خواندن حمد و یک سوره و سورههائى كه يك سوره حساب مىشود
مسأله ۹۸۷ ـ در ركعت اوّل و دوم نمازهاى واجب يوميّه ، انسان بايد اوّل حمد و بعد از آن يك سوره تمام بخواند ، و در نماز سوره والضّحى و الم نشرح ، و همچنين سوره فيل و لأيلاف ، يك سوره حساب مى شود.
مواردى كه سوره ساقط است
مسأله ۹۸۸ ـ اگر وقت نماز تنگ باشد ، يا انسان ناچار شود كه سوره را نخواند ، مثلا بترسد كه اگر سوره را بخواند دزد يا درنده يا چيز ديگرى به او صدمه بزند ، نبايد سوره را بخواند ، و از مريض و كسى كه در حاجتى عجله دارد سوره ساقط است ، و اگر خواند نبايد به قصد جزئيّت نماز بخواند ، بلكه مى تواند به قصد قرائت قرآن بخواند.
خواندن سوره پيش از حمد
مسأله ۹۸۹ ـ اگر عمداً سوره را پيش از حمد به قصد جزئيّت بخواند نمازش باطل است ، و اگر اشتباهاً بخواند و در بين آن يادش بيايد ، بايد سوره را رها كند و بعد از خواندن حمد ، سوره را از اوّل بخواند.
فراموش کردن حمد و سوره يا يكى از آنها
مسأله ۹۹۰ ـ اگر حمد و سوره يا يكى از آنها را فراموش كند و بعد از رسيدن به ركوع بفهمد ، نمازش صحيح است.
کسی که پيش از ركوع بفهمد حمد و سوره يا يكى از آن دو را نخوانده
مسأله ۹۹۱ ـ اگر پيش از آن كه براى ركوع خم شود بفهمد كه حمد و سوره را نخوانده ، بايد بخواند ، و اگر بفهمد سوره را نخوانده ، بايد فقط سوره را بخواند ، ولى اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده ، بايد اوّل حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند ، و نيز اگر خم شود و پيش از آن كه به ركوع برسد بفهمد حمد و سوره ، يا سوره تنها ، يا حمد تنها را نخوانده ، بايد بايستد و به همين دستور عمل نمايد.
خواندن سورهاى كه آيه سجده دارد در نماز واجب
مسأله ۹۹۲ ـ اگر در نماز واجب يكى از چهار سوره اى را كه آيه سجده دارد و در مسأله «۳۶۱» گذشت ، عمداً بخواند ، واجب است بعد از قرائت آيه سجده سجده تلاوت را به جا آورد ، و در اين صورت بنابر احتياط واجب نماز را تمام كند و اعاده نمايد ، و همچنين است اگر معصيت كرد و به جا نياورد.
خواندن سورهاى كه سجده واجب دارد اشتباهاً
مسأله ۹۹۳ ـ اگر اشتباهاً مشغول خواندن سوره اى شود كه سجده واجب دارد ، چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد ، بايد آن سوره را رها كند و سوره ديگر بخواند ، و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد ، احتياطاً به سجده اشاره نموده و سوره را تمام كند ، و سوره ديگرى هم به قصد قربت مطلقه ـ يعنى اگر وظيفه اش سوره ديگرى است اين همان باشد وگرنه به عنوان قرائت قرآن باشد ـ بخواند ، و بعد از نماز بايد سجده آن را به جا آورد.
کسی که در نماز آيه سجده را گوش دهد
مسأله ۹۹۴ ـ اگر در نماز آيه سجده را گوش دهد ، نمازش صحيح است ، و به قصد سجده تلاوت اشاره كند ، و بنابر احتياط مستحبّ بعد از نماز به نحو متعارف هم سجده آن را به جا آورد.
خواندن سوره در نمازهاى مستحب
مسأله ۹۹۵ ـ در نماز مستحبّى خواندن سوره لازم نيست ، اگر چه آن نماز به واسطه نذر كردن و مانند آن واجب شده باشد ، ولى در بعضى از نمازهاى مستحبّى ، مثل نماز وحشت كه سوره مخصوصى دارد ، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار كرده باشد ، بايد همان سوره را بخواند.
سورههاى مستحب در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه
مسأله ۹۹۶ ـ در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه ، مستحبّ است در ركعت اوّل بعد از حمد سوره جمعه ، و در ركعت دوم بعد از حمد سوره منافقون را بخواند ، و اگر مشغول يكى از اينها شود ، بنابر احتياط مستحبّ نمى تواند آن را رها كند و سوره ديگر بخواند.
رها کردن سوره توحيد يا كافرون
مسأله ۹۹۷ ـ اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره (قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ) يا سوره (قُلْ يا أيُّهَا الكافِرُونَ) شود ، نمى تواند آن را رها كند و سوره ديگر بخواند ، ولى در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه ، اگر از روى فراموشى به جاى سوره جمعه و منافقون ، يكى از آن دو سوره را بخواند ، مى تواند آن را رها كند و سوره جمعه و منافقون را بخواند ، و احتياط مستحبّ اين است كه بعد از تجاوز نصف رها ننمايد.
رها کردن سوره توحيد يا كافرون که عمداً در نماز ظهر جمعه خوانده
مسأله ۹۹۸ ـ اگر در نماز جمعه يا نماز ظهر روز جمعه عمداً سوره (قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ) يا سوره (قُلْ يا أيُّهَا الكافِرُونَ) را بخواند ، اگر چه به نصف آن نرسيده باشد ، بنابر احتياط واجب نمى تواند آن را رها كند و سوره جمعه و منافقون را بخواند.
رها کردن غير سوره توحيد يا كافرون
مسأله ۹۹۹ ـ اگر در نماز غير سوره (قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ) و (قُلْ يا أيُّهَا الكافِرُونَ) سوره ديگرى بخواند تا از نصف تجاوز نكرده مى تواند رها كند و سوره ديگر بخواند ، و بنابر احتياط واجب بعد از تجاوز از نصف تا دو ثلث رها نكند ، و پس از اينكه به دو ثلث رسيد رها كردن آن و عدول به سوره ديگر جايز نيست.
رها کردن سوره به جهت فراموشی يا تنگی وقت
مسأله ۱۰۰۰ ـ اگر مقدارى از سوره را فراموش كند ، يا از روى ناچارى ـ مثلا به واسطه تنگى وقت ، يا جهت ديگر ـ نشود آن را تمام نمايد ، مى تواند آن سوره را رها كند و سوره ديگر بخواند اگر چه از دو ثلث گذشته باشد ، يا سوره اى را كه مى خوانده (قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ) يا (قُلْ يا أيُّهَا الكافِرُونَ) باشد.
نمازهاى كه بلند يا آهسته خوانده میشود
مسأله ۱۰۰۱ ـ بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشاء را بلند بخواند ، و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند.
بلند خواندن حتى حرف آخر نمازی که جهراً خوانده میشود
مسأله ۱۰۰۲ ـ مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشاء مواظب باشد كه تمام كلمات حمد و سوره حتّى حرف آخر آنها را بلند بخواند.
بلند خواندن زن در نماز صبح و مغرب، که نامحرم صداى او را بشنود
مسأله ۱۰۰۳ ـ زن مى تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشاء را بلند يا آهسته بخواند ، و اگر نامحرم صدايش را بشنود ـ بنابر احتياط واجب ـ آهسته بخواند ، ولى در صورتى كه شنواندن بر زن حرام باشد ـ مثل اين كه قرائت را با خضوع در قول و صداى ظريف بخواند و نامحرم بشنود ـ جايز نيست بلند بخواند ، و اگر خواند نمازش باطل است.
بی جا بلند يا آهسته خواندن
مسأله ۱۰۰۴ ـ اگر در جايى كه بايد نماز را بلند بخواند عمداً آهسته بخواند ، يا در جايى كه بايد آهسته بخواند عمداً بلند بخواند ، نمازش باطل است ، ولى اگر از روى فراموشى يا ندانستن مسأله باشد صحيح است ، و اگر در بين خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه كرده ، لازم نيست مقدارى را كه خوانده دوباره بخواند.
بلند خواندن حمد و سوره با صدای بيشتر از معمول
مسأله ۱۰۰۵ ـ اگر كسى در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند كند ـ مثل اين كه آنها را با فرياد بخواند ـ نمازش باطل است.
ياد گرفتن كه صحيح نماز و حکم كسى كه نمىتواند
مسأله ۱۰۰۶ ـ انسان بايد نماز را ياد بگيرد كه صحيح به جا آورد ، و كسى كه به هيچ وجه نمى تواند صحيح آن را ياد بگيرد ، بايد به هر طور كه مى تواند بخواند ، و احتياط مستحبّ آن است كه آنچه را كه امام از مأموم تحمّل مى كند ، اگر نتواند ياد بگيرد ، نماز را به جماعت به جا آورد.
كسى كه نماز را به خوبى نمىداند و مىتواند ياد بگيرد
مسأله ۱۰۰۷ ـ كسى كه حمد و سوره و چيزهاى ديگر نماز را به خوبى نمى داند و مى تواند ياد بگيرد ، چنانچه وقت نماز وسعت دارد بايد ياد بگيرد ، و اگر وقت تنگ است ، در صورتى كه ممكن باشد بايد نمازش را به جماعت بخواند.
مزد گرفتن براى ياد دادن مستحبات و واجبات نماز
مسأله ۱۰۰۸ ـ مزد گرفتن براى ياد دادن مستحبات نمازجايز است و احتياط واجب آن است كه براى ياد دادن واجبات نماز مزد نگيرد.
ندانستن يكى از كلمات حمد يا سوره به جهت کوتاهی در یادگیری
مسأله ۱۰۰۹ ـ اگر يكى از كلمات حمد يا سوره را نداند و مقصّر باشد ، يا عمداً آن را نگويد ، يا به جاى حرفى حرف ديگر بگويد ، مثلا به جاى (ض) ، (ظ) بگويد ، يا جايى كه بايد بدون زير و زبر خوانده شود ، زير و زبر بدهد ، يا تشديد را نگويد ، نماز او باطل است.
کسی که كلمهاى را صحيح بداند و بعد بفهمد غلط است
مسأله ۱۰۱۰ ـ اگر انسان كلمه اى را صحيح بداند ، و در نماز همان طور بخواند ، و بعد بفهمد غلط خوانده ، در صورتى كه در اعتقاد به صحّت قاصر بوده ، نمازش صحيح است ، و احتياط مستحبّ آن است كه دوباره نماز را بخواند ، و اگر وقت گذشته قضا نمايد ، و در صورتى كه مقصّر بوده بايد دوباره بخواند ، و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
کسی که تلفّظ حرف یا حرکت کلمه ای را نداند
مسأله ۱۰۱۱ ـ اگر نداند مثلا كلمه اى به (س) است يا به (ص) بايد ياد بگيرد ، و چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند ، در صورتى كه قصد جزئيّت داشته باشد به آنچه كه صحيح است و به غير آن هم عرفاً ذكر غلط يا قرآن غلط گفته شود ـ مثل آن كه در ( اِهْدِنَا الصِّراطَ المُسْتَقِيمَ ) مستقيم را يك مرتبه با (س) و يك مرتبه با (ص) بخواند ـ نمازش صحيح است ، و در صورتى كه كلام آدمى گفته شود ، نمازش باطل است ، و همچنين است اگر مثلا زير و زبر كلمه اى را نداند ، ولى اگر در آخر كلمه اى باشد كه وقف بر آن جايز است و هميشه وقف كند يا وصل به سكون نمايد ، ياد گرفتن حركت آخر آن كلمه واجب نيست ، و نمازش صحيح است.
كلماتى كه مدّش مستحب يا واجب است
مسأله ۱۰۱۲ ـ اگر در كلمه اى واو باشد و حرف قبل از واو در آن كلمه پيش داشته باشد ، و حرف بعد از واو در آن كلمه همزه باشد ، مثل كلمه (سُوْء) و همچنين اگر در كلمه اى الف باشد و حرف قبل از الف در آن كلمه زبر داشته باشد و حرف بعد از الف در آن كلمه همزه باشد ، مثل (جآءَ) و نيز اگر در كلمه اى ياء باشد و حرف پيش از ياء در آن كلمه زير داشته باشد و حرف بعد از ياء در آن كلمه همزه باشد مثل (جِئ) بنابر احتياط مستحبّ اين سه حرف را با مدّ ـ يعنى با كشيدن ـ بخواند.
و اگر بعد از اين حروف ـ واو و الف و ياء ـ به جاى همزه حرفى باشد كه ساكن است ـ يعنى زير و زبر و پيش ندارد ـ بايد اين سه حرف را مدّ بدهد ، مثلا در (وَ لاَ الضَّآلِّينَ) كه بعد از الف حرف لام ساكن است ، بايد الف آن را با مدّ بخواند ، و چنانچه به دستورى كه در اين صورت بيان شد رفتار نكند ، نمازش باطل است.
وقف به حركت و وصل به سكون در نماز
مسأله ۱۰۱۳ ـ احتياط واجب آن است كه در نماز وقف به حركت ننمايد ، و معناى وقف به حركت آن است كه زير يا زبر يا پيش آخر كلمه اى را بگويد و بين آن كلمه و كلمه بعدش فاصله دهد ، مثلا بگويد: (الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ) و ميم (الرَّحِيمِ) را زير بدهد و بعد قدرى فاصله دهد و بگويد: (مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ).
و احتياط مستحبّ آن است كه وصل به سكون ننمايد ، و معناى وصل به سكون آن است كه زير يا زبر يا پيش آخر كلمه اى را نگويد ، و آن كلمه را به كلمه بعد بچسباند ، مثل آن كه بگويد: (الرَّحْمنِ الرَّحِيم) و ميم (الرَّحِيم) را زير ندهد ، و بدون فاصله (مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ) را بگويد.
ذکر واجب در ركعت سوم و چهارم
مسأله ۱۰۱۴ ـ در ركعت سوم و چهارم نماز مى تواند فقط يك حمد بخواند ، يا يك مرتبه تسبيحات اربعه بگويد ، يعنى يك مرتبه بگويد: (سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَكْبَرُ) و بهتر آن است كه سه مرتبه بگويد ، و مى تواند در يك ركعت حمد و در ركعت ديگر تسبيحات بگويد ، و بهتر است در هر دو ركعت تسبيحات بخواند.
جايى كه بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد
مسأله ۱۰۱۵ ـ در تنگى وقت بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد.
آهسته خواندن در ركعت سوم و چهارم
مسأله ۱۰۱۶ ـ بر مرد و زن واجب است كه در ركعت سوم و چهارم نماز حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند.
