۷۷۲- نشسته خواندن نمازهاى نافله
مسأله ۷۷۲ ـ نمازهاى نافله را مى شود نشسته خواند ، ولى بهتر است دو ركعت نماز نافله نشسته را يك ركعت حساب كند ، مثلا كسى كه مى خواهد نافله ظهر را كه هشت ركعت است نشسته بخواند ، بهتر است شانزده ركعت بخواند ، و اگر مى خواهد نماز وتر را نشسته بخواند ، دو نماز يك ركعتى نشسته بخواند.
مس ميت پيش از آنكه غسل سوم تمام شود
مسأله ۵۳۲ ـ اگر انسان ميّتى را كه سه غسل او كاملا تمام شده مسّ نمايد ، غسل بر او واجب نمى شود ، ولى اگر پيش از آن كه غسل سوم تمام شود جايى از بدن او را مسّ كند ، اگر چه غسل سوم آن جا تمام شده باشد ، بايد غسل مسّ ميّت نمايد.
ديوانه يا بچه نابالغى که ميت را مس نمايد
مسأله ۵۳۳ ـ اگر ديوانه يا بچّه نابالغى ميّت را مسّ كند ، بعد از آن كه آن ديوانه عاقل يا بچّه بالغ شد بايد غسل مسّ ميّت نمايد ، و در صورتى كه بچّه مميّز باشد و غسل مسّ ميّت نمايد ، غسلش صحيح است.
۷۷۳- نافله نماز ظهر و عصر و عشاء در سفر
مسأله ۷۷۳ ـ نافله ظهر و عصر را در سفر نبايد خواند ، و خواندن نافله عشاء به قصد رجاء مانعى ندارد.
مس قسمتى از بدن مرده يا زنده كه جدا شده
مسأله ۵۳۴ ـ اگر از بدن مُرده اى كه غسلش نداده اند ، قسمتى كه داراى استخوان است جدا شود و پيش از آن كه قسمت جدا شده را غسل دهند انسـان آن را مسّ نمايد ، بنابر احتياط بايد غسل مسّ ميّت كند ، ولى اگر قسمتى كه جدا شده استخوان نداشته باشد ، براى مسّ آن غسل واجب نيست ، و امّا اگر از بدن زنده جدا شود هر چند داراى استخوان باشد ، مسّ آن غسل ندارد.
مس استخوانى كه گوشت ندارد يا دندانى كه از مرده يا زنده جدا شده
مسأله ۵۳۵ ـ براى مسّ استخوانى كه گوشت ندارد و آن را غسل نداده اند ـ چه از مرده جدا شده باشد و چه از زنده ـ غسل واجب نيست ، و همچنين است براى مسّ دندانى كه از مرده يا زنده جدا شده باشد.
نحوه انجام غسل مس ميت و كفايت كردن از وضو
مسأله ۵۳۶ ـ غسل مسّ ميّت را بايد مثل غسل جنابت انجام داد ، و كسى كه غسل مسّ ميّت كرده اگر بخواهد نماز بخواند ، وضو واجب نيست ، هر چند احتياط مستحبّ آن است كه وضو هم بگيرد.
غسل براى چند مرتبه مس ميت كردن
مسأله ۵۳۷ ـ اگر چند ميّت را مسّ كند يا يك ميّت را چند بار مسّ نمايد ، يك غسل كافيست.
۷۷۴- وقت نافله ظهر
مسأله ۷۷۴ ـ نافله نماز ظهر پيش از نماز ظهر خوانده مى شود و وقت آن از اوّل ظهر است ، و بنابر احتياط واجب انتهاء آن موقعى است كه آن مقدار از سايه شاخص كه بعد از ظهر پيدا مى شود به اندازه دو هفتم آن شود ، مثلا اگر درازاى شاخص هفت وجب باشد ، هر وقت مقدار سايه اى كه بعد از ظهر پيدا مى شود به دو وجب رسيد ، بنابر احتياط آخر وقت نافله ظهر است.
احکام كسى كه غسل مس ميت نكرده
مسأله ۵۳۸ ـ براى كسى كه بعد از مسّ ميّت غسل نكرده باشد ، توقّف در مسجد و جماع و خواندن سوره هايى كه سجده واجب دارد مانعى ندارد ، ولى براى نماز و مانند آن بايد غسل كند.
۷۷۵- وقت نافله عصر و چنانچه بخواهد بعد از وقتش بخواند
مسأله ۷۷۵ ـ نافله نماز عصر پيش از نماز عصر خوانده مى شود ، و وقت آن بنابر احتياط واجب تا موقعى است كه آن مقدار از سايه شاخص كه بعد از ظهر پيدا مى شود به چهار هفتم آن برسد ، و چنانچه بخواهد نافله ظهر يا نافله عصر را بعد از وقت آنها بخواند ، احتياط واجب آن است كه نافله ظهر را بعد از نماز ظهر ، و نافله عصر را بعد از نماز عصر بخواند ، و نيّت ادا و قضا نكند.
نحوه قرار دادن محتضر
مسأله ۵۳۹ ـ مسلمانى را كه محتضر است ـ يعنى در حال جان دادن مى باشد ـ مرد باشد يا زن ، بزرگ باشد يا كوچك ، بنابر احتياط واجب در صورت امكان به پشت بخوابانند به طورى كه كف پاهايش به طرف قبله باشد ، و اگر خواباندن او كاملا به اين طور ممكن نباشد ، بنابر احتياط مستحبّ تا اندازه اى كه ممكن است به اين دستور عمل كنند ، و همچنين احتياط مستحبّ آن است كه در صورتى كه خواباندن او به اين صورت به هيچ نحو ممكن نباشد ، او را رو به قبله بنشانند ، و اگر اين هم ممكن نشد ، او را به پهلوى راست يا به پهلوى چپ رو به قبله بخوابانند.
۷۷۶- وقت نافله مغرب
مسأله ۷۷۶ ـ وقت نافله نماز مغرب بعد از تمام شدن نماز مغرب است ، و تا آخر وقت نماز مغرب امتداد دارد ، و احتياط مستحبّ آن است كه تا سرخى طرف مغرب كه بعد از غروب كردن آفتاب پيدا مى شود از بين نرفته بخواند ، و اگر بعد از زوال آن خواند ، نيّت ادا و قضا نكند.
نحوه قرار دادن جنازه قبل از غسل و هنگام غسل و بعد از آن
مسأله ۵۴۰ ـ احتياط واجب آن است كه تا وقتى جنازه را بر نداشته اند ، او را رو به قبله بخوابانند ، و همچنين بنابر احتياط مستحبّ هنگام غسل دادن ، ولى بعد از آن كه غسلش تمام شد مستحبّ است كه او را مثل حالتى كه بر او نماز مى خوانند بخوابانند.
۷۷۷- وقت نافله عشاء
مسأله ۷۷۷ ـ وقت نافله نماز عشاء بعد از تمام شدن نماز عشاء تا نصف شب است ، و بهتر است بعد از نماز عشاء بلافاصله خوانده شود.
رو به قبله كردن محتضر
مسأله ۵۴۱ ـ بنابر احتياط رو به قبله كردن محتضر بر هر مسلمان واجب است ، و اگر ممكن باشد بايد از خود محتضر اجازه بگيرند ، و اگر ممكن نباشد يا اجازه او معتبر نباشد بنابر احتياط از ولىّ او اجازه بگيرند.
تلقين كردن محتضر
مسأله ۵۴۲ ـ مستحبّ است شهادتين و اقرار به دوازده امام (عليهم السلام) و ساير عقايد حقّه را به كسى كه در حال جان دادن است ، طورى تلقين كنند كه بفهمد ، و همچنين مستحبّ است چيزهايى را كه ذكر شد تا وقت مرگ تكرار كنند ، و نيز دعاى فرج را به محتضر تلقين نمايند.
۷۷۸- وقت نافله صبح
مسأله ۷۷۸ ـ وقت نافله نماز صبح بنابر احتياط واجب بعد از فجر اوّل است تا وقتى كه سرخى طرف مشرق پيدا شود ، و بعد از پيدا شدن سرخى طرف مشرق اگر خواست بخواند ، بعد از نماز صبح بخواند ، و نيّت ادا و قضا نكند ، و كسى كه نماز شب مى خواند مى تواند بعد از نافله شب بلافاصله نافله صبح را بخواند.
دعاى تلقين به محتضر
مسأله ۵۴۳ ـ مستحبّ است كه اين دعا را طورى به محتضر تلقين كنند كه بفهمد: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الْكَثِيرَ مِنْ مَعاصِيكَ وَ اقْبَلْ مِنِّي اليَسِيرَ مِنْ طاعَتِكَ يا مَنْ يَقْبَلُ اليَسِيرَ وَ يَعْفُو عَنِ الكَثِيرِ ، اِقْبَلْ مِنِّي الْيَسِيرَ وَ اعْفُ عَنِّي الكَثِيرَ ، اِنَّكَ اَنْتَ العَفُوُّ الغَفُورُ ، اَللّهُمَّ ارْحَمْنِي فَاِنَّكَ رَحيمٌ».
كسى را كه سخت جان مىدهد
مسأله ۵۴۴ ـ مستحبّ است كسى را كه سخت جان مى دهد ، اگر ناراحت نمى شود به جايى كه نماز مى خوانده ببرند.
۷۷۹- وقت نافله شب
مسأله ۷۷۹ ـ وقت نماز شب بنابر مشهور از نصف شب است تا اذان صبح ، ولى بعيد نيست كه وقت آن مابين اوّل شب تا اذان صبح باشد ، و بعد از نصف شب تا اذان صبح وقت فضيلت آن باشد ، و افضل آن است كه در ثلث آخر شب خوانده شود.
خواندن سوره و آياتى كه بر بالين محتضر مستحب است
مسأله ۵۴۵ ـ مستحبّ است كه بر بالين محتضر سوره مباركه يس و صافات و احزاب و آية الكرسى و آيه پنجاه و چهارم از سوره اعراف و سه آيه آخر سوره بقره ، بلكه هر چه از قرآن ممكن است بخوانند.
۷۸۰- مسافر و كسى كه براى او سخت است نافله شب را بعد از نصف شب بخواند
مسأله ۷۸۰ ـ بنابر مشهور كه وقت نافله شب از نصف شب است ، مسافر و كسى كه براى او سخت است نافله شب را بعد از نصف شب بخواند مى تواند آن را در اوّل شب بخواند ، هر چند بعيد نيست كه براى غير آن دو هم جايز باشد چنانچه در مسأله قبل گذشت.
مكروهات حال احتضار
مسأله ۵۴۶ ـ تنها گذاشتن محتضر مكروه است ، و همچنين گذاشتن چيزى روى شكم او و بودن جنب و حائض نزد او و حرف زدن زياد و گريه كردن و تنها گذاشتن زنها نزد او مكروه است.
احكام جنازه كسى كه تازه از دنيا رفته
مسأله ۵۴۷ ـ بعد از مرگ مستحبّ است چشمها و لبها و چانه ميّت را ببندند ، و دست و پاى او را دراز كنند ، و پارچه اى روى او بيندازند و مؤمنين را براى تشييع جنازه او خبر كنند ، و اگر شب مرده است در جايى كه مرده چراغ روشن كنند ، و در دفن او عجله نمايند ، ولى اگر يقين به مردن او ندارند بايد صبر كنند تا معلوم شود ، و نيز اگر ميّت زن باردار و بچّه در شكم او زنده باشد ، بايد به قدرى دفن را عقب بيندازند كه شكم او را بشكافند و طفل را بيرون آورند و شكم را براى غسل بدوزند ، و بهتر آن است كه براى بيرون آوردن طفل پهلوى چپ او را بشكافند.
وجوب كفائى تجهيز ميت
مسأله ۵۴۸ ـ غسل و حنوط و كفن و نماز و دفن مسلمان بر هر مكلّفى واجب است ، و اگر بعضى انجام دهند از ديگران ساقط مى شود ، و چنانچه هيچ كس انجام ندهد همه معصيت كرده اند.
وظیفه دیگران اگر كسى مشغول كارهاى میّت شود
مسأله ۵۴۹ ـ اگر كسى مشغول كارهاى ميّت شود ، بر ديگران واجب نيست اقدام نمايند ، ولى اگر او عمل را نيمه كاره بگذارد ، بايد ديگران تمام كنند.
اگر بداند ديگرى مشغول كارهاى میّت شده و اگر شك يا گمان دارد
مسأله ۵۵۰ ـ اگر انسان يقين كند يا حجّت شرعيّه داشته باشد كه ديگرى مشغول كارهاى ميّت شده ، واجب نيست به كارهاى ميّت اقدام كند ، ولى اگر شكّ يا گمان دارد بايد اقدام نمايد.
اگر كسى بداند يا گمان یا شك كند که تجهیز میّت، باطل انجام شده
مسأله ۵۵۱ ـ اگر كسى بداند غسل يا حنوط يا كفن يا نماز يا دفن ميّت را باطل انجام داده اند ، بايد دوباره انجام دهد ، ولى اگر گمان دارد كه باطل بوده يا شكّ دارد كه درست بوده يا نه ، لازم نيست اقدام نمايد.
اجازه از ولى میّت براى تجهیز
مسأله ۵۵۲ ـ براى غسل و حنوط و كفن و نماز و دفن ميّت ، بايد از ولىّ او اجازه گرفت.
