اجرت وزن كردن و پيمانه نمودن زكات
مسأله ۱۹۹۴ ـ اجرت وزن كردن و پيمانه نمودن گندم و جو و كشمش و خرمايى را كه براى زكات مى دهد ، با مالك است.
مقدارى كه بهتر است كمتر از آن به فقير ندهد
مسأله ۱۹۹۵ ـ كسى كه (۲) مثقال و (۱۵) نخود نقره يا بيشتر از بابت زكات بدهكار است ، احتياط مستحبّ آن است كه كمتر از (۲) مثقال و (۱۵) نخود نقره به يك فقير ندهد ، و نيز اگر غير نقره چيز ديگرى مثل گندم و جو بدهكار باشد و قيمت آن به (۲) مثقال و (۱۵) نخود نقره برسد ، احتياط مستحبّ آن است كه كمتر از آن به يك فقير ندهد.
درخواست فروش زكات از فقير
مسأله ۱۹۹۶ ـ مكروه است انسان از مستحق درخواست كند كه زكاتى را كه از او گرفته به او بفروشد ، ولى اگر مستحق بخواهد چيزى را كه گرفته بفروشد بعد از آن كه به قيمت رساند ، كسى كه زكات را به او داده در خريد آن بر ديگران مقدّم است.
شك در اینکه زكاتى را كه بر او واجب بوده داده يا نه
مسأله ۱۹۹۷ ـ اگر شكّ كند زكاتى را كه بر او واجب بوده داده يا نه ، و مالى كه زكات به آن تعلّق گرفته موجود باشد ، بايد زكات را بدهد ، هر چند شكّ او براى زكات سالهاى پيش بوده باشد ، و اگر آن مال تلف شده زكاتى بر او نيست ، هر چند از سال حاضر باشد.
صلح به كمتر يا بخشيدن يا قبول چيزى به قيمت گرانتر توسط فقير
مسأله ۱۹۹۸ ـ فقير نمى تواند زكات را به كمتر از مقدار آن صلح كند ، يا چيزى را گران تر از قيمت آن بابت زكات قبول نمايد ، يا زكات را از مالك بگيرد و به او ببخشد، ولى كسى كه زكات بدهكار است و فقير شده و نمى تواند زكات را بدهد، چنانچه بخواهد توبه كند ، فقير مى تواند زكات را از او بگيرد و به او ببخشد.
وقف کردن از زكات چيزى را بخرد و متولى قرار دادن برای
مسأله ۱۹۹۹ ـ جمعى از فقهاء « اعلى الله مقامهم» فرموده اند: انسان مى تواند از زكات ، زمينى را وقف كند يا قرآن يا كتاب دينى يا كتاب دعا بخرد و وقف نمايد و مى تواند توليت وقف را براى خود يا اولاد خود قرار دهد ، ولى ولايت مالك بر وقف و تعيين متولّى بدون مراجعه به حاكم شرع محلّ اشكال است.
از زكات ملك بر كسانى كه مخارج آنان بر او واجب است وقف كند
مسأله ۲۰۰۰ ـ انسان نمى تواند از زكات ملك بخرد و بر اولاد خود يا بر كسانى كه مخارج آنان بر او واجب است وقف نمايد كه عايدى آن را به مصرف مخارج خود برسانند.
زکات گرفتن براى رفتن به حج و زيارت و مانند آن از سهم
مسأله ۲۰۰۱ ـ انسان مى تواند براى رفتن به حجّ و زيارت و مانند اينها ، از سهم سبيل الله زكات بگيرد اگر چه فقير نباشد ، يا اين كه فقير باشد و به مقدار مخارج سالش زكات گرفته باشد ، و بنابر احتياط واجب معتبر است كه اين امور علاوه بر اين كه طاعت هستند ، داراى مصلحت عمومى نيز باشند ، مانند تعظيم شعائر و ترويج دين.
فقيرى که وكيل در دادن زكات و بخواهد برای خود هم بر دارد
مسأله ۲۰۰۲ ـ اگر مالك فقيرى را وكيل كند كه زكات مال او را بدهد ، چنانچه آن فقير احتمال دهد كه قصد مالك اين بوده كه خود آن فقير از آن زكات بر ندارد ، نمى تواند چيزى از آن را براى خودش بردارد ، و اگر يقين يا اطمينان داشته باشد كه قصد مالك اين نبوده ، براى خودش هم مى تواند بردارد.
تحقق شرايط زكات در اموالی که فقیر بابت زکات گرفته
مسأله ۲۰۰۳ ـ اگر فقير شتر و گاو و گوسفند و طلا و نقره را بابت زكات بگيرد ، چنانچه شرطهايى كه براى واجب شدن زكات ذكر شد در آنها جمع شود ، بايد زكات آنها را بدهد.
تقسیم مالی که یکی از شرکا زکات سهم خود را نداده
مسأله ۲۰۰۴ ـ اگر دو نفر در مالى كه زكات آن واجب شده با هم شريك باشند و يكى از آنها زكات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسيم كنند ، هر چند بداند شريكش زكات سهم خود را نداده ، تصرّف او در سهم خودش اشكال ندارد.
تقدوم خمس يا زكات یا قرض بر كفاره و نذر
مسأله ۲۰۰۵ ـ كسى كه خمس يا زكات بدهكار است و كفّاره و نذر و مانند اينها هم بر او واجب است ، و قرض هم دارد ، چنانچه نتواند همه آنها را بدهد ، اگر مالى كه خمس يا زكات به آن تعلّق گرفته از بين نرفته باشد ، بايد خمس و زكات را بدهد ، و اگر از بين رفته باشد ، مال را ـ بنابر احتياط واجب ـ بر قرض و خمس و زكات به نسبت تقسيم كند ، و اداى اينها را بر اداى كفّاره و اداى مالى را كه نذر كرده مقدّم بدارد.
تقدوم كه خمس يا زكات یا حج یا قرض
مسأله ۲۰۰۶ ـ كسى كه خمس يا زكات بدهكار است و حجّة الاسلام بر او واجب است و قرض هم دارد ، اگر بميرد و مال او براى همه آنها كافى نباشد ، چنانچه مالى كه خمس و زكات به آن تعلّق گرفته از بين نرفته باشد ، بايد خمس يا زكات را بدهند و بقيّه مال او را بر حجّ و قرض قسمت نمايند ، و اگر مالى كه خمس و زكات آن واجب شده از بين رفته باشد ، در صورتى كه صروره باشد ـ يعنى اوّلين مرتبه رفتن او به حجّ باشد ـ و در راه حجّ قبل از احرام مرده باشد ، بايد مال او را صرف حجّ بنمايند ، و اگر چيزى باقى ماند بر خمس و زكات و قرض به نسبت قسمت نمايند ، و در غير اين صورت حجّ بر خمس و زكات مقدّم است ، ولى تقدّم آن بر قرض محلّ اشكال است.
دادن زكات به كسى كه مشغول تحصيل علم است
مسأله ۲۰۰۷ ـ كسى كه مشغول تحصيل علم است و اگر تحصيل نكند مى تواند براى معاش خود كسب كند ، چنانچه تحصيل آن علم بر او واجب عينى يا واجب كفايى باشد و ديگرى به آن وظيفه قيام نكرده باشد ، مى شود از سهم فقرا به او زكات داد ، و همچنين از سهم سبيل الله ، ولى در اين صورت احتياط واجب آن است كه تحصيل او مصلحت عمومى داشته باشد ، و اگر تحصيل آن علم براى او مستحبّ باشد ، زكات دادن به او از سهم فقرا جايز نيست ، ولى از سهم سبيل الله جايز است ، و بنابر احتياط بايد تحصيل او مصلحت عمومى داشته باشد ، و اگر نه واجب باشد و نه مستحبّ ، جايز نيست به او زكات بدهند.
شرايط وجوب زكات فطره و مقدار آن از غذاى معمول يا قيمت آن
مسأله ۲۰۰۸ ـ كسى كه موقع غروب شب عيد فطر بالغ و عاقل است و فقير و بنده كسى نيست ، به اين معنى كه ماه رمضان را ـ اگر چه به يك آن تا تحقّق غروب ـ با اين شرايط درك كند ، بايد براى خودش و كسانى كه نان خور او هستند ، هر نفرى يك صاع ـ كه تقريباً سه كيلوگرم است ـ گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج و مانند اينها به مستحقّ بدهد ، و بنابر احتياط واجب غذاى معمول محلّش باشد ، و اگر پول يكى از اينها را هم بدهد كافيست ، و بنابر احتياط واجب كسى كه وقت غروب شب عيد فطر بى هوش است ، بايد فطره را بدهد.
تعریف فقیر و زكات فطره او
مسأله ۲۰۰۹ ـ كسى كه مخارج سال خود و عيالاتش را ندارد و كسبى هم ندارد كه بتواند مخارج سال خود و عيالاتش را بگذراند، فقير است، و دادن زكات فطره بر او واجب نيست.
فطره كسانى كه در غروب شب عيد فطر نانخور انسان حساب مى شوند
مسأله ۲۰۱۰ ـ انسان فطره كسانى را كه در غروب شب عيد فطر نان خور او حساب مى شوند بايد بدهد ، كوچك باشند يا بزرگ ، مسلمان باشند يا كافر ، دادن خرج آنها بر او واجب باشد يا نه ، در شهر خود او باشند يا در شهر ديگر.
زكات دادن به زنى كه به عقد موقت درآمده اگر فقير باشد
مسأله ۲۰۱۱ ـ اگر كسى را كه نان خور اوست و در شهر ديگر است وكيل كند كه از مال او فطره خود را بدهد ، چنانچه اطمينان داشته باشد كه فطره را مى دهد ، لازم نيست خودش فطره او را بدهد.
ميهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه آمده
مسأله ۲۰۱۲ ـ فطره ميهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه وارد شده و در وقت وجوب زكات فطره نان خور او حساب مى شود ، بر او واجب است.
ميهمان و كسى كه بدون رضايت صاحبخانه آمده باشد
مسأله ۲۰۱۳ ـ مهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر بدون رضايت صاحبخانه وارد شده و مدّتى نزد او مى ماند ، بنابر احتياط واجب فطره اش را هم خودش و هم ميزبان بدهد ، و همين احتياط در مورد كسى كه انسان را مجبور كرده اند كه خرجى او را بدهد ، بايد رعايت شود.
فطره ميهمانى كه بعد از غروب شب عيد وارد مىشود
مسأله ۲۰۱۴ ـ فطره مهمانى كه بعد از غروب شب عيد وارد مى شود ، بر صاحبخانه واجب نيست ، اگر چه پيش از غروب او را دعوت كرده باشد و در خانه او هم افطار كند.
كسى كه موقع غروب شب عيد فطر ديوانه باشد
مسأله ۲۰۱۵ ـ اگر كسى موقع غروب شب عيد فطر ديوانه باشد ، زكات فطره بر او واجب نيست.
کسی که پيش از غروب بالغ يا عاقل يا بى نياز شود
مسأله ۲۰۱۶ ـ اگر پيش از غروب بچّه بالغ شود يا ديوانه عاقل گردد يا فقير غنى شود ، در صورتى كه شرايط واجب شدن فطره را دارا باشد ، بايد زكات فطره را بدهد.
كسى كه پيش از ظهر روز عيد شرايط واجب شدن فطره در او پيدا شود
مسأله ۲۰۱۷ ـ كسى كه موقع غروب شب عيد فطر زكات فطره بر او واجب نيست ، اگر تا پيش از ظهر روز عيد شرطهاى واجب شدن فطره در او پيدا شود ، بنابر احتياط مستحبّ زكات فطره را بدهد.
كافرى كه شب عيد مسلمان شود، يا مسلمانى شيعه شود
مسأله ۲۰۱۸ ـ كافرى كه بعد از غروب شب عيد فطر مسلمان شده ، فطره بر او واجب نيست ، ولى مسلمانى كه شيعه نبوده اگر بعد از ديدن ماه شيعه شود ، بايد زكات فطره را بدهد.
كسى كه فقط به اندازه يك صاع گندم و مانند آن دارد
مسأله ۲۰۱۹ ـ كسى كه فقط به اندازه يك صاع ـ كه تقريباً سه كيلوگرم است ـ گندم و مانند آن دارد ، مستحبّ است زكات فطره را بدهد ، و چنانچه عيالاتى داشته باشد و بخواهد فطره آنها را هم بدهد ، مى تواند به قصد فطره آن يك صاع را به يكى از عيالاتش بدهد ، و او هم به همين قصد به ديگرى بدهد ، و همچنين تا به نفر آخر برسد ، و بهتر است نفر آخر چيزى را كه مى گيرد به كسى بدهد كه از خودشان نباشد ، و اگر يكى از آنها صغير باشد ، ولىّ او براى خودش بگيرد ، و آنچه را براى خود گرفته براى صغير به قصد فطره بدهد ، و اگر براى صغير گرفت ـ بنابر احتياط واجب ـ آن را به كسى ندهد.
اگر بعد از غروب شب عيد بچهدار شود يا كسى نانخور او شود
مسأله ۲۰۲۰ ـ اگر بعد از غروب شب عيد فطر بچّه دار شود ، يا كسى نان خور او حساب شود ، واجب نيست فطره او را بدهد ، اگر چه احتياط مستحبّ آن است كه فطره كسانى را كه بعد از غروب تا پيش از ظهر عيد ، نان خور او حساب مى شوند بدهد.
نانخور كسى که پيش از غروب نانخور ديگرى شود
مسأله ۲۰۲۱ ـ اگر انسان نان خور كسى باشد و پيش از غروب نان خور كس ديگر شود ، فطره او بر كسى كه نان خور او شده واجب است ، مثلا اگر دختر پيش از غروب به خانه شوهر رود ، بايد شوهرش فطره او را بدهد.
كسى كه ديگرى بايد فطره او را بدهد
مسأله ۲۰۲۲ ـ كسى كه ديگرى بايد فطره او را بدهد ، واجب نيست فطره خود را بدهد.
فطره انسان به كسى واجب باشد و او فطره را ندهد
مسأله ۲۰۲۳ ـ اگر فطره انسان بر كسى واجب باشد و او فطره را ندهد ، احتياط مستحبّ آن است كه اگر واجد شرايط وجوب زكات فطره باشد ، خودش بدهد.
