ترتیب قضای كسى كه از هر روز يك نمازش قضا شده
مسأله ۱۳۹۰ ـ كسى كه مى داند نمازهاى پنجگانه او هر كدام از يك روز قضا شده و ترتيب آنها را نمى داند ، بهتر اين است كه نماز پنج شبانه روز را بخواند ، و اگر شش نماز از شش روز از او قضا شده نماز شش شبانه روز را بخواند ، و همچنين براى هر نمازى كه به نمازهاى قضاى او اضافه شود ، يك شبانه روز بيشتر بخواند ، و به اين كيفيّت يقين پيدا مى كند كه به ترتيبى كه قضا شده به جا آورده است.
مثلا اگر هفت نماز از هفت روز نخوانده باشد ، نماز هفت شبانه روز را قضا نمايد ، و كفايت مى كند براى هر روزى ، اگر در حضر و آن چه در حكم آن است فوت شده باشد ، يك نماز دو ركعتى و يك نماز سه ركعتى و يك نماز چهار ركعتى مردّد بين ظهر و عصر و عشاء به جا آورد ، و اگر در سفر فوت شده باشد ، يك نماز دو ركعتى مردّد بين صبح و ظهر و عصر و عشاء و يك نماز سه ركعتى به جا آورد.
چند نماز صبح يا چند نماز ظهر قضا شده که شماره آن را نمی داند
مسأله ۱۳۹۱ ـ كسى كه مثلا چند نماز صبح يا چند نماز ظهر از او قضا شده و شماره آنها را نمى داند يا فراموش كرده ـ مثلا نمى داند كه سه يا چهار يا پنج نماز بوده ـ چنانچه مقدار كمتر را بخواند كافيست ، ولى احتياط مستحبّ اين است كه به قدرى نماز بخواند كه يقين كند تمام آنها را خوانده است ، مخصوصاً در صورتى كه يقين به مقدار داشته و بعد از آن مقدار را فراموش كرده باشد.
كسى كه فقط يك نماز قضا از روزهاى پيش یا از همان روز دارد
مسأله ۱۳۹۲ ـ كسى كه فقط يك نماز قضا از روزهاى پيش دارد ، احتياط مستحبّ اين است كه ـ در صورت امكان ـ اوّل آن را بخواند ، بعد مشغول نماز آن روز شود ، و نيز اگر از روزهاى پيش نماز قضا ندارد ولى يك نماز يا بيشتر از همان روز از او قضا شده است ، مستحبّ است كه ـ در صورت امكان ـ نماز قضاى آن روز را پيش از نماز ادا بخواند ، و در هر دو صورت اگر وقت فضيلت نماز يوميّه فوت مى شود بهتر آن است كه نماز يوميّه را مقدّم بدارد.
قضای يك نماز يا بيشتر از همان روز يا يك نماز از روزهاى پيش
مسأله ۱۳۹۳ ـ اگر در بين نماز يادش بيايد كه يك نماز يا بيشتر از همان روز از او قضا شده ، يا فقط يك نماز قضا از روزهاى پيش دارد ، چنانچه وقت وسعت دارد و ممكن است نيّت را به نماز قضا برگرداند ،احتياط مستحبّ اين است كه نيّت نماز قضا كند ، مثلا اگر در نماز ظهر پيش از ركوع ركعت سوم يادش بيايد كه نماز صبح آن روز قضا شده ، در صورتى كه وقت نماز ظهر تنگ نباشد ، نيّت را به نماز صبح برگرداند و آن را دو ركعتى تمام كند بعد ظهر را بخواند ، ولى اگر وقت تنگ است يا نمى تواند نيّت را به نماز قضا برگرداند ـ مثل آن كه در ركوع ركعت سوم نماز ظهر يادش بيايد كه نماز صبح را نخوانده ، چون اگر بخواهد نيّت نماز صبح كند ، يك ركوع كه ركن است زياد مى شود ـ نبايد نيّت را به قضاى صبح برگرداند.
قضای يك نماز يا بيشتر از همان روز و چند نماز از روزهای پیش
مسأله ۱۳۹۴ ـ اگر از روزهاى گذشته نمازهاى قضا دارد و يك نماز يا بيشتر هم از همان روز از او قضا شده ، چنانچه براى قضاى تمام آنها وقت ندارد يا نمى خواهد همه را در آن روز بخواند ، مستحبّ است نماز قضاى آن روز را پيش از نماز ادا بخواند ، و احتياط مستحبّ اين است كه بعد از خواندن قضاى نمازهاى سابق ، دوباره نماز قضايى را كه در آن روز پيش از نماز ادا خوانده به جا آورد.
قضای نماز از انسان زنده
مسأله ۱۳۹۵ ـ تا انسان زنده است اگر چه از قضاى نمازهاى خود عاجز باشد ، ديگرى نمى تواند نمازهاى او را قضا نمايد.
به جماعت خواندن نماز قضا
مسأله ۱۳۹۶ ـ نماز قضا را با جماعت مى شود خواند ، چه نماز امام جماعت ادا باشد يا قضا ، و لازم نيست هر دو يك نماز را بخوانند ، مثلا اگر نماز قضاى صبح را با نماز ظهر يا عصر امام بخواند ، اشكال ندارد.
عادت دادن بچه مميز به نماز و عبادتهاى ديگر
مسأله ۱۳۹۷ ـ مستحبّ است بچّه مميّز را ـ يعنى بچّه اى كه خوب و بد را مى فهمد ـ به نماز خواندن و عبادتهاى ديگر عادت دهند ، بلكه مستحبّ است او را به قضاى نمازها هم وادار نمايند.
قضای نمازهای پدر و مادر (بنگرید مسأله ۱۷۲۰)
مسأله ۱۳۹۸ ـ اگر پدر نمازهاى واجب خود را به جا نياورده باشد ، و مى توانسته است قضا كند ـ و بنابر احتياط ـ هر چند از روى نافرمانى ترك كرده باشد ، يا صحيح به جا نياورده باشد ، بر پسر بزرگترش واجب است كه بعد از مرگش به جا آورد ، يا براى او اجير بگيرد ، و قضاى نمازهاى مادر بر او واجب نيست هر چند احوط است.
شک پسر بزرگتر در قضا داشتن پدر
مسأله ۱۳۹۹ ـ اگر پسر بزرگتر شكّ دارد كه پدرش نماز قضا داشته است يا نه ، چيزى بر او واجب نيست.
شک پسر بزرگتر در این كه پدرش قضای نمازش را به جا آورده يا نه
مسأله ۱۴۰۰ ـ اگر پسر بزرگتر بداند كه پدرش نماز قضا داشته و شكّ كند كه به جا آورده يا نه ، بنابر احتياط واجب قضا نمايد.
معلوم نبودن پسر بزرگتر
مسأله ۱۴۰۱ ـ اگر معلوم نباشد كه پسر بزرگتر كدام است ، قضاى نماز پدر بر هيچكدام از پسرها واجب نيست ، ولى احتياط مستحبّ آن است كه به نحو وجوب كفائى به جا آورند يا نماز را بين خودشان قسمت كنند يا براى انجام آن قرعه بزنند.
وصيت میت كه براى نماز او اجير بگيرند
مسأله ۱۴۰۲ ـ اگر ميّت وصيّت كرده باشد كه براى نماز او اجير بگيرند ، بعد از آن كه اجير نماز او را به طور صحيح به جا آورد ، از پسر بزرگتر ساقط مى شود.
وظیفه جهر و اخفات برای پسر بزرگتر در قضای نماز پدر و مادر
مسأله ۱۴۰۳ ـ اگر پسر بزرگتر بخواهد نماز پدر و مادر را بخواند ، بايد به تكليف خود عمل كند ، مثلاقضاى نماز صبح و مغرب وعشاء مادرش را بايد بلندبخواند.
كسى كه خودش نماز قضا دارد و بخواهد نماز پدر و مادر را قضا کند
مسأله ۱۴۰۴ ـ كسى كه خودش نماز قضا دارد ، اگر نماز پدر و مادر را هم بخواهد قضا كند ، هر كدام را اوّل به جا آورد صحيح است.
دیوانه یا نابالغ بودن پسر بزرگتر موقع مرگ پدر
مسأله ۱۴۰۵ ـ اگر پسر بزرگتر موقع مرگ پدر نابالغ يا ديوانه باشد ، وقتى كه بالغ شد يا عاقل گرديد ، بايد نماز پدر را قضا نمايد.
مرگ پسر بزرگتر پيش از آنكه نماز پدر را قضا كند
مسأله ۱۴۰۶ ـ اگر پسر بزرگتر پيش از آن كه نماز پدر را قضا كند بميرد ، بر پسر دوم چيزى واجب نيست.
مال مخلوط به حرامی که صاحب و مقدار آن معلوم نباشد
مسأله ۱۸۳۱ ـ اگر مال حلال با مال حرام به طورى مخلوط شود كه انسان نتواند آنها را از يكديگر تشخيص دهد و صاحب مال حرام و مقدار آن هيچكدام معلوم نباشد ، و نداند كه مقدار حرام كمتر از خمس است يا زيادتر ، بايد خمس تمام مال را بدهد ، و بنابر احتياط واجب اين خمس را در موردى كه مصرف خمس و صدقه است به قصد اداى وظيفه ، اعمّ از خمس و صدقه صرف نمايد ، و بعد از دادن خمس بقيّه مال حلال مى شود.
مالی که صاحبش را نشناسد ولی مقدار حرام را بداند
مسأله ۱۸۳۲ ـ اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و انسان مقدار حرام را بداند ولى صاحب آن را اگر چه بعد از فحص نشناسد ، بايد آن مقدار را به نيّت صاحبش صدقه بدهد ، و احتياط واجب آن است كه از حاكم شرع هم اذن بگيرد.
مالی که صاحبش را بشناسد ولی مقدار حرام را نداند
مسأله ۱۸۳۳ ـ اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و انسان مقدار حرام را نداند ولى صاحبش را بشناسد ، در صورتى كه اختلاط موجب شركت شود ـ مثل آن كه روغن حلال با حرام مخلوط شود ـ اگر با يكديگر توافق و سازش نمايند ، آنچه را كه توافق كردند معيّن مى شود ، و چنانچه توافق و سازش نشود ، آن اندازه كه يقين دارد مال غير است بايد به او داده شود ، و در صورتى كه اختلاط موجب شركت نشود ـ مانند مواردى كه اجزاى آن اموال از يكديگر ممتازند ـ بايد از جهت مقدار آن اندازه كه يقين دارد به او بدهد ، و از جهت خصوصيّت به قرعه معيّن شود ، و در هر دو صورت احتياط مستحبّ آن است كه مقدار بيشترى را كه احتمال مى دهد مال او است به او بدهد.
بعد از دادن خمس بفهمد كه مقدار حرام بيشتر از خمس بوده
مسأله ۱۸۳۴ ـ اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد كه مقدار حرام بيشتر از خمس بوده ، در صورتى كه مقدار بيشتر معيّن باشد بايد از طرف صاحب آن ـ و بنابر احتياط واجب با اذن حاكم شرع ـ آن مقدار را صدقه بدهد ، و در صورتى كه مقدار آن معيّن نباشد در باقى مانده مال بعد از خمس اوّل بر طبق مسأله «۱۸۳۱» عمل نمايد.
بعد از دادن خمس یا صدقه صاحبش پيدا شود
مسأله ۱۸۳۵ ـ اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد ، يا مالى كه صاحبش را نمى شناسد به نيّت او صدقه بدهد ، بعد از آن كه صاحبش پيدا شد لازم نيست چيزى به او بدهد.
مردّد بودن صاحب مال بین چند نفر
مسأله ۱۸۳۶ ـ اگر مال حلالى با حرام مخلوط شود و مقدار حرام معلوم باشد و انسان بداند كه صاحب آن از چند نفر معيّن بيرون نيست ، ولى نتواند بفهمد كيست ، در صورت امكان بنابر احتياط واجب همه آنها را راضى كند ، و در صورت عدم امكان بايد مالك به قرعه معيّن شود.
لؤلؤ و مرجان يا جواهر ديگرى كه به مقدار نصاب باشد
مسأله ۱۸۳۷ ـ اگر به واسطه غوّاصى ـ يعنى فرو رفتن در دريا ـ لؤلؤ و مرجان يا جواهر ديگرى بيرون آورند ، روييدنى باشد يا معدنى ، چنانچه قيمت آن به هيجده نخود طلاى مسكوك برسد ، خمس به آن تعلّق مى گيرد ، هر چند اخراج خمس بعد از كم كردن مخارجى است كه براى بيرون آوردن آن كرده اند ، چه در يك دفعه آن را از دريا بيرون آورده باشد يا در چند دفعه به طورى كه عرفاً غوص واحد شمرده شود ، و چه چيزى كه بيرون آمده از يك جنس باشد يا چند جنس ، يك نفر آن را بيرون آورده باشد يا ـ بنابر احتياط واجب ـ چند نفر.
جواهری که به اسبابى بيرون آورد يا از روى آب يا كنار آن بگيرد
مسأله ۱۸۳۸ ـ اگر بدون فرو رفتن در دريا به وسيله اسبابى جواهر بيرون آورد ، بنابر احتياط بر طبق آنچه كه در مسأله قبل گذشت ، خمس آن واجب است ، ولى اگر از روى آب دريا يا از كنار دريا جواهر بگيرد ، در صورتى بايد خمس آن را بدهد كه آنچه را به دست آورده به تنهايى يا با منفعتهاى ديگر كسب او ، از مخارج سالش زيادتر باشد.
ماهى و حيوانات ديگرى كه از دريا مى گيرند
مسأله ۱۸۳۹ ـ خمس ماهى و حيوانات ديگرى كه انسان از دريا مى گيرد ، در صورتى واجب است كه به تنهايى يا با منفعتهاى ديگر كسب او از مخارج سالش زيادتر باشد.
بدون قصد به دريا فرو رود و اتفاقاً جوهرى به دستش آيد
مسأله ۱۸۴۰ ـ اگر انسان بدون قصد اين كه چيزى از دريا بيرون آورد ، در دريا فرو رود و اتّفاقاً جواهرى به دستش آيد ، در صورتى كه قصد تملّك كند بايد خمس آن را بدهد ، و همچنين در غير اين صورت بنابر احتياط واجب.
بیرون آوردن حيوانى که در شكم آن جواهرى پيدا كند
مسأله ۱۸۴۱ ـ اگر انسان در دريا فرو رود و حيوانى را بيرون آورد و در شكم آن جواهرى پيدا كند كه قيمتش هيجده نخود طلاى مسكوك يا بيشتر باشد ، چنانچه آن حيوان مانند صدف باشد ، كه نوعاً در شكمش جواهر هست ، بايد خمس آن را بدهد ، و اگر اتّفاقاً جواهر بلعيده باشد ، در صورتى خمس آن واجب است كه به تنهايى يا با منفعتهاى ديگر كسب او ، از مخارج سالش زيادتر باشد.
بیرون آوردن جواهر از رودخانه هاى بزرگ
مسأله ۱۸۴۲ ـ اگر در رودخانه هاى بزرگ فرو رود و جواهرى بيرون آورد ، چنانچه در آن رودخانه جواهر عمل مى آيد ، بايد خمس آن را بدهد.
عنبر بیرون آوردن يا از روى آب يا از كنار آب دريا به دست آورد
مسأله ۱۸۴۳ ـ اگر در آب فرو رود و مقدارى عنبر بيرون آورد كه قيمت آن هيجده نخود طلاى مسكوك يا بيشتر باشد ، بايد خمس آن را بدهد ، و چنانچه از روى آب يا از كنار دريا به دست آورد ، اگر چه قيمت آن به مقدار هيجده نخود طلا هم نرسد ، بنابر احتياط خمس آن واجب است.
