سایت رسمی دفتر حضرت آيت الله العظمى وحيد خراسانى

سرمه سیاه و غیر سیاه (برای زینت و غیر زینت)

مسأله ۲۴۳ ـ سرمه كشيدن به سرمه سياه براى زينت كردن بر محرم حرام است، و بنابر اقوى كفّاره ندارد، و احتياط واجب آن است كه از سرمه كشيدن به سرمه سياه نه براى زينت، و از سرمه غير سياه براى زينت، اجتناب نمايد، و سرمه كشيدن به سرمه غير سياه نه براى زينت مانعى ندارد.

نگاه در آئینه به قصد زینت و بدون و نگاه به اجسام

مسأله ۲۴۴ ـ نگاه كردن در آينه به جهت زينت بر محرم حرام است، ولى كفّاره ندارد، اگر چه مستحب است تلبيه بگويد، و اگر نگاه كردن به جهت زينت نباشد، مانعى ندارد، و پوشيدن عينك اگر براى زينت نباشد و همچنين نگاه كردن به اجسام صيقلى مانعى ندارد.

پوشيدن چكمه و جوراب براى مردان

مسأله ۲۴۵ ـ پوشيدن چكمه و جوراب ـ در حال اختيار ـ بر مرد محرم حرام است، و همچنين ـ بنابر احتياط واجب ـ پوشيدن هرچيزى كه تمام روى پا را بپوشاند، مانند شمشك و مثل آن، بر او حرام است.
و هرگاه مضطرّ به پوشيدن چكمه و جوراب شود، پوشيدن آن جايز است، و پاره كردن روى آن واجب نيست، اگرچه احوط است.
و در پوشيدن چكمه كفّاره نيست، ولى در پوشيدن جوراب و شمشك و مانند آن دو، با علم به حكم و به يادداشتن احرام، بنابر احتياط واجب يك گوسفند كفّاره بدهد.
و پوشيدن چكمه و جوراب و آنچه تمام پشت قدم را مى پوشاند، براى زنها مانعى ندارد، و همچنين پنهان نمودن تمام پشت پا، براى مردان، در صورتى كه پوشيدن بر آن صدق نكند مانعى ندارد.

دروغ گفتن و دشنام دادن و فخر كردن

مسأله ۲۴۶ ـ فسوق بر محرم حرام است، و آن سه چيز است:
اوّل: دروغ گفتن.
دوم: دشنام دادن.
سوم: فخر كردن حرام، يعنى فخرفروشى اى كه موجب اهانت مؤمنى گردد.
بلكه بنابر احتياط واجب ـ اگر أقوى نباشد ـ محرم بايد از هرگونه فخرفروشى اجتناب نمايد.
و هرگاه محرم فسوق نمايد كفّاره اش ـ بنابر احوط و اولى ـ اين است كه چيزى به فقير صدقه دهد، و بايد استغفار نموده و تلبيه بگويد.

قسم خوردن به «لا والله» و «بلی والله» و به اسماء و صفات الهی وغیر این ها و قسم برای احترام به طرف مقابل

مسأله ۲۴۷ ـ جدال نمودن ـ قسم خوردن به كلمه «لا و اللّه» و «بلى و اللّه» ـ اگرچه خصومت و دشمنى در بين نباشد، بر محرم حرام است، بلكه ـ بنابر احتياط واجب ـ هرگونه قسم خوردن به اسماء و صفات الهى حرام است اگر چه با آن دو جمله نباشد.
و ظاهر اين است كه مجادله با هريك از دو جمله ذكر شده محقّق مى شود، و حرمت مجادله با آن دو جمله يا يكى از آن دو تنها در صورتى است كه بر آنچه اخبار مى كند قسم بخورد.
ولى اگر به منظور ديگرى باشد، مانند احترام كردن به طرف مقابل، مثل اين كه محرم بگويد: «نه واللّه اين كار را نكن، خودم آن را انجام مى دهم» حرام نخواهد بود، و قسم خوردن به غير ذات اقدس الهى جايز است.

مجادله از روی ضرورت

مسأله ۲۴۸ ـ مجادله كردن از روى ضرورت ـ مانند اين كه براى اثبات حقى يا دفع باطلى باشد ـ جايز است.

کفاره قسم راست و دروغ

مسأله ۲۴۹ - قسم خوردن در مجادله دو صورت دارد:
اوّل: این که قسم راست باشد، و در این صورت اگر محرم سه بار یا بیشتر پشت سر هم قسم بخورد، باید یک گوسفند کفّاره دهد، و اگر بعد از دادن کفّاره دوباره سه بار یا بیشتر پشت سر هم قسم بخورد، باید کفّاره دیگرى دهد.
و اگر کمتر از سه بار، یا سه بار، ولى نه پشت سرهم، قسم بخورد کفّاره واجب نیست.
دوم: این که قسم دروغ باشد، و در این صورت اگر یک بار قسم بخورد یک گوسفند، و اگر دوبار قسم بخورد دو گوسفند، و اگر سه بار یا بیشتر قسم بخورد یک گاو باید کفّاره دهد.
و اگر بعد از هر قسم خوردن، کفّاره آن را بدهد و دوباره قسم دروغ بخورد، حکم کفّاره آن به همان تفصیلى است که گذشت.

کشتن تمام جانوران و شپش وانداختن و انتقال دادن آن ها

مسأله ۲۵۰ - کشتن شپش از روى عمد بر محرم حرام است، ولى کفّاره اى در کشتن آن نیست، و همچنین بر محرم واجب است از کشتن تمام جانوران بجز آنها که استثنا شده - مانند عقرب و افعى و موش که در مسأله (۲۰۲) گذشت - اجتناب نماید.
و براى محرم جایز است جانوران را از بدن خود بیندازد، بجز شپش که افکندن آن از لباس و بدن عمداً جایز نیست، و کفّاره انداختن آن یک کف دست از طعام - گندم، جو، برنج و مانند آن - است که به فقیر بدهد، ولى جابه جا کردن آن مانعى ندارد، و کشتن کک و پشه، در صورتى که اذیت کنند جایز است.

زینت کردن و انگشتر برای زینت و غیر زینت

مسأله ۲۵۱ - زینت کردن و پوشیدن انگشتر به جهت زینت بر محرم حرام است، ولى پوشیدن انگشتر به جهت غیر زینت - به جهت استحباب شرعى، یا به جهت حفظ آن از گم شدن - جایز است، و بنابر اقوى، در پوشیدن آن براى زینت کفّاره اى نیست.

حنا برای زینت و بدون آن

مسأله ۲۵۲ - زینت کردن به حنا بر محرم حرام است، و استعمال آن براى غیر زینت - مثل معالجه و مانند آن - جایز است.

زیوری که ظاهر یا پنهان است

مسأله ۲۵۳ - پوشیدن زیورى که ظاهر است و پنهان نیست به جهت زینت، بر زن در حال احرام حرام است، بلکه احتیاط واجب این است که از آن اجتناب نماید اگر چه پنهان باشد.
و بیرون آوردن زیورى که پیش از احرام بر تن داشته و آن را در خانه مى پوشیده است، واجب نیست، و احرام در آن مانعى ندارد، ولى باید آن را به مردان - اگرچه از محارم او باشند - نشان ندهد.

روغن مالیدن در صورت اضطرار

مسأله ۲۵۴ ـ ماليدن روغن به بدن بر محرم حرام است، هرچند خوشبو نباشد، ولى ماليدن روغن پيش از غسل احرام، و با آن، و پس از آن، قبل از بستن احرام، مانعى ندارد.
و روغن مالى با روغنى كه اثر آن تا بعد از محرم شدن باقى مى ماند كراهت دارد.
و روغن مالى در صورت اضطرار به آن ـ به جهت معالجه يا غير آن ـ حرام نيست.

روغن مالیدن و کفارة آن

مسأله ۲۵۵ ـ بنابر اقوى ماليدن روغن كفّاره ندارد، ولى احوط و اولى آن است كه اگر عمداً و با علم روغن ماليد، يك گوسفند كفّاره بدهد، و اگر از روى جهل بوده است فقيرى را اطعام كند.

مویی که به هنگام وضو یا غسل بدون قصد از بدن محرم جدا شود

مسأله ۲۵۶ ـ بر محرم جدا كردن موى بدن خود يا ديگرى ـ اگرچه محرم نباشد ـ حرام است، چه جدا كردن به تراشيدن باشد يا به كندن يا به چيدن، و چه مو كم باشد يا زياد، مگر در صورت ضرورت و يا حرج كه جايز است.
و چنانچه در وضو يا غسل مويى از بدن محرم بدون قصد جدا شود، مانعى ندارد.

تراشیدن سر یا قسمتی از آن و موی زیر بغل و ریش و غیر آن و تراشیدن سر دیگری

مسأله ۲۵۷ ـ جدا كردن محرم موى بدن خود يا ديگرى را چند صورت دارد:
اوّل: اين كه محرم سر خود را بتراشد، كه در اين صورت اگر بدون ضرورت باشد، بايد يك گوسفند كفّاره دهد، و بنابر احتياط واجب روزه گرفتن و اطعام نمودن فقير به جاى گوسفند كفايت نمى كند، و اگر از روى ضرورت باشد، كفّاره آن يك گوسفند يا سه روز روزه يا اطعام شش مسكين، به هر كدام دو مدّ از طعام مى باشد.
و چنانچه محرم قسمتى از سر خود را بتراشد، وجوب كفّاره در آن محلّ اشكال است.
دوم: اين كه محرم از روى عمد موهاى زير يك يا هر دو بغل خود را جدا كند ـ چه به تراشيدن يا كندن يا غير آن ـ كه در اين صورت نيز بايد يك گوسفند كفّاره دهد.
و اگر جدا كردن از روى نادانى يا فراموشى باشد، كفّاره واجب نيست.
و چنانچه محرم قسمتى از موى زير بغل خود را جدا كند، ثبوت كفّاره در آن محلّ اشكال است.
سوم: اين كه مقدارى از موى ريش خود يا غير آن را جدا كند، و كفّاره آن اطعام يك مسكين به مقدار يك كف از طعام است.
چهارم: اين كه سر ديگرى را بتراشد، و در اين صورت كفّاره اى بر او نيست، چه آن ديگرى محرم باشد يا نباشد.

خاراندن سر یا بدن در صورتی که موجب ریزش مو نباشد

مسأله ۲۵۸ ـ خاراندن محرم سر يا بدن خود را در صورتى كه موجب ريزش مو نباشد، مانعى ندارد.و چنانچه بدون هيچ غرض عقلايى دست بر سر يا ريش خود بگذارد يا بمالد و موجب ريزش يك يا دو مو گردد، احوط و اولى اين است كه به مقدار يك كف طعام صدقه دهد، ولى اگر اين ريزش بر اثر وضو گرفتن باشد، بدون اشكال هيچ كفّاره اى بر او نيست.

مویی که به هنگام دست کشیدن یا دست گذاردن بدون قصد از سر یا ریش محرم جدا شود

و چنانچه بدون هيچ غرض عقلايى دست بر سر يا ريش خود بگذارد يا بمالد و موجب ريزش يك يا دو مو گردد، احوط و اولى اين است كه به مقدار يك كف طعام صدقه دهد، ولى اگر اين ريزش بر اثر وضو گرفتن باشد، بدون اشكال هيچ كفّاره اى بر او نيست.

پوشاندن سر یا قسمتی از آن گوشها و پوشاندن در وقت خواب یا از روی فراموشی

مسأله ۲۵۹ ـ پوشاندن سر يا قسمتى از آن به هرچه باشد ـ حتى مانند گِل و دوا ـ و حمل چيزى بر سر بر مرد محرم حرام است.
بلى، گذاشتن بند مشك آب بر سر، و بستن سر با دستمال به علت سردرد، مانعى ندارد.
و پوشاندن دو گوش نيز حرام است.
و جواز پوشاندن در وقت خواب محلّ اشكال است، و بنابر احتياط واجب از آن نيز اجتناب نمايد.
و هرگاه مرد محرم سر خود را از روى فراموشى بپوشاند، بايد فوراً پوشش را بردارد، و احوط و اولى اين است كه تلبيه نيز بگويد.

پوشاندن سر به وسیلة بعضی دیگر از اعضای بدن مثل دست

مسأله ۲۶۰ ـ پوشاندن سر به وسيله بعضى ديگر از اعضاى بدن، مانند دست، مانعى ندارد، اگرچه احتياط مستحب در ترك آن است.

کفاره سر را پوشاندن

مسأله ۲۶۱ ـ هرگاه مرد محرم سر خود را بپوشاند، كفّاره آن ـ بنابر احتياط واجب ـ يك گوسفند است، و در موارد جواز پوشاندن ـ مثل پوشاندن سر با دستمال به جهت سردرد يا پوشاندن به جهت اضطرار ـ كفّاره اى نيست.

فرو بردن سر در آب

مسأله ۲۶۲ ـ بر محرم حرام است كه در آب و مانند آن فرو رود كه سرش زير آب شود، و همچنين است ـ بنابر احتياط واجب ـ فرو رفتن در گلاب.
و اما فرو رفتن در غير آب و گلاب مانعى ندارد، اگرچه احتياط مستحب در ترك آن است، و در آنچه ذكر شد فرقى بين مرد و زن نيست.

پوشاندن صورت بر زنها و دو استثناء

مسأله ۲۶۳ ـ پوشاندن صورت از چانه تا قسمت پايين بينى ـ به هرچه كه باشد ـ بر زن مُحْرِمه حرام است، و بنابر احتياط واجب از پوشاندن باقى صورت نيز اجتناب نمايد.
و از اين حكم دو مورد استثنا مى شود، پوشاندن مقدارى از صورت كه متصل به سر است در حال نماز، به قدرى كه مطمئن شود سر را به طور كامل پوشانده است، و پوشاندن صورت هنگام خواب.
و جايز است براى زن كه گوشه لباس خود را بر صورتش به طرف بينى ـ به قدرى كه بتواند ببيند ـ رها كند.

پوشاندن صورت با گوشة چادر یا عبا

مسأله ۲۶۴ ـ زن در حال احرام مى تواند از مرد نامحرم رو بگيرد، به اين كه گوشه عبا يا چادر و مانند آن را كه بر سر دارد تا گردن خود پايين بكشد، ولى احتياط واجب اين است كه قسمت پايين آمده را به وسيله دست يا غير آن از صورت خود دور نـگه دارد.

پوشاندن صورت و کفارة آن به احتیاط مستحب

مسأله ۲۶۵ ـ بنابر اقوى در پوشاندن صورت كفّاره اى نيست، اگرچه احتياط مستحب آن است كه يك گوسفند كفّاره بدهد.

حرکت مرد محرم زیر سایه متحرک و ثابت و سایه ای که بالای سر او نیست و سایه محمل و پوشاندن صورت با دست

مسأله ۲۶۶ ـ زير سايه رفتن مرد محرم در حال حركت به آنچه كه متحرك است ـ مانند سقف مَحْمِل و ماشين و هواپيما و همچنين چتر ـ جايز نيست.
ولى راه رفتن زير سايه ابر يا اجسام ثابت ـ مثل كوهها و ديوارها و درختها ـ مانعى ندارد. و در جايز نبودن سايه قراردادن فرقى بين شخص سواره و پياده نيست.
و بنابر اقوى رفتن زير سايه چيزى كه بالاى سر محرم قرار ندارد نيز جايز نيست.
ولى راه رفتن زير سايه مَحْمِل و پوشاندن صورت با دست از آفتاب جايز است.

استظلال در شب

مسأله ۲۶۷ ـ اشكالى در جايز نبودن زير سايه رفتن در روز نيست، و اما جايز نبودن آن در شب مورد اشكال است، و احتياط واجب ترك آن است.

سایه قرار دادن در محلی که منزل کرده اند ولو در حال حرکت چه سایه متحرک باشد چه ساکن

مسأله ۲۶۸ ـ جايز نبودن زير سايه رفتن اختصاص دارد به اين كه در راه باشد، بنابراين اگر در محلّى منزل كرد، زير سايه رفتن حتى در حال سير و حركت ـ به رفت و آمد ـ و اگرچه سايه متحرك يا ساكن باشد مانعى ندارد، و به اين جهت استفاده از ماشينهاى سقف دار بعد از رسيدن به مكّه مانعى ندارد.

استظلال زنان و بچه ها و استظلال مردها در ضرورت

مسأله ۲۶۹ ـ براى زنان و بچه ها زير سايه رفتن جايز است، و همچنين براى مردان در حال ضرورت ـ مانند مرض و طاقت نداشتن گرماى آفتاب يا سرما ـ نيز جايز است.

کفاره سایه قرار دادن

مسأله ۲۷۰ ـ كفّاره زير سايه رفتن در حال سير ـ چه به اختيار انجام داده باشد يا به اضطرار ـ يك گوسفند است، و اگر زير سايه رفتن در يك احرام تكرار شود، دادن يك كفّاره كفايت مى كند، مگر اين كه سبب سايه قراردادن به حسب جنس مختلف باشد ـ مثل سايه گرفتن از آفتاب و از باران ـ كه در اين صورت احتياط واجب آن است كه براى هر سبب يك كفّاره بدهد.

بيرون آوردن خون از بدن

بيرون آوردن خون از بدن ـ به حجامت و يا غير آن ـ به نظر مشهور فقها (اعلى اللّه مقامهم) بر محرم حرام است، ولى حرمت مورد اشكال است، و احتياط واجب در اجتناب است، خصوصاً در غير حجامت، و اشكالى در جواز آن در صورت ضرورت يا از بين بردن اذيتى از بدن نيست، و بنابر اقوى كفّاره اى در اين عمل نيست، اگرچه احتياط مستحب كفّاره دادن به يك گوسفند است.