پيرى که نمى تواند يا مشقت دارد روزه بگيرد
مسأله ۱۷۳۳ ـ كسى كه به واسطه پيرى نمى تواند روزه بگيرد ، يا براى او مشقّت دارد ، روزه از او برداشته شده و در صورت دوم بايد براى هر روز فديه بدهد ، و فديه يك مُد طعام است ، و احتياط مستحبّ اين است كه خصوص گندم را بدهد.
قضاى روزهاى كسى كه به واسطه پيرى روزه نگرفته
مسأله ۱۷۳۴ ـ كسى كه به واسطه پيرى روزه نگرفته ، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد ، روزه هايى را كه نگرفته قضا ندارد.
مریضى كه زياد تشنه مى شود
مسأله ۱۷۳۵ ـ اگر انسان مرضى دارد كه زياد تشنه مى شود ، و نمى تواند تشنگى را تحمّل كند ، يا براى او مشقّت دارد ، روزه از او برداشته شده ، ولى در صورت دوم بايد براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد ، و احتياط مستحبّ اين است كه بيشتر از مقدارى كه ناچار است آب نياشامد ، و چنانچه بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد ، روزه هايى را كه نگرفته قضا ندارد.
زنى كه روزه براى حملش يا خودش ضرر دارد
مسأله ۱۷۳۶ ـ زنى كه زاييدن او نزديك است و روزه براى حملش يا خودش ضرر دارد ، روزه او صحيح نيست ، و در صورت اوّل بايد براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد ، و همچنين بنابر احتياط مستحبّ در صورت دوم ، و روزه هايى را كه نگرفته بايد قضا نمايد.
زنى كه شير او كم است و روزه براى بچه یا خود او ضرر دارد
مسأله ۱۷۳۷ ـ زنى كه بچّه شير مى دهد و شير او كم است ، چه مادر بچّه باشد يا غير مادر ، با اجرت شير بدهد يا بدون اجرت ، اگر روزه براى بچّه اى كه شير مى دهد يا خود او ضرر دارد ، روزه او صحيح نيست ، و در صورت اوّل بايد براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد ، و همچنين بنابر احتياط مستحبّ در صورت دوم ، و روزه هائى را كه نگرفته بايد قضا نمايد ، و اين حكم در صورتى است كه شير خوردن اين بچّه از راه ديگرى ميسّر نباشد ، و اگر ميسّر باشد واجب است آن زن روزه بگيرد.
راه ثابت شدن اول ماه
مسأله ۱۷۳۸ ـ اوّل ماه به چند چيز ثابت مى شود:
(اوّل) آن كه خود انسان ماه را ببيند.
(دوم) عدّه اى كه از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا مى شود بگويند ماه را ديده ايم ، و همچنين است هر چيزى كه به واسطه آن يقين يا اطمينان پيدا شود.
(سوم) دو مرد عادل بگويند كه در يك شب ماه را ديده ايم ، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف يكديگر بگويند ، اوّل ماه ثابت نمى شود ، و همچنين اگر قابل تصديق نباشند ، مثل اين كه آسمان صاف باشد و عدّه استهلال كنندگان زياد باشند و غير از اين دو ديگران هر چه دقت كنند نبينند.
(چهارم) سى روز از اوّل ماه شعبان بگذرد كه به واسطه آن اوّل ماه رمضان ثابت مى شود ، و سى روز از اوّل ماه رمضان بگذرد كه به واسطه آن اوّل ماه شوّال ثابت مى شود.
ثبوت اول ماه به حكم حاكم شرع
مسأله ۱۷۳۹ ـ ثبوت اوّل ماه به حكم حاكم شرع محلّ اشكال است.
ثبوت اول ماه به قول منجّمين
مسأله ۱۷۴۰ ـ اوّل ماه به قول منجّمين ثابت نمى شود ، ولى اگر انسان از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا كند ، بايد به آن عمل نمايد.
بلند بودن و دیر غروب كردن و پيش از ظهر ديدن و طوق داشتن ماه
مسأله ۱۷۴۱ ـ بلند بودن ماه و دير غروب كردن آن ، دليل نمى شود كه شب پيش ، شب اوّل ماه بوده است ، ولى اگر پيش از ظهر ماه ديده شود آن روز اوّل ماه محسوب مى شود ، و ثبوت اوّل ماه به طوق داشتن ماه محلّ اشكال است.
چنانچه بعد ثابت شود که شب پیش اول ماه بود
مسأله ۱۷۴۲ ـ اگر اوّل ماه رمضان براى كسى ثابت نشود و روزه نگيرد ، چنانچه بعد ثابت شود كه شب پيش اوّل ماه بوده ، بايد روزه آن روز را قضا نمايد.
ثابت شدن اول ماه در شهرى یا شهرهای هم افق با آن
مسأله ۱۷۴۳ ـ اگر در شهرى اوّل ماه ثابت شود ، در شهرهاى ديگر ـ چه دور باشند چه نزديك ، چه در افق متّحد باشند يا نه ـ در صورتى كه در بیشتر از شب مشترک باشند ثابت می شود ، و در غیر این صورت ثبوت اول ماه در آنجا محل اشکال است.
ثبوت اول ماه به تلگراف
مسأله ۱۷۴۴ ـ اوّل ماه به تلگراف ثابت نمى شود ، مگر انسان بداند كه تلگراف بر اساس حجّت شرعيّه بوده است.
روزى را كه نمى داند آخر ماه رمضان است یا اول شوال
مسأله ۱۷۴۵ ـ روزى را كه انسان نمى داند آخر ماه رمضان است يا اوّل شوّال ، بايد روزه بگيرد ، ولى اگر پيش از مغرب بفهمد كه اوّل شوّال است بايد افطار كند.
زندانى که راهى براى ثبوت ماه رمضان نداشته باشد
مسأله ۱۷۴۶ ـ اگر زندانى راهى براى ثبوت ماه رمضان نداشته باشد ، بايد به گمان از هر طريقى كه ميسّر است عمل نمايد ، و اگر آن هم ممكن نباشد هر ماهى را كه احتمال مى دهد ماه رمضان است روزه بگيرد صحيح است ، ولى بايد بعد از گذشتن يازده ماه از ماهى كه روزه گرفته ، دوباره يك ماه روزه بگيرد ، و اگر بعد از آن روشن شود كه آنچه را كه گمان كرده يا اختيار كرده ماه رمضان نبوده ، چنانچه معلوم شود ماه رمضان قبل از آن ماه بوده ، كفايت مى كند ، و اگر معلوم شود بعد از آن بوده بايد قضا نمايد.
روزه عيد فطر و قربان و يوم الشك به نيت اول ماه رمضان
مسأله ۱۷۴۷ ـ روزه عيد فطر و قربان حرام است ، و نيز روزى را كه انسان نمى داند آخر شعبان است يا اوّل ماه رمضان اگر به نيّت اوّل ماه رمضان روزه بگيرد حرام است.
روزه گرفتن زن بدون اجازه شوهر
مسأله ۱۷۴۸ ـ اگر زن به واسطه گرفتن روزه مستحبّى حقّ شوهرش از بين برود ، نبايد روزه بگيرد ، و بنابر احتياط مستحبّ اگر حقّ شوهر هم از بين نرود ، بدون اجازه او روزه مستحبّى نگيرد.
روزه مستحبى اولاد
مسأله ۱۷۴۹ ـ روزه مستحبّى اولاد ، اگر موجب اذيّت پدر و مادر شود حرام است.
نهی کردن پدر يا مادر فرزند خود را در بین روز از روزه مستحبى
مسأله ۱۷۵۰ ـ اگر فرزند بدون اجازه پدر روزه مستحبّى بگيرد و در بين روز پدر او را نهى كند ، چنانچه مخالفت او موجب اذيّتش باشد بايد افطار نمايد ، و همچنين اگر مادر او را نهى كند و مخالفت او موجب اذيتش باشد.
ذکر واجب در ركعت سوم و چهارم
مسأله ۱۰۱۴ ـ در ركعت سوم و چهارم نماز مى تواند فقط يك حمد بخواند ، يا يك مرتبه تسبيحات اربعه بگويد ، يعنى يك مرتبه بگويد: (سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَكْبَرُ) و بهتر آن است كه سه مرتبه بگويد ، و مى تواند در يك ركعت حمد و در ركعت ديگر تسبيحات بگويد ، و بهتر است در هر دو ركعت تسبيحات بخواند.
جايى كه بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد
مسأله ۱۰۱۵ ـ در تنگى وقت بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد.
آهسته خواندن در ركعت سوم و چهارم
مسأله ۱۰۱۶ ـ بر مرد و زن واجب است كه در ركعت سوم و چهارم نماز حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند.
گفته طبیب با اینكه مى داند روزه براى او ضرر ندارد يا دارد
مسأله ۱۷۵۱ ـ كسى كه مى داند روزه براى او ضرر ندارد ، اگر چه طبيب بگويد ضرر دارد ، بايد روزه بگيرد ، و كسى كه يقين يا گمان به ضرر مورد اعتنا يا ترس آن را كه منشأ عقلايى داشته باشد دارد ، اگر چه طبيب بگويد ضرر ندارد ، بايد روزه نگيرد ، و اگر روزه بگيرد صحيح نيست ، مگر اين كه روزه براى او ضرر نداشته و قصد قربت كرده باشد ، كه در اين صورت روزه اش صحيح است.
آهسته خواندن بسم اللّه در ركعت سوم و چهارم
مسأله ۱۰۱۷ ـ اگر در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند ، بنابر احتياط واجب بايد ( بِسْمِ اللّهِ ) آن را هم آهسته بخواند.
احتمال اینكه روزه برايش ضرر قابل اعتنا دارد
مسأله ۱۷۵۲ ـ اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برايش ضرر قابل اعتنا دارد و از آن احتمال ترس براى او پيدا شود ، چنانچه احتمال او عقلايى باشد ، نبايد روزه بگيرد ، و اگر روزه بگيرد باطل است ، مگر در صورتى كه ضرر نداشته و قصد قربت كرده باشد.
كسى كه نمىتواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند
مسأله ۱۰۱۸ ـ كسى كه نمى تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند ولى مى تواند حمد را درست بخواند ، بايد در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند.
کسی که در دو ركعت اول نماز اشتباهاً تسبيحات بگويد
مسأله ۱۰۱۹ ـ اگر در دو ركعت اوّل نماز به خيال اين كه دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد ، چنانچه پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند ، و اگر در ركوع يا بعد از آن بفهمد ، نمازش صحيح است.
کسی که در نماز اشتباهاً به گمان صحّت حمد بخواند
مسأله ۱۰۲۰ ـ اگر در دو ركعت آخر نماز به خيال اين كه در دو ركعت اوّل است حمد بخواند ، يا در دو ركعت اوّل نماز با اين كه گمان مى كرده در دو ركعت آخر است حمد بخواند ـ چه پيش از ركوع بفهمد و چه بعد از آن ـ نمازش صحيح است.
كسى كه بعد از مغرب روزه براى او ضرر قابل اعتنا داشته
مسأله ۱۷۵۳ ـ كسى كه عقيده اش اين است كه روزه براى او ضرر قابل اعتنا ندارد ، اگر روزه بگيرد و بعداز مغرب بفهمد روزه براى او ضرر قابل اعتنا داشته، بايد قضاى آن را به جا آورد.
حمد خواندن به جای تسبيحات و بالعکس در رکعت سوم یا چهارم
مسأله ۱۰۲۱ ـ اگر در ركعت سوم يا چهارم مى خواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد ، يا مى خواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد ، بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند ، ولى اگر عادتش خواندن چيزى بوده كه به زبانش آمده ، مى تواند همان را تمام كند و نمازش صحيح است.
كسى كه عادت دارد در ركعت سوم و چهارم تسبیحات بخواند
مسأله ۱۰۲۲ ـ كسى كه عادت دارد در ركعت سوم و چهارم تسبيحات بخواند ، اگر بدون قصد ـ حتّى قصد انجام آنچه كه بر او واجب است ـ مشغول خواندن حمد شود ، بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند.
