كسى كه فطره او بر ديگرى واجب است و خودش فطره را بدهد
مسأله ۲۰۲۴ ـ اگر كسى كه فطره او بر ديگرى واجب است ، خودش فطره را بدهد ، از كسى كه فطره بر او واجب شده ساقط نمى شود.
زنى كه شوهر مخارج او را نمى دهد
مسأله ۲۰۲۵ ـ زنى كه شوهرش مخارج او را نمى دهد ، چنانچه نان خور كس ديگر باشد ، فطره اش بر آن كس واجب است ، و اگر نان خور كس ديگر نيست ، در صورتى كه شرايط وجوب در او جمع باشد ، بايد فطره خود را بدهد.
دادن فطره كسى كه سيد نيست به سيد
مسأله ۲۰۲۶ ـ كسى كه سيّد نيست نمى تواند به سيّد فطره بدهد ، حتّى اگر سيّدى نان خور او باشد نمى تواند فطره او را به سيّد ديگرى بدهد.
فطره طفلى كه از مادر يا دايه شير مى خورد
مسأله ۲۰۲۷ ـ فطره طفلى كه از مادر يا دايه شير مى خورد ، بر كسى است كه مخارج مادر يا دايه را مى دهد ، ولى اگر مادر يا دايه مخارج خود را از مال طفل بر مى دارد ، فطره طفل بر كسى واجب نيست.
دادن فطره از مال حلال، فطره
مسأله ۲۰۲۸ ـ انسان اگر چه مخارج عيالاتش را از مال حرام بدهد ، بايد فطره آنان را از مال حلال بدهد.
كسى را اجير نمايد و شرط كند كه مخارج آن اجیر را بدهد
مسأله ۲۰۲۹ ـ اگر انسان كسى را اجير نمايد و شرط كند كه مخارج او را بدهد و به شرط خود وفا كند ، بايد فطره او را هم بدهد ، ولى چنانچه شرط كند كه مقدار مخارج او را بدهد ، مثلا پولى براى مخارجش بدهد و به عنوان نفقه نباشد ـ چه به عنوان مزد كارش باشد يا به عنوان ديگرى ـ واجب نيست فطره او را بدهد.
كسى بعد از غروب شب عيد فطر يا پيش از آن بميرد
مسأله ۲۰۳۰ ـ اگر كسى بعد از غروب شب عيد فطر بميرد ، بايد فطره او و عيالاتش را از مال او بدهند ، ولى اگر پيش از غروب بميرد ، واجب نيست فطره او و عيالاتش را از مال او بدهند.
مورد مصرف زكات فطره
مسأله ۲۰۳۱ ـ مشهور فرموده اند كه مصرف زكات فطره مصرف زكات مال است ، ولى احتياط واجب آن است كه به فقرا داده شود ، و بايد شيعه دوازده امامى باشد ، مگر در صورتى كه مؤمن پيدا نكند ، كه در اين صورت به غير ناصبى هم مى شود داد.
صرف زكات فطره براى طفل شيعه دوازده امامى فقير
مسأله ۲۰۳۲ ـ اگر طفل شيعه دوازده امامى فقير باشد ، به گونه اى كه در مسأله «۱۹۶۰» و «۱۹۶۱» گذشت مى تواند زكات فطره را به مصرف طفل برساند.
زكات فطره دادن به شرابخوار و تارك نماز و مرتكب كبيره علناً
مسأله ۲۰۳۳ ـ فقيرى كه فطره به او مى دهند لازم نيست عادل باشد ، ولى احتياط واجب آن است كه به شرابخوار و تارك نماز و كسى كه آشكارا معصيت كبيره مى كند ، فطره ندهند.
زكات فطره دادن به كسى كه در معصيت صرف مى كند
مسأله ۲۰۳۴ ـ به كسى كه فطره را در معصيت صرف مى كند ، نبايد فطره بدهند.
حدّاقل مقدار زکات فطره که به فقیر داده می شود
مسأله ۲۰۳۵ ـ احتياط واجب آن است كه به يك فقير كمتر از يك صاع ـ كه تقريباً سه كيلوگرم است ـ فطره ندهند ، ولى اگر چند صاع بدهند اشكال ندارد.
زكات فطره از جنسى كه قيمتش بيشتر است
مسأله ۲۰۳۶ ـ اگر از جنسى كه قيمتش دو برابر قيمت معمولى آن جنس است ، مثلا از گندمى كه قيمت آن دو برابر قيمت گندم معمولى است ، نصف صاع بدهد كافى نيست ، و اگر آن را به قصد قيمت فطره هم بدهد ، كفايت نمى كند.
دادن نصف صاع از يك جنس و نصف ديگر از جنس ديگر
مسأله ۲۰۳۷ ـ انسان نمى تواند نصف صاع را از يك جنس ـ مثلا گندم ـ و نصف ديگر آن را از جنس ديگر ـ مثلا جو ـ بدهد ، و اگر آن را به قصد قيمت فطره هم بدهد ، كفايت نمى كند.
استحباب مقدم كردن خويشان و همسايگان و اهل علم و كمال
مسأله ۲۰۳۸ ـ مستحبّ است در دادن زكات فطره ، خويشان فقير خود را بر ديگران مقدّم بدارد ، و بعد همسايگان فقير را ، و مستحبّ است كسى را كه در دين و فقه و عقل مقدّم است در دادن فطره مقدم بدارد.
دادن فطره به کسی به خيال اينكه فقير است
مسأله ۲۰۳۹ ـ اگر انسان به خيال اين كه كسى فقير است به او زكات فطره بدهد و بعد بفهمد فقير نبوده ، چنانچه مالى را كه به او داده از بين نرفته باشد ، بايد پس بگيرد و به مستحق بدهد ، و اگر نتواند بگيرد ، بايد از مال خودش عوض فطره را بدهد ، و اگر از بين رفته باشد ، در صورتى كه گيرنده فطره مى دانسته آنچه را كه گرفته فطره است ، بايد عوض آن را بدهد ، و اگر نمى دانسته ، دادن عوض بر او واجب نيست ، و انسان بايد عوض فطره را بدهد.
دادن زكات فطره به كسى كه بگويد فقيرم
مسأله ۲۰۴۰ ـ اگر كسى بگويد فقيرم ، چنانچه بداند كه قبلا فقير بوده مى شود به او فطره داد ، و به كسى كه معلوم نباشد فقير بوده يا نه و مى گويد فقيرم ، اگر از قولش اطمينان پيدا نشود ، بنابر احتياط واجب نمى شود فطره داد ، و اگر بدانند قبلا فقير نبوده ، نمى شود فطره به او داد ، مگر اين كه از گفته او اطمينان پيدا شود.
اعتبار قصد قربت و اخلاص و نيت زكات فطره كردن
مسأله ۲۰۴۱ ـ انسان بايد زكات فطره را به قصد قربت ـ چنانكه در وضو گذشت ـ و با اخلاص بدهد ، و موقعى كه آن را مى دهد نيّت دادن فطره نمايد.
دادن فطره پيش از ماه رمضان یا در آن حساب كردن قرض از فطره
مسأله ۲۰۴۲ ـ اگر پيش از ماه رمضان فطره را بدهد صحيح نيست ، ولى بعد از داخل شدن ماه رمضان مى تواند بدهد ، و احتياط آن است كه در ماه رمضان هم ندهد ، و مى تواند پيش از ماه رمضان به فقير قرض بدهد ، و بعد از آن كه فطره بر او واجب شد ، طلب خود را بابت فطره حساب كند.
مخلوط نبودن چيزى كه براى فطره مىدهد با جنس ديگر يا خاك
مسأله ۲۰۴۳ ـ گندم يا چيز ديگرى را كه براى فطره مى دهد ، بايد با جنس ديگر يا خاك مخلوط نباشد ، و چنانچه مخلوط باشد ، اگر خالص آن به يك صاع ـ كه تقريباً سه كيلوگرم است ـ برسد و جدا كردن آن زحمت و خرج نداشته باشد ، يا آنچه مخلوط شده به قدرى كم باشد كه عرف مردم آن را گندم خالص بدانند ، اشكال ندارد.
فطره را از جنس معيوب
مسأله ۲۰۴۴ ـ اگر فطره را از جنس معيوب بدهد ، بنابر احتياطواجب كافى نيست.
فطره بعضى از عيال خود را از گندم و بعضى را از جو دادن
مسأله ۲۰۴۵ ـ كسى كه فطره چند نفر را مى دهد ، لازم نيست همه را از يك جنس بدهد ، مثلا اگر فطره بعضى را گندم و فطره بعضى ديگر را جو بدهد ، كافيست.
موقع اداى زكات فطره
مسأله ۲۰۴۶ ـ كسى كه نماز عيد فطر مى خواند ، بنابر احتياط واجب فطره را پيش از نماز عيد بدهد ، ولى اگر نماز عيد نمى خواند ، مى تواند دادن فطره را تا ظهر تأخير بيندازد.
مالی مه به نیّت فطره کنار گذاشته شود
مسأله ۲۰۴۷ ـ اگر به نيّت فطره مقدارى از مال خود را كنار بگذارد و تا ظهر روز عيد به مستحق ندهد ، هر وقت آن را مى دهد ، نيّت فطره نمايد.
كسى كه زكات فطره را نداده و كنار هم نگذاشته
مسأله ۲۰۴۸ ـ اگر موقعى كه دادن زكات فطره واجب است ، فطره را ندهد و كنار هم نگذارد ، بعد ـ بنابر احتياط واجب ـ به نيّت آنچه شارع مقدّس از او خواسته فطره را بدهد.
عوض کردن مالی که به نیّت فطره كنار بگذارد
مسأله ۲۰۴۹ ـ اگر فطره را كنار بگذارد ، نمى تواند آن را براى خودش بردارد و مالى ديگر را براى فطره بگذارد.
نيّت کردن مقدارى از مال براى فطره
مسأله ۲۰۵۰ ـ اگر انسان مالى داشته باشد كه قيمتش از فطره بيشتر است ، چنانچه فطره را ندهد و نيّت كند كه مقدارى از آن مال براى فطره باشد كه مشترك باشد بين خودش و فطره اشكال دارد ، ولى اگر بخواهد همه آن را به فقير بدهد اشكال ندارد.
از بین رفتن مالى كه براى فطره كنار گذاشته
مسأله ۲۰۵۱ ـ اگر مالى را كه براى فطره كنار گذاشته از بين برود ، چنانچه دسترسى به فقير داشته و دادن فطره را تأخير انداخته ، بايد عوض آن را بدهد ، و اگر دسترسى به فقير نداشته و در حفظ آن كوتاهى نكرده ضامن نيست.
بردن فطره به جای دیگر با اينكه در محل خودش مستحق پيدا شود
مسأله ۲۰۵۲ ـ اگر در محلّ خودش مستحق پيدا شود ، احتياط واجب آن است كه فطره را به جاى ديگر نبرد ، و اگر به جاى ديگر ببرد و تلف شود ، بايد عوض آن را بدهد.
تعريف حج و شرايط واجب شدن آن
مسأله ۲۰۵۳ ـ حجّ زيارت كردن خانه خدا و انجام اعمالى است كه دستور داده اند به جا آورده شود ، و در تمام عمر بر كسى كه شرايط ذيل را دارا باشد يك مرتبه واجب مى شود:
(اوّل) آن كه بالغ باشد.
(دوم) آن كه عاقل باشد.
(سوم) آن كه آزاد باشد.
(چهارم) آن كه به واسطه رفتن به حجّ ، مجبور نشود كار حرامى را كه ترك آن از حجّ مهم تر است انجام دهد ، يا عمل واجبى را كه از حجّ مهم تر است ترك نمايد.
(پنجم) آن كه مستطيع باشد ، و مستطيع بودن به چند چيز است:
۱ ـ آن كه توشه راه و مركب سوارى ، يا مالى كه بتواند با آن مال آنها را تهيّه كند داشته باشد.
۲ ـ سلامت مزاج و توانايى آن را داشته باشد كه به مكّه رود و حجّ را به جا آورد.
۳ ـ در راه مانعى از رفتن نباشد ، و اگر راه بسته باشد يا انسان بترسد كه در راه يا هنگام انجام اعمال جان يا عرض او از بين برود يا مال او را ببرند ، حجّ بر او واجب نيست ، ولى اگر از راه ديگرى بتواند برود ، اگر چه دورتر باشد بايد از آن راه برود.
۴ ـ به قدر به جا آوردن اعمال حجّ وقت داشته باشد.
۵ ـ مخارج كسانى را كه خرجى آنان بر او واجب است ، مثل زن و بچّه ، و مخارج كسانى را كه مردم خرجى دادن به آنها را لازم مى دانند ، مانند نوكر و كلفتى كه به آنها حاجت دارد داشته باشد.
۶ ـ بعد از برگشتن ، كسب يا زراعت يا عايدى ملك يا راه ديگرى براى معاش خود و عائله اش به حسب شأنش داشته باشد كه در زندگى به مشقّت نيفتد.
