سایت رسمی دفتر حضرت آيت الله العظمى وحيد خراسانى

تعریف قسم و كفاره تخلف عمدى از قسم

مسأله ۲۷۳۴ ـ اگر قسم بخورد كه كارى را انجام دهد يا ترك كند ، مثلا قسم بخورد كه روزه بگيرد يا دخانيات استعمال نكند ، چنانچه عمداً مخالفت كند ، بايد كفّاره بدهد ، يعنى يك بنده آزاد كند ، يا ده فقير را سير كند ، يا آنان را بپوشاند ، و اگر اينهارا نتواند بايد سه روز پى در پى روزه بگيرد.

شرایط قسم

مسأله ۲۷۳۵ ـ قسم چند شرط دارد:
(اوّل) كسى كه قسم مى خورد بايد بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختيار قسم بخورد ، پس قسم خوردن بچّه و ديوانه و مست و كسى كه اكراهش كرده اند درست نيست ، و همچنين است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد قسم بخورد ، و قسم سفيه و مفلس در صورتى كه مستلزم تصرّف در مال باشد صحيح نيست.
(دوم) كارى را كه براى انجام آن قسم مى خورد بايد حرام يا مكروه نباشد ، و كارى را كه قسم مى خورد ترك كند بايد واجب يا مستحبّ نباشد و وجوب عمل به قسم متعلق به فعل يا ترك مباحى كه مصلحتى در دين يا دنيا در آن نباشد محلّ اشكال است.
(سوم) به يكى از اسمهاى خداوند عالم قسم بخورد كه به غير ذات مقدّس او گفته نمى شود ، مانند (خدا) و (الله) ، و نيز اگر به اسمى قسم بخورد كه به غير خدا هم مى گويند ولى به قدرى به خدا گفته مى شود كه هروقت كسى آن اسم را بگويد ذات مقدّس حقّ در نظر مى آيد ، مثل آن كه به خالق و رازق قسم بخورد صحيح است ، بلكه به اسمى هم كه بر خدا و بر غير خدا گفته مى شود اگر خدا را قصد كند و قسم بخورد ، بنا بر احتياط واجب به آن قسم عمل كند.
(چهارم) قسم را به زبان بياورد ، و اگر آن را بنويسد يا در قلبش قصد كند صحيح نيست ، ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحيح است.
(پنجم) عمل كردن به قسم براى او ممكن باشد ، و اگر موقعى كه قسم مى خورد ممكن باشد و بعداً از عمل به آن عاجز شود ، از وقتى كه عاجز مى شود قسم او به هم مى خورد ، و همچنين است اگر عمل كردن به نذر يا قسم يا عهد به قدرى مشقّت پيدا كند كه نشود آن را تحمّل كرد.

جلوگیری پدر از قسم خوردن فرزند يا شوهر از قسم خوردن زن

مسأله ۲۷۳۶ ـ اگر پدر از قسم خوردن فرزند جلوگيرى كند ، يا شوهر از قسم خوردن زن جلوگيرى نمايد ، قسم آنان صحيح نيست.

قسم فرزند بدون اجازه پدر، و زن بدون اجازه شوهر

مسأله ۲۷۳۷ ـ اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد ، پدر و شوهر مى توانند قسم آنان را بهم بزنند ، بلكه ظاهر آن است كه قسم آنان بدون اجازه پدر يا شوهر صحيح نيست.

عمل نکردن به قسم از روى فراموشى يا ناچارى يا غفلت و قسم وسواسى

مسأله ۲۷۳۸ ـ اگر انسان از روى فراموشى يا ناچارى يا غفلت به قسم عمل نكند ، كفّاره بر او واجب نيست ، و همچنين است اگر اكراهش كنند كه به قسم عمل ننمايد ، و قسمى كه آدم وسواسى مى خورد مثل اين كه مى گويد: والله الآن مشغول نماز مى شوم ، و به واسطه وسواس مشغول نمى شود ، اگر وسواس او طورى باشد كه بى اختيار به قسم عمل نكند كفّاره ندارد.

قسم به سخن راست يا دروغ يا براى نجات از شرّ ظالم و حكم توريه

مسأله ۲۷۳۹ ـ كسى كه قسم مى خورد كه حرف من راست است چنانچه حرف او راست باشد قسم خوردن او مكروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ مى باشد ، ولى اگر براى اين كه خودش يا مسلمان ديگرى را از شرّ ظالمى نجات دهد قسم دروغ بخورد اشكال ندارد ، بلكه گاهى واجب مى شود ، امّا اگر بتواند توريه كند ـ يعنى موقع قسم خوردن طورى نيّت كند كه دروغ نشود ـ احتياط واجب اين است كه توريه نمايد ، مثلا اگر ظالمى بخواهد كسى را اذيّت كند و از انسان بپرسد كه او را ديده اى و انسان يك ساعت قبل او را ديده باشد ، بگويد نديده ام و قصد كند كه از پنچ دقيقه پيش نديده ام.