اگر كسى حيوانى را بخرد و در شكم آن مالى پيدا كند
مسأله ۱۸۳۰ ـ اگر كسى حيوانى را بخرد و در شكم آن مالى پيدا كند ، در صورتى كه آن حيوان تحت تربيت فروشنده بوده ، مانند ماهيهايى كه پرورش مى دهند يا چهارپايى را كه در خانه يا باغ علوفه مى دهند ، واجب است به فروشنده خبر دهد و اگر معلوم شود مال او نيست ، مال خريدار است ، و چنانچه در مخارج سالش صرف نشود بايد خمس آن را بدهد ، و در غير اين صورت مانند ماهيى كه صيّاد از دريا صيد كرده يا حيوانى را كه از صحرا صيد كرده باشد ، اگر احتمال عقلايى بدهد كه مال فروشنده است ـ بنابر احتياط واجب ـ به او خبر دهد ، و اگر معلوم شد مال او نيست مال خريدار است ، و چنانچه در مخارج سالش صرف نشود بايد خمس آن را بدهد.
گم شدن چيزى كه بر آن سجده مى كند در بین نماز
مسأله ۱۰۹۶ ـ اگر در بين نماز چيزى كه بر آن سجده مى كند گم شود ، و چيزى كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد، چنانچه وقتوسعت دارد بايدنماز را بشكند، و اگر وقت تنگ است بايد به ترتيبى كه در مسأله«۱۰۹۳» گذشت ، عمل نمايد.
هنگام سجده بفهمد پيشانى را به چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است
مسأله ۱۰۹۷ ـ هرگاه در حال سجده بفهمد پيشانى را بر چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است ، چنانچه وقت نماز وسعت دارد و ممكن است بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است سجده نمايد پيشانى را از روى آن بر داشته و بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است سجده نمايد ، و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو به جا آورد ، و اگر ممكن نيست نماز را از سر گيرد ، و چنانچه وقت تنگ است به ترتيبى كه در مسأله «۱۰۹۳» گذشت عمل نمايد.
بعد از سجده بفهمد پيشانى را به چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است
مسأله ۱۰۹۸ ـ اگر بعد از سجده بفهمد پيشانى را روى چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است ، بايد بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است سجده نمايد ، و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو به جا آورد ، و اگر اين كار در دو سجده از يك ركعت اتّفاق افتاد نمازش باطل است.
سجده بر غير خداوند و سجده در مقابل قبر امامان (عليهم السلام)
مسأله ۱۰۹۹ ـ سجده كردن براى غير خداوند متعال حرام مى باشد ، و بعضى از مردم كه مقابل قبر امامان (عليهم السلام) پيشانى را بر زمين مى گذارند ، اگر براى شكر خداوند متعال باشد اشكال ندارد ، وگرنه حرام است.
مستحبات سجده
مسأله ۱۱۰۰ ـ در سجده چند چيز مستحبّ است:
۱ ـ كسى كه ايستاده نماز مى خواند بعد از آن كه سر از ركوع برداشت و كاملا ايستاد ، و كسى كه نشسته نماز مى خواند بعد از آن كه كاملا نشست ، براى رفتن به سجده تكبير بگويد.
۲ ـ موقعى كه مى خواهد به سجده برود ، مرد اوّل دستها را ، و زن اوّل زانوها را به زمين بگذارد.
۳ ـ بينى را به مُهر يا چيزى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد
۴ ـ در حال سجده انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد به طورى كه سر آنها رو به قبله باشد.
۵ ـ در سجده دعا كند و از خدا حاجت بخواهد ، و اين دعا را بخواند:
«يا خَيْرَ الْمَسْؤُلِينَ وَ يا خَيْرَ الْمُعْطِينَ اُرْزُقْنِي وَ ارْزُقْ عِيالِي مِنْ فَضْلِكَ الْواسعِ فَاِنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ».
(يعنى اى بهترين كسى كه از او سؤال مى كنند ، و اى بهترين عطا كنندگان ، از فضل فراگير خودت به من و عيال من روزى بده ، پس به درستى كه تو داراى فضل بزرگى)
۶ ـ بعد از سجده بر ران چپ بنشيند ، و روى پاى راست را بر كف پاى چپ بگذارد.
۷ ـ بعد از هر سجده وقتى نشست و بدنش آرام گرفت تكبير بگويد.
۸ ـ بعد از سجده اوّل بدنش كه آرام گرفت «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبِّي وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ» بگويد.
۹ ـ سجده را طول بدهد ، و در موقع نشستن دستها را روى رانها بگذارد.
۱۰ ـ براى رفتن به سجده دوم ، در حال آرامى بدن «اَللّهُ اَكْبَرُ» بگويد.
۱۱ ـ در سجده ها صلوات بفرستد.
۱۲ ـ در موقع بلند شدن ، دستها را بعد از زانوها از زمين بردارد.
۱۳ ـ مردها آرنجها و شكم را به زمين نچسبانند ، و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند ، و زنها آرنجها و شكم را بر زمين بگذارند ، و اعضاى بدن را به يكديگر بچسبانند.
و مستحبات ديگر سجده در كتابهاى مفصّل ذكر شده است.
مکروهات سجده
مسأله ۱۱۰۱ ـ قرآن خواندن در سجده مكروه است ، و نيز مكروه است براى بر طرف كردن گرد و غبار ، جاى سجده را فوت كند ، و اگر در اثر فوت كردن حرفى از دهان عمداً بيرون آيد ، حكم آن در مبطلات نماز (ششم) ذكر شده است.
و غير از اينها مكروهات ديگرى هم در كتابهاى مفصّل ذكر شده است.
وقت وجوب سجده تلاوت
مسأله ۱۱۰۲ ـ در هر يك از چهار سوره ( والنجم ) و ( اقرأ ) ( الم تنزيل ) ( حم سجده ـ فصلت ـ ) يك آيه سجده است كه اگر انسان بخواند يا گوش دهد ، بعد از تمام شدن آن آيه بايد فوراً سجده كند ، و اگر فراموش كرد هر وقت يادش آمد بايد سجده نمايد ، مگر در حال نماز باشد ، كه در اين صورت بايد به دستورى كه در مسأله «۹۹۲ و ۹۹۳ و ۹۹۴» گذشت عمل كند ، و امّا اگر بدون اختيار آيه سجده را بشنود ، احتياط مستحبّ اين است كه سجده كند.
گوش دادن و خواندن آیة سجده
مسأله ۱۱۰۳ ـ اگر انسان موقعى كه آيه سجده را گوش مى دهد خودش نيز بخواند بايد دو سجده كند.
خواندن یا گوش دادن آیة سجده در حال سجده
مسأله ۱۱۰۴ ـ در غير نماز ، اگر در حال سجده آيه سجده را بخواند يا گوش دهد ، بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.
استماع آیه سجده از كسى يا چيزى كه قصد خواندن قرآن ندارد
مسأله ۱۱۰۵ ـ اگر انسان از بچّه غير مميّز كه خوب و بد را نمى فهمد ، يا از كسى كه قصد خواندن قرآن ندارد ، يا مثلا از گرامافون يا نوار ضبط صوت آيه سجده را استماع كند ، سجده واجب نيست ، ولى اگر شخصى در ايستگاه راديو آيه سجده را به قصد اين كه از قرآن است بخواند و انسان به وسيله راديو گوش دهد ، سجده واجب است.
شرايط در سجده تلاوت
مسأله ۱۱۰۶ ـ در سجده واجب قرآن بايد جاى انسان غصبى نباشد ، و بنابر احتياط واجب جاى پيشانى او از جاى سر انگشتانش بيش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد ، و لازم نيست با وضو يا غسل و رو به قبله باشد و عورت خود را بپوشاند و بدن و جاى پيشانى او پاك باشد ، و نيز چيزهايى كه در لباس نمازگزار شرط مى باشد در لباس او شرط نيست.
واجبات سجده تلاوت
مسأله ۱۱۰۷ ـ در سجده واجب قرآن بايد پيشانى را بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است گذاشته ، و بنابر احتياط واجب جاهاى ديگر بدن را كه در سجده نماز ذكر شد بر زمين بگذارد.
ذكر در سجده تلاوت
مسأله ۱۱۰۸ ـ هرگاه در سجده واجب قرآن پيشانى را به قصد سجده بر زمين بگذارد ، اگر چه ذكر نگويد كافيست ، و گفتن ذكر مستحبّ است ، و بهتر اين است كه بگويد: «لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ حَقّاً حَقّاً لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ اِيْماناً وَ تَصدِيْقاً ، لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ عُبُودِيَّةً و رِقّاً ، سَجَدْتُ لَكَ يا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لا مُسْتَنْكِفاً وَ لا مُسْتَكْبِراً بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَلِيلٌ ضَعِيفٌ خائِفٌ مُسْتَجِيرٌ».
تشهد واجب و ذكر و آرامش بدن در آن
مسأله ۱۱۰۹ ـ در ركعت دوم تمام نمازهاى واجب و مستحبّ ، و ركعت سوم نماز مغرب ، و ركعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشاء بايد انسان بعد از سجده دوم تشهّد بخواند ، يعنى بگويد: «اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ ، وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ الِ مُحَمَّد» و احتياط واجب آن است كه به غير كيفيت ذكر شده نگويد ، و در نماز وتر هم تشهّد لازم است ، و در نمازهاى واجب بايد بعد از سجده دوم بنشيند ، و در حال آرام بودن بدن تشهّد را بخواند ، ولى نشستن و آرام بودن بدن در نمازهاى مستحبّ واجب نيست.
شرایط تشهد
مسأله ۱۱۱۰ ـ كلمات تشهّد بايد به عربى صحيح و به طورى كه معمول است پشت سر هم گفته شود.
فراموش کردن تشهد (بنگرید مسأله ۱۲۶۴)
مسأله ۱۱۱۱ ـ اگر تشهّد را فراموش كند و بايستد و پيش از ركوع يادش بيايد كه تشهّد را نخوانده ، بايد بنشيند و تشهّد را بخواند و دوباره بايستد ، و آنچه بايد در آن ركعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام كند.
و بنابر احتياط مستحبّ بعد از نماز ، براى ايستادن بى جا دو سجده سهو به جا آورد ، و اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد ، بايد نماز را تمام كند و بعد از سلام نماز ـ بنابر احتياط مستحبّ ـ تشهّد را قضا كند ، و بايد براى تشهّد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد.
مستحبات در حال تشهد
مسأله ۱۱۱۲ ـ مستحبّ است در حال تشهّد بر ران چپ بنشيند ، و روى پاى راست را به كف پاى چپ بگذارد ، و پيش از تشهّد بگويد: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ» يا بگويد:
«بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ خَيْرُ الاَْسْماءِ لِلّهِ» و نيز مستحبّ است دستها را بر رانها بگذارد ، و انگشتها را به يكديگر بچسباند ، و به دامان خود نگاه كند ، و بعد از صلوات در تشهّد اوّل بگويد: «وَ تَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ».
زنها در وقت خواندن تشهد
مسأله ۱۱۱۳ ـ مستحبّ است زنها در وقت خواندن تشهّد رانها را به هم بچسبانند.
سلام مستحب و واجب
مسأله ۱۱۱۴ ـ بعد از تشهّد ركعت آخر نماز مستحبّ است در حالى كه نشسته و بدن آرام است بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ» و بعد از آن بايد بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلى عِبادِ اللّهِ الصالِحِينَ» يا بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ» و مستحبّ است كه به جمله «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ» جمله «وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ» را اضافه نمايد ، و در صورتى كه «اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلى عِبادِ اللّهِ الصالِحِينَ» را اوّل بگويد مستحبّ است كه بعد از آن «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ» را هم بگويد.
به یاد آمدن سلام فراموش شده قبل از انجام منافى نماز
مسأله ۱۱۱۵ ـ اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم نخورده و كارى هم كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند ـ مثل پشت به قبله كردن ـ انجام نداده ، بايد سلام را بگويد و نمازش صحيح است.
به یاد آمدن سلام فراموش شده پس از انجام منافى نماز
مسأله ۱۱۱۶ ـ اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعى يادش بيايد كه كارى كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند ـ مثل پشت به قبله كردن ـ انجام داده باشد ، نمازش باطل است ، و اگر موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم خورده است ، ولى كارى كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند انجام نداده است ، بنابر احتياط نمازش باطل است.
به هم زدن ترتيب بین اجزاء نماز
مسأله ۱۱۱۷ ـ اگر عمداً ترتيب نماز را به هم بزند ، نماز باطل مى شود ، مثل آن كه سوره را پيش از حمد بخواند ، مگر اين كه به هم خوردن ترتيب در غير دو ركن باشد و آن شخص هم جاهل قاصر باشد ، كه در اين صورت نماز صحيح است.
فراموش کردن ركنى از نماز و انجام رکن بعدی
مسأله ۱۱۱۸ ـ اگر ركنى از نماز را فراموش كند و ركن بعد از آن را به جا آورد ، مثلا پيش از آن كه ركوع كند دو سجده نمايد ، نماز باطل مى شود.
به یاد آمدن رکن فراموش شده قبل از ركن بعدى
مسأله ۱۱۱۹ ـ اگر ركنى را فراموش كند و چيزى را كه بعد از آن است و ركن نيست به جا آورد ، مثلا پيش از آن كه دو سجده كند تشهّد بخواند ، بايد ركن را به جا آورد ، و آنچه را اشتباهاً پيش از آن خوانده دوباره بخواند.
فراموش کردن چيزى كه ركن نيست و انجام ركن بعد
مسأله ۱۱۲۰ ـ اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند و ركن بعد از آن را به جا آورد ، مثلا حمد را فراموش كند و مشغول ركوع شود ، نمازش صحيح است.
فراموش کردن چيزى كه ركن نيست و به یاد آمدن قبل از ركن بعدى
مسأله ۱۱۲۱ ـ اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند و چيزى را كه بعد از آن است و آن هم ركن نيست به جا آورد ، مثلا حمد را فراموش كند و سوره را بخواند ، بايد
آنچه را فراموش كرده به جا آورد ، و بعد از آن ، چيزى را كه اشتباهاً جلوتر خوانده دوباره بخواند.
انجام سجده اول به خيال اينكه سجده دوم است و بالعكس
مسأله ۱۱۲۲ ـ اگر سجده اوّل را به خيال اين كه سجده دوم است ، يا سجده دوم را به خيال اين كه سجده اوّل است به جا آورد ، نماز صحيح است ، و سجده اوّل او سجده اوّل ، و سجده دوم او سجده دوم حساب مى شود.
موالات بین اجزاء نماز
مسأله ۱۱۲۳ ـ انسان بايد نماز را با موالات بخواند ، يعنى كارهاى نماز مانند ركوع و سجود و تشهّد را پشت سر هم به جا آورد و بين آنها به اندازه اى فاصله نيندازد كه صورت نماز بهم بخورد ، و همچنين چيزهايى را كه در نماز مى خواند ، به طورى كه معمول است پشت سر هم بخواند ، و اگر به قدرى بين آنها فاصله بيندازد كه نگويند نماز مى خواند ، نمازش باطل است.
فاصله انداختن بين حرفها يا كلمات
مسأله ۱۱۲۴ ـ اگر در نماز عمداً بين حرفها يا كلمات به قدرى فاصله بيندازد كه صورت كلمه يا تركيب كلمات به هم بخورد ، نمازش باطل است ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد و آن فاصله به قدرى باشد كه صورت نماز از بين نرود و در تكبيرة الاحرام هم نباشد.
و اگر سهواً بين حرفها يا كلمات فاصله بيندازد ، و فاصله به قدرى نباشد كه صورت نماز از بين برود و در تكبيرة الاحرام نباشد ، چنانچه مشغول ركن بعد نشده باشد ، بايد آن حرفها يا كلمات را دوباره به طور معمول بخواند ، و در صورتى كه چيزى بعد از آن خوانده شده لازم است تكرار نمايد ، و اگر مشغول ركن بعد شده باشد نمازش صحيح است ، و اگر ركنى بعد از آن نباشد مانند تشهّد آخر ، چنانچه قبل از سلام ملتفت بشود ، بايد آن قسمت و ما بعد آن را دوباره بخواند ، و اگر بعد از سلام ملتفت شود نمازش صحيح است.
و امّا اگر بين حروف يا كلمات سلام ، به قدرى فاصله انداخت كه موالات فوت شد وظيفه اش همان است كه در فراموشى سلام در مسأله «۱۱۱۵ و ۱۱۱۶» گذشت.
