تعريف صلح
مسأله ۲۱۸۸ ـ صلح آن است كه انسان با ديگرى سازش كند كه مقدارى از مال يا منفعت مال خود را ملك او كند يا اباحه كند ، يا از طلب يا حقّ خود بگذرد كه او هم در عوض مقدارى از مال يا منفعت مال خود را به او واگذار يا اباحه نمايد ، يا از طلب يا حقّى كه دارد بگذرد ، و صلح بر آنچه گذشت بدون آن كه در مقابل اصلا عوضى باشد محلّ اشكال است.
شرايط در هر يك از دو طرف عقد صلح
مسأله ۲۱۸۹ ـ در عقد صلح هر يك از دو طرف بايد عاقل و بالغ باشد ، و بايد قصد صلح داشته و كسى او را به ناحقّ اكراه نكرده باشد ، و اگر اكراه شدند و بعد راضى شدند صلح نافذ است ، و سفيه و ممنوع از تصرّف از طرف حاكم شرع به واسطه افلاس نباشد.
تحقّق صلح به صيغه و به معاطات
مسأله ۲۱۹۰ ـ لازم نيست صيغه صلح به عربى خوانده شود ، بلكه با هر لفظى كه بفهماند با هم صلح و سازش كرده اند صحيح است ، و همچنين به معاطات ، بلكه به دادن از يك طرف و گرفتن از طرف ديگر به قصد صلح محقّق مى شود.
مصالحه بر عوض يك سال نگهدارى گوسفند و استفاده از شير آن
مسأله ۲۱۹۱ ـ اگر كسى گوسفندهاى خود را به چوپان بدهد كه مثلا يك سال نگهدارى كند و از شير آن استفاده نمايد و مقدارى روغن بدهد ، چنانچه شير گوسفند را در مقابل زحمتهاى چوپان و روغنى كه از غير شير گوسفند به عمل آمده باشد صلح كند ، اشكال ندارد ، بلكه اگر گوسفند را يك ساله به چوپان اجاره دهد كه از شير آن استفاده كند و در عوض مقدار معيّنى روغن كه از غير شير گوسفند به عمل آمده باشد بدهد ، نيز اشكال ندارد.
مصالحه طلب يا حق خود به ديگرى و يا گذشتن از طلب يا حق خود
مسأله ۲۱۹۲ ـ اگر كسى بخواهد طلب يا حقّ خود را به ديگرى صلح كند ، در صورتى صحيح است كه او قبول نمايد ، و اگر بخواهد از طلب يا حقّ خود بگذرد قبول كردن او لازم نيست.
مصالحه طلب خود را به كمتر از مقدارى كه هست
مسأله ۲۱۹۳ ـ اگر انسان مقدار بدهى خود را بداند و طلبكار او نداند ، چنانچه طلبكار طلب خود را به كمتر از مقدارى كه هست صلح كند ، مثلا پنجاه تومان طلبكار باشد و طلب خود را به ده تومان صلح نمايد ، زيادى براى بدهكار حلال نيست ، مگر آن كه مقدار بدهى خود را به او بگويد و او را راضى كند ، يا طورى باشد كه اگر مقدار طلب خود را مى دانست ، باز هم به آن مقدار صلح مى كرد.
مصالحه بر دو چيزى كه از يك جنس است
مسأله ۲۱۹۴ ـ اگر بخواهند دو چيزى را كه از يك جنس است و وزن آنها معلوم است به يكديگر صلح كنند ، احتياط واجب آن است كه وزن يكى بيشتر از ديگرى نباشد ، ولى اگر وزن آنها معلوم نباشد ، اگر چه احتمال دهند كه وزن يكى بيشتر از ديگرى است و صلح نمايند صحيح است.
مصالحه طلبهاى خود را به يكديگر از يك جنس باشد يا مختلف
مسأله ۲۱۹۵ ـ اگر دو نفر از يك نفر طلبكار باشند ، يا دو نفر از دو نفر ديگر طلبكار باشند و بخواهند طلبهاى خود را به يكديگر صلح كنند ، چنانچه طلب آنان از يك جنس و وزن آنها يكى باشد ، مثلا هر دو ده من گندم طلبكار باشند ، مصالحه آنان صحيح است ، و همچنين است اگر جنس طلب آنان يكى نباشد ، مثلا يكى ده من برنج و ديگرى دوازده من گندم طلبكار باشد ، ولى اگر طلب آنان از يك جنس و چيزى باشد كه معمولا با وزن يا پيمانه آن را معامله مى كنند ، در صورتى كه وزن يا پيمانه آنها مساوى نباشد ، مصالحه آنان اشكال دارد.
مصالحه طلب خود به مقدار كمتربه فصد گذشت از آن مقدار
مسأله ۲۱۹۶ ـ اگر از كسى طلبى دارد كه بايد بعد از مدّتى بگيرد ، چنانچه طلب خود را به مقدار كمترى صلح كند و مقصودش اين باشد كه از مقدارى از طلب خود گذشت كند و بقيّه را نقد بگيرد اشكال ندارد.
به هم زدن صلح با رضايت يكديگر يا شرط خيار
مسأله ۲۱۹۷ ـ اگر دو نفر چيزى را با هم صلح كنند ، با رضايت يكديگر مى توانند صلح را به هم بزنند ، و نيز اگر در ضمن معامله براى هر دو يا يكى از آنان حقّ به هم زدن معامله را قرار داده باشند كسى كه آن حقّ را دارد مى تواند صلح را به هم بزند.
مواردى كه مىتوان صلح را به هم زد
مسأله ۲۱۹۸ ـ تا وقتى خريدار و فروشنده از يكديگر جدا نشده اند مى توانند معامله را به هم بزنند ، و نيز اگر مشترى حيوانى را بخرد ، تا سه روز حقّ به هم زدن معامله را دارد ، و همچنين اگر پول جنسى را كه خريده تا سه روز ندهد و جنس را تحويل نگيرد ، فروشنده مى تواند معامله را به هم بزند ، ولى كسى كه مالى را صلح مى كند در اين سه صورت حقّ به هم زدن صلح را ندارد ، و در صورتى كه طرف مصالحه در پرداخت مال المصالحه از حدّ متعارف تأخير كند ، و همچنين در بقيّه موارد خيار كه در احكام خريد و فروش گذشت ، نيز مى تواند صلح را به هم بزند.
معیوب بودن چيزى را كه به صلح گرفته
مسأله ۲۱۹۹ ـ اگر چيزى را كه به صلح گرفته معيوب باشد ، مى تواند صلح را به هم بزند ، ولى اگر بخواهد تفاوت قيمت صحيح و معيوب را بگيرد اشكال دارد.
هرگاه مال خود را به كسى صلح نمايد و با او شرط كند
مسأله ۲۲۰۰ ـ هرگاه مال خود را به كسى صلح نمايد و با او شرط كند و بگويد كه بعد از مرگ من بايد چيزى را كه به تو صلح كردم ـ مثلا ـ وقف كنى و او هم اين شرط را قبول كند ، بايد به شرط عمل نمايد.
