واجبات سجود
مسأله ۱۰۵۴ ـ نمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاى واجب و مستحبّ ، بعد از ركوع دو سجده كند ، يعنى پيشانى را به قصد خضوع به زمين بگذارد ، و در سجده نماز واجب است كه كف دو دست و دو زانو و دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد.
رکن بودن دو سجده
مسأله ۱۰۵۵ ـ دو سجده روى هم يك ركن است ، و اگر كسى در نماز واجب عمداً يا از روى فراموشى در يك ركعت هر دو را ترك كند ، يا دو سجده ديگر به آنها اضافه نمايد ، نمازش باطل است.
كم يا زياد شدن یک سجده
مسأله ۱۰۵۶ ـ اگر عمداً يك سجده كم يا زياد كند ، نمازش باطل مى شود ، و اگر سهواً يك سجده كم يا زياد كند حكم آن خواهد آمد.
تحقق سجده به گذاشتن پيشانى
مسأله ۱۰۵۷ ـ اگر پيشانى را عمداً يا سهواً به زمين نگذارد ، سجده نكرده است اگر چه جاهاى ديگر به زمين برسد ، ولى اگر پيشانى را به زمين بگذارد و سهواً جاهاى ديگر را به زمين نرساند ، يا سهواً ذكر نگويد ، سجده صحيح است.
ذكر واجب و مستحب سجود و شرایط آن
مسأله ۱۰۵۸ ـ در حال اختيار واجب است در سجده سه مرتبه (سُبْحانَ اللّهِ) يا يك مرتبه (سُبْحانَ رَبِّيَ الاَْعْلى وَ بِحَمْدِهِ) يا هر ذكرى كه به اين مقدار باشد بگويد ، و احتياط مستحبّ آن است كه تسبيح را بر مطلق ذكر مقدّم بدارد ، و بايد اين كلمات دنبال هم و به عربى صحيح گفته شود ، و مستحبّ است (سُبْحانَ رَبِّيَ الاَْعْلى وَ بِحَمْدِهِ) را سه يا پنج يا هفت مرتبه يا بيشتر بگويد.
آرامش بدن در سجود هنگام ذكر واجب و مستحب
مسأله ۱۰۵۹ ـ در سجود بايد به مقدار ذكر واجب بدن آرام باشد ، و همچنين ـ بنابر احتياط واجب ـ در موقع گفتن ذكر مستحبّ ، در صورتى كه آن را به قصد ذكر در سجده بگويد.
ذکر سجده پيش از آرام گرفتن بدن و سر برداشتن پيش از تمام شدن ذكر
مسأله ۱۰۶۰ ـ اگر پيش از آن كه پيشانى به زمين برسد و بدن آرام بگيرد ، عمداً ذكر سجده را بگويد ، يا پيش از تمام شدن ذكر عمداً سر از سجده بر دارد ، نماز باطل است ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد ، كه در اين صورت در هر دو فرض ، نماز صحيح است.
ذکر سجده پيش از آنكه پيشانى به زمين برسد
مسأله ۱۰۶۱ ـ اگر پيش از آن كه پيشانى به زمين برسد سهواً ذكر سجده را بگويد و پيش از آن كه سر از سجده بردارد بفهمد اشتباه كرده است ، بايد دوباره در حال آرام بودن بدن ذكر را بگويد.
سر برداشتن پيش از آنكه ذكر سجده تمام شود
مسأله ۱۰۶۲ ـ اگر بعد از آن كه سر از سجده برداشت بفهمد پيش از آن كه ذكر سجده تمام شود سر بر داشته ، نمازش صحيح است.
برداشتن یکی از اعضاء موقع گفتن ذكر سجده عمداً
مسأله ۱۰۶۳ ـ اگر موقعى كه ذكر سجده را مى گويد ، يكى از هفت عضو را عمداً از زمين بر دارد ، در صورتى كه جاهل قاصر نباشد نماز باطل مى شود ، ولى موقعى كه مشغول گفتن ذكر نيست ، اگر غير پيشانى جاهاى ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد ، اشكال ندارد.
برداشتن یکی از اعضاء پيش از تمام شدن ذكر سجده، سهواً
مسأله ۱۰۶۴ ـ اگر پيش از تمام شدن ذكر سجده سهواً پيشانى را از زمين بر دارد ، نمى تواند دوباره به زمين بگذارد ، و بايد آن را يك سجده حساب كند ، ولى اگر جاهاى ديگر را سهواً از زمين بر دارد ، بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذكر را بگويد.
نشستن بين دو سجده در حال آرامش بدن
مسأله ۱۰۶۵ ـ بعد از تمام شدن ذكر سجده اوّل بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.
بلندتر يا پائينتر بودن جاى پيشانى از سر انگشتان و زانوها
مسأله ۱۰۶۶ ـ جاى پيشانى نمازگزار بايد از جاى سر انگشتان پاى او بلندتر يا پست تر از چهار انگشت بسته نباشد ، و بنابر احتياط واجب از جاى زانوهاى او هم بلندتر يا پست تر از اين مقدار نباشد.
سجده در زمين سراشيب
مسأله ۱۰۶۷ ـ در زمين سراشيب كه شيب آن درست معلوم نيست ، اگر جاى پيشانى از جاى سر انگشتهاى پاى او و زانوهايش بيش از چهار انگشت بسته بلندتر يا پست تر باشد ، بنابر احتياط نماز او باطل است.
گذاشتن پيشانى را اشتباهاً بر چيزى كه از جاى انگشتان پا بلندتر است
مسأله ۱۰۶۸ ـ اگر پيشانى را اشتباهاً بر چيزى بگذارد كه از جاى انگشتهاى پاى او بلندتر از چهار انگشت بسته است ، چنانچه بلندى آن به قدرى است كه نمى گويند در حال سجده است ، بايد سر را بردارد و بر چيزى كه بلند نيست يا بلنديش به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بگذارد ، و اگر بلندى آن به قدرى است كه مى گويند در حال سجده است ، بايد پيشانى را از روى آن بر روى چيزى كه بلنديش به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بكشد ، و اگر كشيدن پيشانى ممكن نيست ، بنابر احتياط واجب بايد نماز را تمام كند و دوباره بخواند.
فاصله افتادن بين پيشانى و آنچه بر آن سجده مىكند
مسأله ۱۰۶۹ ـ بايد بين پيشانى و آنچه بر آن سجده مى كند ، چيزى فاصله نباشد ، پس اگر مُهر به قدرى چرك باشد كه پيشانى به خود مهر نرسد ، سجده باطل است ، ولى اگر مثلا رنگ مهر تغيير كرده باشد اشكال ندارد.
كسى كه نمىتواند در سجده دو كف دست خود را به زمين بگذارد
مسأله ۱۰۷۰ ـ در سجده بايد دو كف دست را به زمين بگذارد ، و در حال ناچارى بايد پشت دست را بر زمين بگذارد ، و اگر پشت دست هم ممكن نباشد ـ بنابر احتياط واجب ـ مچ دست را به زمين بگذارد ، و چنانچه آن را هم نتواند ، تا آرنج هر جا را كه مى تواند به زمين بگذارد ، و اگر آن هم ممكن نيست بازو را بگذارد.
گذاردن دو انگشت بزرگ پاها را به زمين
مسأله ۱۰۷۱ ـ در سجده بايد دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد ، هر چند احتياط مستحبّ اين است كه سر دو انگشت بزرگ را به زمين بگذارد ، و اگر انگشتهاى ديگر پا ، يا روى پا را به زمين بگذارد ، يا به واسطه بلند بودن ناخن ، شست به زمين نرسد نماز باطل است ، و كسى كه به واسطه ندانستن مسأله نمازهاى خود را اين طور خوانده ، اگر مقصّر است بايد دوباره بخواند ، و اگر قاصر است نمازش صحيح است.
كسى كه مقدارى از شست پايش يا همه آن بريده شده
مسأله ۱۰۷۲ ـ كسى كه مقدارى از شست پايش بريده ، بايد بقيّه آن را به زمين بگذارد ، و اگر چيزى از آن نمانده يا اگر مانده خيلى كوتاه است ، احتياط واجب آن است كه بقيّه انگشتان را به زمين بگذارد ، و اگر هيچ انگشت ندارد ، بايد هر مقدار كه از پا باقى مانده به زمين بگذارد.
سجده به طور غير معمول
مسأله ۱۰۷۳ ـ اگر به طور غير معمول سجده كند ، مثلا سينه و شكم را به زمين بچسباند ، يا پاها را دراز كند ، اگر چه هفت عضوى كه بيان شد به زمين برسد ، بنابر احتياط واجب نماز را دوباره بخواند.
پاک بودن مهر يا چيزى كه بر آن سجده مىكند
مسأله ۱۰۷۴ ـ مهر يا چيز ديگرى كه بر آن سجده مى كند بايد پاك باشد ، ولى اگر مثلا مهر را روى فرش نجس بگذارد ، يا يك طرف مهر نجس باشد و پيشانى را به طرف پاك آن بگذارد ، اشكال ندارد.
دمل و مانند آن در پيشانى
مسأله ۱۰۷۵ ـ اگر در پيشانى دمل و مانند آن باشد ، چنانچه ممكن است بايد با جاى سالم پيشانى سجده كند ، و اگر ممكن نيست بايد آنچه را كه سجده بر آن صحيح است گود كند و دمل را در گودال و جاى سالم را به مقدارى كه براى سجده كافى باشد بر آن بگذارد ، و احتياط مستحبّ آن است كه آن گودال در زمين باشد.
دمل يا زخمی که تمام پيشانى را فرا گرفته باشد
مسأله ۱۰۷۶ ـ اگر دمل يا زخم تمام پيشانى را فرا گرفته باشد ، بنابر احتياط واجب به يكى از دو طرف پيشانى و چانه ـ اگر چه به تكرار نماز باشد ـ سجده كند ، و اگر ممكن نيست فقط به چانه ، و اگر به چانه هم ممكن نيست بايد براى سجده اشاره كند.
كسى كه نمىتواند پيشانى را به زمين برساند
مسأله ۱۰۷۷ ـ كسى كه نمى تواند پيشانى را به زمين برساند بايد به قدرى كه مى تواند خم شود ، و مهر يا چيز ديگرى را كه سجده بر آن صحيح است روى چيز بلندى گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است، ولى بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمين بگذارد.
بالا آوردن مهر به واسطه دست
مسأله ۱۰۷۸ ـ اگر چيز بلندى نباشد كه مهر يا چيز ديگرى كه سجده بر آن صحيح است روى آن بگذارد ، لازم است كه مهر يا چيز ديگر را با دست بلند كرده و بر آن سجده نمايد ، و در صورتى كه خودش نتواند ، ديگرى بلند كند و او بر آن سجده نمايد.
كسى كه هيچ نمىتواند سجده نمايد
مسأله ۱۰۷۹ ـ كسى كه هيچ نمى تواند سجده نمايد ، بايد براى سجده با سر اشاره كند ، و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد ، و اگر با چشمها هم نمى تواند اشاره كند ، بايد در قلب نيّت سجده كند و ذكر آن را بگويد.
بلند شدن پيشانى بى اختيار از جاى سجده
مسأله ۱۰۸۰ ـ اگر پيشانى بى اختيار از جاى سجده بلند شود ، چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره به جاى سجده برسد ، و اين يك سجده حساب مى شود ، چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه ، و اگر نتواند سر را نگه دارد و بى اختيار دوباره به جاى سجده برسد ، روى هم يك سجده حساب شدن محلّ اشكال است ، اگر چه يك سجده يقيناً آورده شده ، پس اگر ذكر نگفته باشد ، بنابر احتياط واجب به قصد آنچه به او امر دارد ـ اعمّ از واجب و مستحبّ ـ ذكر بگويد.
سجده بر فرش و مانند آن در موضع تقيه
مسأله ۱۰۸۱ ـ جايى كه انسان بايد تقيّه كند ، مى تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد ، و لازم نيست براى نماز به جاى ديگر برود ، ولى اگر بتواند بر حصير يا چيز ديگرى كه سجده بر آن صحيح مى باشد طورى سجده كند كه به زحمت نيفتد ، نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد.
سجده روى تشك كه استقرار بر آن حاصل نمىشود
مسأله ۱۰۸۲ ـ اگر روى تشك پر يا چيز ديگرى كه استقرار بر آن حاصل نمى شود سجده كند باطل است.
سجده و تشهد در زمين گل
مسأله ۱۰۸۳ ـ اگر انسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند ، چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براى او حرجى نيست ، بايد سجده و تشهّد را به طور معمول به جا آورد ، و اگر حرجى باشد در حالى كه ايستاده براى سجده با سر اشاره كند و تشهّد را ايستاده بخواند ، و نمازش صحيح است.
