كيفيت انجام مسح پا
مسأله ۲۶۰ ـ احتياط واجب آن است كه در مسح پا دست را بر سر انگشتها بگذارد و بعد به پشت پا بكشد ، يا آن كه دست را بر برآمدگى روى پا يا مفصل گذاشته و تا سر انگشتها بكشد ، نه آن كه تمام دست را روى پا بگذارد و كمى بكشد.
تحقق مسح در سر و پا با حركت دست
مسأله ۲۶۱ ـ در مسح سر و روى پا بايد دست را روى آنها بكشد ، نه آن كه دست را نگه دارد و سر يا پا را به آن بكشد ، ولى اگر موقعى كه دست را مى كشد سر يا پا مختصرى حركت كند اشكال ندارد.
خشك بودن محل مسح و مقدار خشكى آن
مسأله ۲۶۲ ـ جاى مسح بايد خشك باشد ، و اگر به قدرى تر باشد كه رطوبت كف دست به آن اثر نكند مسح باطل است ، ولى اگر ترى آن به قدرى كم باشد كه رطوبتى كه بعد از مسح در آن ديده مى شود عرفاً بگويند فقط از ترى كف دست است اشكال ندارد.
نماندن رطوبتى در كف دست براى مسح
مسأله ۲۶۳ ـ اگر براى مسح رطوبتى در كف دست نمانده باشد ، نمى تواند دست را با آب خارج تر كند ، بلكه بايد از ريش خود كه داخل در حدّ صورت است رطوبت بگيرد وبا آن مسح نمايد ، و گرفتن رطوبت از غير ريش و مسح نمودن با آن محلّ اشكال است.
ماندن رطوبت كف دست فقط براى مسح سر
مسأله ۲۶۴ ـ اگر رطوبت كف دست فقط به اندازه مسح سر باشد ، سر را با همان رطوبت مسح كند ، و براى مسح پاها از ريش خود كه داخل در حدّ صورت است رطوبت بگيرد.
مسح كردن از روى جوراب و كفش
مسأله ۲۶۵ ـ مسح كردن از روى جوراب و كفش باطل است ، ولى اگر به واسطه سرماى شديد يا ترس از دزد و درنده و مانند اينها نتواند كفش يا جوراب را بيرون آورد ، بنابر احتياط واجب بر كفش و جوراب مسح نمايد و تيمّم هم بنمايد.
نجس بودن محل مسح پا
مسأله ۲۶۶ ـ اگر روى پا نجس باشد و نتواند براى مسح آن را آب بكشد ، بايد تيمّم كند.
وضوى ارتماسى و اشكال در مسح
مسأله ۲۶۷ ـ وضوى ارتماسى آن است كه انسان صورت و دستها را به قصد وضو در آب فرو برد ، ولى مسح با ترى آن دست اشكال دارد ، بنابراين اگر دست چپ را ارتماسى شست ، مقدارى از آن را از طرف كف دست در آب فرو نبرد و با دست راست آن مقدار را بشويد ، و بنابر احتياط واجب به بيرون آوردن از آب وضوى ارتماسى محقّق نمى شود.
شستن از بالا به پائين در وضوى ارتماسى
مسأله ۲۶۸ ـ در وضوى ارتماسى بايد دستها از بالا به پايين شسته شود ، پس اگر وقتى كه دستها را در آب فرو مى برد قصد وضو كند ، بايد دستها را از طرف آرنج در آب فرو برد ، و همچنين صورت را بنابر احتياط واجب از طرف پيشانى در آب فرو برد.
شستن بعضى از اعضا بنحو ارتماسى
مسأله ۲۶۹ ـ اگر وضوى بعضى از اعضا را ارتماسى و بعضى را غير ارتماسى انجام دهد ، اشكال ندارد.
دعاهاى هنگام شستن و مسح كردن اعضاى وضو
مسأله ۲۷۰ ـ كسى كه وضو مى گيرد مستحبّ است هنگام گرفتن آب با دست بگويد: «بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ اَللّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ التَّوابِينَ وَ اجْعَلْنِي مِنَ المُتَطَهِّرِين» و هنگام مضمضه كردن بگويد: «اَللّهُمَّ لَقِّنِي حُجَّتِي يَوْمَ أَلْقاكَ وَ أَطْلِقْ لِسانِي بِذِكْرِك» و هنگام استنشاق ـ يعنى آب در بينى كردن ـ بگويد: «اَللّهُمَّ لا تُحَرِّمْ عَلَيَّ رِيحَ الْجَنَّةِ وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ يَشُمُّ رِيحَها وَ رَوْحَها وَ طِيْبَها» و هنگام شستن رو بگويد: «اَللّهُمَّ بَيِّضْ وَجْهِي يَوْمَ تَسْوَدُّ فِيهِ الْوُجُوهُ وَ لا تُسَوِّدْ وَجْهِي يَوْمَ تَبْيَضُّ فِيهِ الْوُجُوهُ» و هنگام شستن دست راست بگويد: «اَللّهُمَّ اَعْطِنِي كِتابِي بِيَمِينِي وَ الْخُلْدَ فِي الْجَنانِ بِيَسارِي وَ حاسِبْنِي حِساباً يَسِيراً» و هنگام شستن دست چپ بگويد: «اَللّهُمَّ لا تُعْطِنِي كِتابِي بِشِمالِي وَ لا مِنْ وَرَاءِ ظَهْرِي وَ لا تَجْعَلْها مَغْلُولَةً اِلى عُنُقِي وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ مُقَطَّعاتِ النِّيْرانِ» و هنگامى كه سر را مسح مى كند بگويد: «اَللّهُمَّ غَشِّنِي بِرَحْمَتِكَ وَ بَرَكاتِكَ وَ عَفْوِكَ» و در هنگام مسح پا بگويد: «اَللّهُمَّ ثَبِّتْنِي عَلىَ الصِّراطِ يَوْمَ تَزِلُّ فِيهِ الاَْقْدامُ وَ اجْعَلْ سَعْيِي فِي ما يُرْضِيْكَ عَنـِّي يا ذَا الْجَلالِ وَ الاِْكْرامِ» و مستحبّ است هرگاه وضو گرفت بگويد: «اَشْهَدُ أَنْ لا اِلهَ إِلاَّ اللّهُ اَللّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ التَوّابِينَ وَ اجْعَلْنِي مِنَ المُتَطَهِّرِينَ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ».
«شرط اول» آنكه آب وضو پاك باشد
شرايط صحيح بودن وضو چند چيز است:
«شرط اوّل» آن كه آب وضو پاك باشد.
«شرط دوم» آنكه مطلق باشد
«شرط دوم» آن كه مطلق باشد.
وضو با آب نجس و آب مضاف
مسأله ۲۷۱ ـ وضو با آب نجس و آب مضاف باطل است ، اگر چه انسان نجس يا مضاف بودن آن را نداند يا فراموش كرده باشد ، و اگر با آن وضو نمازى هم خوانده باشد بايد آن نماز را دوباره با وضوى صحيح بخواند.
آب گل آلود براى وضو
مسأله ۲۷۲ ـ اگر غير از آب گل آلود مضاف آب ديگرى براى وضو ندارد ، چنانچه وقت نماز تنگ است بايد تيمّم كند ، و اگر وقت دارد بايد صبر كند تا آب صاف شود يا آب را صاف كند و وضو بگيرد.
«شرط سوم» آنكه آب وضو مباح باشد و بنابر احتياط واجب فضائى كه در آن وضو مىگيرد
«شرط سوم» آن كه آب وضو مباح باشد ، و بنابر احتياط واجب فضايى كه در آن وضو مى گيرد نيز مباح باشد.
غصبی بودن آب وضو يا جائى كه آب وضو در آن مىريزد
مسأله ۲۷۳ ـ وضو با آب غصبى و با آبى كه حجّت بر رضايت صاحب آن ندارد ، حرام و باطل است ، و اگر آب وضو در جاى غصبى بريزد ، چنانچه در غير آن جا نتواند وضو بگيرد بايد تيمّم كند ، و اگر در غير آن جا بتواند وضو بگيرد لازم است كه در غير آن جا وضو بگيرد ، ولى چنانچه در اين صورت معصيت كرد و همان جا وضو گرفت ، صحّت وضو محلّ اشكال است.
حوض مدرسه
مسأله ۲۷۴ ـ وضو گرفتن از حوض مدرسه اى كه انسان نمى داند آن حوض را براى همه مردم وقف كرده اند يا براى محصّلين همان مدرسه ، جايز نيست ، و اگر اطمينان به عموميّت وقف حاصل شود ـ هر چند از وضو گرفتن مردم باشد ـ اشكال ندارد.
حوض مسجد
مسأله ۲۷۵ ـ كسى كه نمى خواهد در مسجدى نماز بخواند ، اگر نداند حوض آن را براى همه مردم وقف كرده اند يا براى كسانى كه در آن جا نماز مى خوانند ، نمى تواند از حوض آن مسجد وضو بگيرد ، ولى اگر معمولا كسانى هم كه نمى خواهند در آن جا نماز بخوانند از آن حوض وضو مى گيرند ، در صورتى كه از وضو گرفتن آنها اطمينان به عموميّت وقف حاصل شود ، مى تواند از آن وضو بگيرد.
حوض تيمچه ها و مسافرخانه ها و مانند آن
مسأله ۲۷۶ ـ وضو گرفتن از حوض تيمچه ها و مسافرخانه ها و مانند اينها براى كسانى كه ساكن آن جاها نيستند ، در صورتى صحيح است كه اطمينان به رضايت صاحبان آنها حاصل شود ، هر چند اطمينان از وضو گرفتن كسانى كه ساكن آن جاها نيستند حاصل شود.
نهرهاى بزرگ و نهر و قنواتى كه از آبادى مىگذرد
مسأله ۲۷۷ ـ وضو گرفتن در نهرهاى بزرگ اگر چه انسان نداند كه صاحب آنها راضى است اشكال ندارد ، ولى اگر صاحب آنها از وضو گرفتن نهى كند يا اين كه انسان بداند كه مالك راضى نيست ، وضو گرفتن از آنها جايز نيست ، و همچنين است بنابر احتياط واجب اگر مالك صغير يا مجنون باشد يا آن نهرها در تصرّف غاصب باشند ، و يا گمان داشته باشد كه مالك راضى نيست ، و امّا نهرها و قنواتى كه از آبادى مانند دهات مى گذرد وضو گرفتن و آشاميدن و مانند آن از آنها اشكال ندارد ، اگر چه مالك صغير يا مجنون باشد.
فراموش کردن غصبى بودن آب
مسأله ۲۷۸ ـ اگر فراموش كند آب غصبى است و با آن وضو بگيرد ، وضوى او صحيح است ، ولى كسى كه خودش آب را غصب كرده ، اگر غصبى بودن آن را فراموش كند و وضو بگيرد ، در صورتى كه از غصب توبه نكرده باشد ، وضوى او باطل است ، و در صورتى كه توبه كرده باشد بطلان وضو محلّ اشكال است.
«شرط چهارم» آنكه ظرف آب وضو مباح باشد
«شرط چهارم» آن كه ظرف آب وضو مباح باشد.
«شرط پنجم» آنكه ظرف آب وضو بنابر احتياط واجب طلا و نقره نباشد
«شرط پنجم» آن كه ظرف آب وضو بنابر احتياط واجب طلا و نقره نباشد و تفصيل اين دو شرط در مسأله بعدى ذكر مى شود.
آب مباحى كه در ظرف غصبى يا طلا و نقره قرار گرفته
مسأله ۲۷۹ ـ اگر آب وضو در ظرف غصبى است و غير از آن آب ديگرى ندارد ، در صورتى كه بتواند به وجه مشروعى آن آب را در ظرف ديگرى خالى نمايد ، لازم است خالى كرده و بعد وضو بگيرد ، و چنانچه ميسور نباشد بايد تيمّم كند ، و اگر آب ديگرى دارد لازم است با آن آب وضو بگيرد ، و در هر دو صورت اگر معصيت كرد و آب را برداشت و بعد از برداشتن با آن وضو گرفت ، وضويش صحيح است.
و با اين كيفيّت اگر از ظرف طلا يا نقره وضو بگيرد وضوى او صحيح است ، چه آب ديگرى داشته باشد يا نداشته باشد ، و اگر در ظرف غصبى وضوى ارتماسى گرفت وضوى او حرام و باطل است ، چه آب ديگرى داشته باشد يا نه ، و امّا اگر در ظرف طلا و نقره وضوى ارتماسى بگيرد جواز و صحّت آن محلّ اشكال است.
آب مباح در حوضى كه يك آجر يا يك سنگ آن غصبى است
مسأله ۲۸۰ ـ حوضى كه مثلا يك آجر يا يك سنگ آن غصبى است ، در صورتى كه برداشتن آب در نظر عرف تصرّف در آن آجر يا سنگ نباشد ، اشكالى ندارد ، و در صورتى كه تصرّف باشد ، اگر آبى غير از آن آب ندارد بايد تيمّم كند ، و اگر آبى غير از آن آب دارد وظيفه اش وضو گرفتن با آن آب است ، ولى در هر دو صورت اگر معصيت كرد و آب را برداشت وبعد از برداشتن وضو گرفت وضوى او صحيح است ، و در هر دو صورت وضوى ارتماسى در فرض اين كه عرفاً تصرّف در آن مغصوب باشد باطل است.
حوض یا نهر ساخته شده در زمینی كه سابقاً قبرستان بوده
مسأله ۲۸۱ ـ اگر در صحن يكى از امامان يا امام زادگان كه سابقاً قبرستان بوده حوض يا نهرى بسازند ، چنانچه انسان نداند كه زمين صحن را براى قبرستان وقف كرده اند ، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشكال ندارد.
«شرط ششم» آنكه اعضاى وضو موقع شستن و مسح كردن پاك باشد
«شرط ششم» آن كه اعضاى وضو موقع شستن و مسح كردن پاك باشد ، اگر چه آن طهارت به شستن به آب وضو ـ در صورتى كه آب معتصم باشد ـ حاصل شود ، و آب معتصم آبى است كه به ملاقات با نجس نجس نشود ، مانند آب باران و كرّ و جارى.
نجس شدن جائى را كه شسته يا مسح كرده
مسأله ۲۸۲ ـ اگر پيش از تمام شدن وضو جايى را كه شسته يا مسح كرده نجس شود ، وضوى او صحيح است.
نجس بودن جایی از بدن غير از اعضاى وضو
مسأله ۲۸۳ ـ اگر غير از اعضاى وضو جايى از بدن نجس باشد ، وضوى او صحيح است ، ولى اگر مخرج را از بول يا غائط تطهير نكرده باشد ، احتياط مستحبّ آن است كه اوّل آن را تطهير كند و بعد وضو بگيرد.
