تعداد مبطلات
مسأله ۱۱۳۵ ـ دوازده چيز نماز را باطل مى كند ، و آنها را مبطلات مى گويند:
(اول) از بین رفتن يكى از شرطهاى نماز
(اوّل) آن كه در بين نماز يكى از شرطهاى آن از بين برود ، مثلا در بين نماز بفهمد كه ساترش غصبى است.
(دوم) باطل شدن وضو يا غسل مگر در مريض و مستحاضه (بنگرید مسأله ۴۲۱)
(دوم) آن كه در بين نماز عمداً يا سهواً يا از روى ناچارى چيزى كه وضو يا غسل را باطل مى كند پيش آيد ، مثلا بول از او بيرون آيد ، ولى كسى كه نمى تواند از بيرون آمدن بول و غائط خوددارى كند ، اگر در بين نماز بول يا غائط از او خارج شود ، چنانچه به دستورى كه در احكام وضو گذشت رفتار نمايد ، نمازش باطل نمى شود ، و نيز اگر در بين نماز از زن مستحاضه خون خارج شود ، در صورتى كه به دستور استحاضه رفتار كرده باشد ، نمازش صحيح است.
شک کسی که بى اختيار خوابش برده
مسأله ۱۱۳۶ ـ كسى كه بى اختيار خوابش برده ، اگر نداند كه در بين نماز خوابش برده يا بعد از آن ، بنابر احتياط واجب بايد نمازش را دوباره بخواند.
شک کسی که با اختيار خودش خوابيده
مسأله ۱۱۳۷ ـ اگر بداند به اختيار خودش خوابيده ، و شكّ كند كه بعد از نماز بوده يا در بين نماز يادش رفته كه مشغول نماز است و خوابيده ، نمازش صحيح است.
شک در حال سجده كه در سجده آخر نماز است يا در سجده شكر
مسأله ۱۱۳۸ ـ اگر در حال سجده از خواب بيدار شود و شكّ كند كه در سجده آخر نماز است يا در سجده شكر ، بايد آن نماز را دوباره بخواند.
(سوم) روی هم گذاشتن دستها به قصد اينكه جزء نماز باشد
(سوم) (از مبطلات نماز) آن است كه دستها را به قصد اين كه جزء نماز باشد روى هم بگذارد ، مگر اين كه جاهل قاصرباشد ،و همچنين ـ بنابر احتياط واجب ـ در صورتى كه به قصد عبوديّت به جا آورد ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد.
روی هم گذاشتن دستها از فراموشى يا ناچارى يا تقيه يا براى كاری
مسأله ۱۱۳۹ ـ هرگاه از روى فراموشى يا ناچارى يا تقيّه يا براى كار ديگر ـ مثل خاراندن دست و مانند آن ـ دستها را روى هم بگذارد ، اشكال ندارد.
(چهارم) آمین گفتن بعد از خواندن حمد
(چهارم) (از مبطلات نماز) آن است كه بعد از خواندن حمد ـ در صورتى كه قصد دعا نكند و يا به قصد اين كه جزء نماز باشد ـ آمين بگويد ، بلكه گفتن آن بعد از خواندن حمد به قصد دعا هم محلّ اشكال است ، ولى اگر جاهل قاصر باشد و يا اشتباهاً و يا از روى تقيّه بگويد ، نمازش اشكال ندارد.
(پنجم) گردیدن از قبله
(پنجم) (از مبطلات نماز) آن است كه عمداً پشت به قبله كند ، يا به طرف راست يا چپ قبله بر گردد ، بلكه اگر عمداً به قدرى برگردد كه نگويند رو به قبله است ، اگر چه به طرف راست يا چپ نرسد ، نمازش باطل است.
و امّا در صورت سهو اگر به طرف راست يا چپ نرسد نماز او صحيح است ، و اگر برسد و متذكّر شود ، در صورتى كه وقت ـ هر چند به مقدار يك ركعت ـ باقى مانده اعاده نمايد ، و اگر به اين اندازه باقى نمانده يا بعد وقت متذكّر شود قضا ندارد ، ولى اگر پشت به قبله كرده باشد بنابر احتياط واجب قضا نمايد.
رو گرداندن از قبله
مسأله ۱۱۴۰ ـ اگر عمداً سر را به قدرى بگرداند كه مواجه طرف راست يا چپ قبله يا بيشتر باشد نمازش باطل است ، ولى اگر سر را كمى بگرداند كه نگويند روى خود را از قبله برگردانده نمازش باطل نمى شود ، و اگر به مقدارى برگرداند كه بگويند روى خود را از قبله برگردانده است ولى به حدّ راست يا چپ قبله نرسيده باشد ، در اين صورت چنانچه رو گرداندن عمدى باشد نماز باطل است ، و اگر سهوى باشد نماز صحيح است ، و اگر سهواً سر را به قدرى بگرداند كه مواجه طرف راست يا چپ قبله باشد و متذكّر شود ، در صورتى كه وقت ـ هر چند به مقدار يك ركعت ـ باقى مانده بنابر احتياط واجب اعاده نمايد ، و اگر به اين اندازه باقى نمانده يا بعد وقت متذكّر شود قضا ندارد ، ولى اگر سهواً پشت به قبله كرده باشد بنابر احتياط واجب قضا نمايد.
(ششم) تكلم عمدی
(ششم) (از مبطلات نماز) آن است كه عمداً تكلّم كند به لفظى كه از دو حرف كمتر نباشد و مفيد معنايى باشد ، چه قصد افاده آن معنى را داشته باشد يا نه ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد ، و همچنين است ـ بنابر احتياط واجب ـ اگر دو حرف يا بيشتر داشته باشد و مفيد معنى نباشد ، و در هر صورت اگر سهواً بگويد نمازش اشكال ندارد و بايد سجده سهو به جا آورد.
گفتن كلمهاى كه يك حرف دارد
مسأله ۱۱۴۱ ـ اگر كلمه اى بگويد كه يك حرف دارد ، چنانچه آن كلمه معنى داشته باشد ـ مثل (قِ) كه در زبان عرب به معناى اين است كه نگهدارى كن ـ در صورتى كه قصد معناى آن بكند ، نماز باطل مى شود ، و همچنين است ـ بنابر احتياط واجب ـ در صورتى كه معناى آن را بداند ، هر چند قصد معنى نكند ، و يا مفهم معنى نباشد.
سرفه و آروغ و ناله در نماز
مسأله ۱۱۴۲ ـ سرفه كردن و آروغ زدن در نماز اشكال ندارد ، و ناله كردن عمدى ، نماز را باطل مى كند ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد.
صدا را بلند كند تا چيزى را به ديگرى بفهماند
مسأله ۱۱۴۳ ـ اگر كلمه اى را به قصد ذكر بگويد ـ مثلا به قصد ذكر بگويد: «اَللّهُ اَكْبَرُ» ـ و در موقع گفتن آن صدا را بلند كند كه چيزى را به ديگرى بفهماند ، اشكال ندارد ، ولى چنانچه به قصد اين كه چيزى به كسى بفهماند بگويد ، يا به قصد ذكر و فهماندن با هم بگويد ، نماز باطل مى شود ، مگر اين كه جاهل قاصر و در غير تكبيرة الاحرام باشد ، و اگر به قصد ذكر بگويد ، امّا آنچه او را بر اين قصد وادار كرده فهماندن چيزى به غير باشد ، نماز باطل نمى شود.
قرآن خواندن و دعا به عربى و غير عربى
مسأله ۱۱۴۴ ـ خواندن قرآن به قصد قرآنيّت ـ نه قصد جزئيّت ـ در نماز ، به غير از چهار آيه اى كه سجده واجب دارد و نيز دعا كردن در نماز اشكال ندارد ، ولى احتياط مستحبّ آن است كه به غير عربى دعا نكند.
تکرار چيزى از حمد و سوره و ذكرهاى نماز و حكم وسواس
مسأله ۱۱۴۵ ـ اگر چيزى از حمد و سوره و ذكرهاى نماز را عمداً بدون قصد جزئيّت يا به جهت احتياط چند مرتبه بگويد ، اشكال ندارد ، ولى اگر از روى وسواس چند مرتبه بگويد حرام است ، امّا بطلان نماز محلّ اشكال است.
سلام و جواب سلام در حال نماز
مسأله ۱۱۴۶ ـ در حال نماز ، انسان نبايد به ديگرى سلام كند ، و اگر ديگرى به او سلام كند ، بايد همان طور كه او سلام كرده جواب دهد ، مثلا اگر گفته (سَلامٌ عَلَيْكُمْ) در جواب بگويد: (سَلامٌ عَلَيْكُمْ) ، مگر در جواب (عَلَيْكُمْ السَلامْ) ، كه بنابر احتياط واجب بايد بگويد (سَلامٌ عَلَيْكُمْ).
عمداً يا از روى فراموشى جواب سلام را تأخير اندازد
مسأله ۱۱۴۷ ـ انسان بايد جواب سلام را ـ در نماز يا غير آنـ فوراً طورى بگويد كه عرفاً جواب آن سلام باشد ، و اگر عمداً يا از روى فراموشى جواب سلام را به قدرى طول دهد كه جواب آن سلام حساب نشود ، چنانچه در نماز باشد نبايد جواب بدهد ، و اگر در غير نماز باشد جواب دادن واجب نيست.
شنواندن جواب سلام به سلام كننده
مسأله ۱۱۴۸ ـ بايد جواب سلام را طورى بگويد كه سلام كننده بشنود ، ولى اگر سلام كننده كر باشد ، يا سلام داده و تند رد شود ، چنانچه انسان به طور معمول جواب او را بدهد كافيست.
جواب سلام نمازگزار به قصد تحيت يا دعا
مسأله ۱۱۴۹ ـ بايد نمازگزار جواب سلام را به قصد تحيّت بگويد ، هر چند در نظر گرفتن دعا هم مانعى ندارد.
جواب سلام زن يا مرد نامحرم يا بچه مميز در نماز
مسأله ۱۱۵۰ ـ اگر زن يا مرد نامحرم يا بچّه مميّز ـ يعنى بچّه اى كه خوب و بد را مى فهمد ـ به نمازگزار سلام كند ، بايد جواب او را بدهد ، ولى اگر زن در سلام بگويد: (سَلامٌ عَلَيْك) ، بنابر احتياط واجب بايد نمازگزار بگويد: (سَلامٌ عَلَيْك) ، و كاف را زير و زبر ندهد.
نمازگزاری که جواب سلام را ندهد
مسأله ۱۱۵۱ ـ اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد ، اگر چه معصيت كرده ، ولى نمازش صحيح است.
كسى به نمازگزار غلط سلام كند
مسأله ۱۱۵۲ ـ اگر كسى به نمازگزار غلط سلام كند به طورى كه سلام حساب شود ، جواب او واجب و بنابر احتياط بايد به طور صحيح باشد ، ولى اگر به طورى باشد كه سلام حساب نشود جواب او جايز نيست.
سلام از روى مسخره يا شوخى و سلام غير مسلمان
مسأله ۱۱۵۳ ـ جواب سلام كسى كه از روى مسخره يا شوخى سلام مى كند واجب نيست ، و جواب سلام مرد و زن غير مسلمان بنابر احتياط واجب است ، و در جواب اكتفا كند به كلمه (سَلام) يا كلمه (عَلَيْك) هر چند احوط آن است كه به كلمه (عَلَيْك) جواب بگويد.
جواب كسى که به عدهاى سلام كند
مسأله ۱۱۵۴ ـ اگر كسى به عدّه اى سلام كند ، جواب سلام او بر همه آنان واجب است ، ولى اگر يكى از آنها جواب دهد كافيست.
كسى که به عدهاى سلام كند ولی غیر آنها جواب او را بدهد
مسأله ۱۱۵۵ ـ اگر كسى به عدّه اى سلام كند و كسى كه سلام كننده قصد سلام دادن به او را نداشته ، جواب دهد ، جواب سلام او از ديگران ساقط نمى شود.
شک نمازگزار در اینکه سلام كننده قصد او را هم داشته یا نه
مسأله ۱۱۵۶ ـ اگر به عدّه اى سلام كند ، و كسى كه بين آنها مشغول نماز است شكّ كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را هم داشته يا نه ، نبايد جواب بدهد ، و همچنين است اگر بداند قصد او را هم داشته ، ولى ديگرى جواب سلام را بدهد ، امّا اگر بداند قصد او را هم داشته و ديگرى جواب ندهد ، بايد جواب او را بگويد.
مواردى كه سفارش به سلام شده
مسأله ۱۱۵۷ ـ سلام كردن مستحبّ است ، و در اخبار سفارش شده است كه سواره به پياده ، و ايستاده به نشسته ، و كوچكتر به بزرگتر سلام كند.
دو نفری که با هم به يكديگر سلام كنند
مسأله ۱۱۵۸ ـ اگر دو نفر با هم به يكديگر سلام كنند ، بنا بر احتياط بايد هر يك جواب سلام ديگرى را بدهد.
