عدول از نماز واجب به مستحب برای درک جماعت
مسأله ۱۴۵۸ ـ اگر موقعى كه مشغول نماز سه ركعتى يا چهار ركعتى است ، جماعت برپا شود ، چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت مى رسد ، مستحبّ است به نيّت نماز مستحبّى نماز را دو ركعتى تمام كند و خود را به جماعت برساند.
نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهد يا سلام اول باشد
مسأله ۱۴۵۹ ـ اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام اوّل باشد ، لازم نيست نيّت فرادى كند.
غصب جای كسى كه در مسجد نشسته
مسأله ۸۷۵ ـ كسى كه در مسجد نشسته ، اگر ديگرى جاى او را غصب كند و در آن جا نماز بخواند ، نمازش باطل است.
تجافی در وقتى که امام تشهد آخر را مىخواند
مسأله ۱۴۶۰ ـ كسى كه يك ركعت از امام عقب مانده ، وقتى امام تشهّد ركعت آخر را مى خواند اگر قصد انفراد نكند ، بنابر احتياط واجب انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگه دارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد ، و اگر در همان جا بخواهد قصد انفراد نمايد مانعى ندارد ، ولى چنانچه از اوّل قصد انفراد داشته محلّ اشكال است.
نماز در جایی که نمیداند غصبی است یا فراموش کرده
مسأله ۸۷۶ ـ اگر در جايى كه نمى داند غصبى است نماز بخواند ، و بعد از نماز بفهمد محلّ سجده اش غصبى بوده نمازش باطل است ، امّا اگر در جايى كه غصبى بودن آن را فراموش كرده نماز بخواند و بعد از نماز يادش بيايد ، نماز او صحيح است ، ولى كسى كه خودش جايى را غصب كرده اگر فراموش كند و در آن جا نماز بخواند ، در صورتى كه از غصب توبه نكرده باشد نماز او باطل است و اگر توبه كرده باشد بطلان نماز محلّ اشكال است.
نماز در جایی که بداند غصبى است
مسأله ۸۷۷ ـ نماز خواندن در جايى كه مواضع سجود غصبى باشد و بداند غصبى است باطل است ، هر چند عالم به بطلان نماز نباشد.
شرايط امام جماعت، و اقتداء زن به زن، و بچه مميز به بچه مميز
مسأله ۱۴۶۱ ـ امام جماعت بايد بالغ و عاقل و شيعه دوازده امامى و عادل و حلال زاده باشد و قرائت نمازش صحيح باشد در صورتى كه اقتدا در دو ركعت اوّل و دوم باشد و قرائت مأموم هم صحيح باشد ، و همچنين بنابر احتياط واجب در غير اين صورت ، و نيز اگر مأموم مرد است امام او هم بايد مرد باشد ، و امامت زن براى زن در غير نماز ميّت كراهت دارد ، و در نماز ميّت در صورتى كه سزاوارتر از او به ميّت نباشد ، كراهت ندارد ، و اقتدا كردن بچّه مميّز كه خوب و بد را مى فهمد به بچّه مميّز ديگر مانعى ندارد ، و ترتيب آثار جماعت خالى از وجه نيست ولى احوط عدم ترتيب است.
نماز بر روی حيوانی که زين یا نعل آن غصبى است
مسأله ۸۷۸ ـ كسى كه ناچار است نماز واجب را سواره بخواند ، چنانچه حيوان سوارى يا زين آن غصبى باشد و بر آن حيوان يا زين سجده كند ، نماز او باطل است ، و همچنين است اگر بخواهد بر آن حيوان نماز مستحبّى بخواند ، ولى اگر نعل آن غصبى باشد بطلان نماز محلّ اشكال است.
شك در بقاء عدالت امام جماعت
مسأله ۱۴۶۲ ـ امامى را كه عادل مى دانسته ، اگر شكّ كند كه به عدالت خود باقى است يا نه ، مى تواند به او اقتدا نمايد.
كسى كه در ملكى با ديگرى شريك است
مسأله ۸۷۹ ـ كسى كه در ملكى با ديگرى شريك است ، تا سهم او جدا نشده ، بدون رضايت شريكش نمى تواند در آن ملك تصرّف كند و نماز بخواند.
اقتداء ايستاده به نشسته يا خوابيده، و اقتداء نشسته به خوابيده
مسأله ۱۴۶۳ ـ كسى كه ايستاده نماز مى خواند ، نمى تواند به كسى كه نشسته يا خوابيده نماز مى خواند اقتدا كند ، و كسى كه نشسته نماز مى خواند ، نمى تواند به كسى كه خوابيده نماز مى خواند اقتدا نمايد.
نماز در ملکی که با عين پول خمس نداده خریده
مسأله ۸۸۰ ـ اگر با عين پولى كه خمس آن را نداده ملكى بخرد ، تصرّف او در آن ملك حرام ، و نمازش در آن باطل است.
اقتداء نشسته يا خوابيده به مثل خود و اقتداء نشسته به ايستاده
مسأله ۱۴۶۴ ـ كسى كه نشسته نماز مى خواند ، مى تواند به كسى كه نشسته نماز مى خواند اقتدا كند ، و همچنين كسى كه خوابيده به كسى كه خوابيده مى تواند اقتدا كند ، و كسى كه نشسته به كسى كه ايستاده مى تواند اقتدا كند ، ولى كسى كه خوابيده به كسى كه نشسته نمى تواند اقتدا كند.
نماز در ملکی که بداند صاحب آن قلباً راضى يا ناراضى است
مسأله ۸۸۱ ـ اگر صاحب ملك اجازه نماز خواندن بدهد و انسان بداند كه قلباً راضى نيست ، نماز خواندن در ملك او باطل است ، و اگر اجازه ندهد و انسان يقين كند كه راضى است نماز او صحيح است.
تصرف در ملك میّتى كه خمس يا زكات بدهكار است
مسأله ۸۸۲ ـ تصرّف در ملك ميّتى كه خمس يا زكات بدهكار است ، در صورتى كه تركه زايد بر خمس و زكات نباشد ، حرام و نماز در آن باطل است ، ولى اگر بدهى او را بدهند يا با قبول حاكم شرع ضامن شوند كه ادا نمايند ، تصرّف و نماز در ملك او با اجازه ورثه اشكال ندارد.
نماز امام با لباس نجس يا تيمم يا وضوى جبيرهاى نماز بخواند
مسأله ۱۴۶۵ ـ اگر امام جماعت به واسطه عذرى با لباس نجس يا با تيمّم يا با وضوى جبيره اى نماز بخواند ، مى شود به او اقتدا كرد.
تصرف در ملك میّتی كه به مردم بدهكار است
مسأله ۸۸۳ ـ تصرّف در ملك ميّتى كه به مردم بدهكار است ، در صورتى كه آن ملك زايد بر بدهكارى ميّت نباشد ، بدون رضايت طلبكار حرام ، و نماز در آن باطل است ، ولى اگر ضامن شوند كه قرضهاى او را بپردازند و طلبكار هم قبول كند ، با اجازه ورثه تصرّف جايز و نماز هم صحيح است.
امامت مسلوس يا مبطون و امامت مستحاضه
مسأله ۱۴۶۶ ـ اگر امام مرضى دارد كه نمى تواند از بيرون آمدن بول و غائط خوددارى كند ، مى شود به او اقتدا كرد ، و نيز زنى كه مستحاضه نيست مى تواند به زن مستحاضه اقتدا نمايد.
تصرف در ملک میّتی که بعضى از ورثه صغير يا ديوانه يا غايب باشند
مسأله ۸۸۴ ـ اگر ميّت قرض نداشته باشد ، ولى بعضى از ورثه او صغير يا ديوانه يا غايب باشند ، تصرّف در ملك او بدون اجازه ولىّ آنها حرام و نماز در آن باطل است.
امامى كه مرض خوره يا پيسى دارد يا حد شرعى بر او جارى شده
مسأله ۱۴۶۷ ـ نماز جماعت خواندن با امامى كه مرض خوره يا پيسى دارد مكروه است ، و به كسى كه حدّ شرعى بر او جارى شده اقتدا جايز نيست.
احراز رضایت مالک برای نماز خواندن در ملك او
مسأله ۸۸۵ ـ نماز خواندن در ملك ديگرى در صورتى جايز است كه يقين يا حجّت شرعيّه اى بر رضايت مالك داشته باشد ، و همچنين است اگر اذن در تصرّفى بدهد كه عرفاً از اذن در آن تصرّف ،اذن در نماز خواندن هم فهميده شود ، مثل اين كه به كسى اجازه بدهد در ملك او بنشيند و بخوابد ، كه از اينها فهميده مى شود براى نماز خواندن هم اذن داده است.
نماز خواندن در زمین بسیار وسیع
مسأله ۸۸۶ ـ نماز خواندن در زمين بسيار وسيع ، به تفصيلى كه در مسأله «۲۷۷» گذشت ، منوط به اجازه مالك نيست.
معیّن کردن امام در نيت
مسأله ۱۴۶۸ ـ موقعى كه مأموم نيّت مى كند بايد امام را معيّن نمايد ، ولى دانستن اسم او لازم نيست ، مثلا اگر نيّت كند اقتدا مى كنم به امام حاضر ، نمازش صحيح است.
آنچه كه از مأموم در نماز جماعت ساقط است
مسأله ۱۴۶۹ ـ مأموم بايد غير از حمد و سوره ، همه چيزهاى نماز را خودش بخواند ، ولى اگر ركعت اوّل يا دوم مأموم ركعت سوم يا چهارم امام باشد ، بايد حمد و سوره را بخواند.
شنیدن صداى حمد و سوره امام در نماز جهری
مسأله ۱۴۷۰ ـ اگر مأموم در ركعت اوّل و دوم نماز صبح و مغرب و عشاء ، صداى حمد و سوره امام را بشنود ، اگر چه كلمات را تشخيص ندهد بايد حمد و سوره را نخواند ، و اگر صداى امام را نشنود مستحبّ است حمد و سوره را بخواند ، ولى قصد جزئيّت نماز نكند ، و بايد آهسته بخواند ، و چنانچه سهواً بلند بخواند اشكال ندارد.
شنیدن بعضى از كلمات حمد و سوره امام
مسأله ۱۴۷۱ ـ اگر مأموم بعضى از كلمات حمد و سوره امام را بشنود ، مى تواند آنچه را نمى شنود بخواند ، ولى احتياط مستحبّ آن است كه حمد و سوره را نخواند.
شرط دوم : مکان در نماز واجب حركتى نداشته باشد
مسأله ۸۸۷ ـ شرط دوم: در نماز واجب مكان نمازگزار نبايد حركتى داشته باشد كه مانع از آرامش بدن نمازگزار و انجام واجبات نماز اختيارى باشد ، و اگر به واسطه تنگى وقت يا جهت ديگر ناچار باشد در جايى كه چنين حركتى دارد ـ مانند اتومبيل و كشتى و ترن ـ نماز بخواند ، به قدرى كه ممكن است بايد آرامش بدن و قبله را رعايت نمايد، و اگر آنها از قبله به طرف ديگر حركت كنند، به طرف قبله برگردد.
هرگاه مأموم سهواً حمد و سوره را بخواند
مسأله ۱۴۷۲ ـ اگر مأموم سهواً حمد و سوره را بخواند ، يا خيال كند صدايى را كه مى شنود صداى امام نيست و حمد و سوره را بخواند و بعد بفهمد صداى امام بوده ، نمازش صحيح است.
نماز خواندن در اتومبيل و كشتى و ترن و مانند اينها
مسأله ۸۸۸ ـ نماز خواندن در اتومبيل و كشتى و ترن و مانند اينها ، هنگامى كه ايستاده اند مانعى ندارد.
شك در اینكه صداى حمد و سوره امام را مىشنود يا نه
مسأله ۱۴۷۳ ـ اگر شكّ كند كه صداى امام را مى شنود يا نه ، يا صدايى بشنود و نداند كه صداى امام است يا صداى كس ديگر ، مى تواند حمد و سوره را بخواند.
