تعداد شکهای صحیح و وظیفه نمازگزار هنگام آن شک
مسأله ۱۲۰۷ ـ در نُه صورت ، اگر در شماره ركعتهاى نماز چهار ركعتى شكّ كند ،بايد فكر نمايد ، و بنابر احتياط واجب تأخير نيندازد ، پس اگر يقين يا گمان به يك طرف شكّ پيدا كرد ، همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند ، وگرنه به دستورهايى كه بيان مى شود عمل نمايد ، و آن نُه صورت از اين قرار است:
(اول) شك بين دو و سه بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم
(اوّل) آن كه بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم شكّ كند كه دو ركعت خوانده است يا سه ركعت ، كه بايد بنا بگذارد سه ركعت خوانده است و يك ركعت ديگر بخواند و نماز را تمام كند و بعد از نماز يك ركعت نماز احتياط ايستاده به جا آورد.
(دوم) شك بين دو و چهار بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم
(دوم) شكّ بين دو و چهار بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم ، كه هر چند براى تخيير بين از سر گرفتن نماز و بنابر چهار گذاشتن و آوردن نماز احتياط وجهى هست ، ولى احتياط واجب آن است كه بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند.
(سوم) شك بين دو و سه و چهار بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم
(سوم) شكّ بين دو و سه و چهار بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم ، كه بايد بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نشسته به جا آورد.
(چهارم) شك بين چهار و پنج بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم
(چهارم) شكّ بين چهار و پنج بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم ، كه بايد بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو سجده سهو به جا آورد.
ولى اگر بعد از سجده اوّل ، يا پيش از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم يكى از اين چهار شكّ براى او پيش آيد نمازش باطل است.
(پنجم) شك بين سه و چهار در هر جاى نماز كه باشد
(پنجم) شكّ بين سه و چهار كه در هر جاى نماز باشد بايد بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند ، و بنابر مشهور بعد از نماز يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به جا آورد ، ولى احتياط واجب آن است كه دو ركعت نماز نشسته را اختيار كند.
(ششم) شك بين چهار و پنج در حالى كه ايستاده است
(ششم) شكّ بين چهار و پنج در حالى كه ايستاده است ، كه بايد بنشيند و تشهّد بخواند و سلام نماز را بدهد ، و بنا بر مشهور بعد از نماز يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به جا آورد ، ولى احتياط واجب آن است كه دو ركعت نماز نشسته را اختيار كند.
(هفتم) شك بين سه و پنج در حالى كه ايستاده است
(هفتم) شكّ بين سه و پنج در حالى كه ايستاده است ، كه بايد بنشيند و تشهّد بخواند و سلام دهد و دو ركعت نماز احتياط ايستاده به جا آورد ، چنانكه در صورت دوم گذشت.
(هشتم) شك بين سه و چهار و پنج در حالى كه ايستاده است
(هشتم) شكّ بين سه و چهار و پنج در حالى كه ايستاده است ، كه بايد بنشيند و تشهّد بخواند و بعد از سلام نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نشسته به جا آورد.
(نهم) شك بين پنج و شش در حالى كه ايستاده است
(نهم) شكّ بين پنج و شش در حالى كه ايستاده است ، كه بايد بنشيند و تشهّد بخواند و سلام نماز را بدهد و دو سجده سهو به جا آورد.
و نيز بنابر احتياط مستحبّ ، دو سجده سهو براى ايستادن بيجا در اين چهار صورت به جا آورد.
کسی که در يكى از شكهاى صحيح نماز را بشكند و از سر گيرد
مسأله ۱۲۰۸ ـ اگر يكى از شكهاى صحيح براى انسان پيش آيد ، نبايد نماز را بشكند ، بلكه به دستورى كه براى آن شكّ هست عمل نمايد ، و چنانچه به دستور شكّ عمل نكند ، پس اگر پيش از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند ـ مثل روگرداندن از قبله ـ نماز را از سر گيرد ، نماز دومش هم باطل است ، و اگر بعد از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند مشغول نماز شود ، نماز دومش صحيح است.
کسی که نماز احتياط را نخواند و نماز را از سر بگيرد
مسأله ۱۲۰۹ ـ اگر يكى از شكهايى كه نماز احتياط براى آنها واجب است در نماز پيش آيد ، چنانچه انسان نماز را تمام كند بايد نماز احتياط را بخواند و نماز را از سر نگيرد ، و اگر نماز احتياط را نخواند ، در صورتى كه پيش از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند نماز را از سر بگيرد ، نماز دومش هم باطل است ، و اگر بعد از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند مشغول نماز شده ، نماز دومش صحيح است.
ادامه دادن نماز با حالت شک وقتى يكى از شكهاى باطل پيش آيد
مسأله ۱۲۱۰ ـ وقتى يكى از شكهاى باطل براى انسان پيش آيد و بداند اگر به حالت بعدى منتقل شود براى او يقين يا گمان پيدا مى شود ، جايز نيست با حالت شكّ نماز را ادامه دهد ، مثلا اگر در حال ايستادن شكّ كند كه يك ركعت خوانده يا بيشتر و بداند كه اگر به ركوع رود به يك طرف يقين يا گمان پيدا مى كند ، جايز نيست با اين حال ركوع نمايد.
ادامه دادن نماز با حالت شک وقتى يكى از شكهاى صحيح پيش آيد
مسأله ۱۲۱۱ ـ وقتى يكى از شكهاى صحيح براى انسان پيش آيد ـ چنانچه گذشت ـ بنابر احتياط واجب فوراً فكر كند ، و اگر چيزهايى كه به واسطه آنها ممكن است يقين يا گمان به يك طرف شكّ پيدا شود از بين نمى رود ، چنانچه كمى فكر كردن را تأخير بيندازد اشكال ندارد ، مثلا اگر در سجده شكّ كند مى تواند تا بعد از سجده فكر كردن را تأخير بيندازد.
شک پیدا شدن بعد از گمان و بالعکس
مسأله ۱۲۱۲ ـ اگر اوّل به يك طرف گمان داشته باشد ، بعد دو طرف در نظر او مساوى شود ، بايد به دستور شكّ عمل نمايد ، و اگر اوّل دو طرف در نظر او مساوى باشد و به طرفى كه وظيفه اوست بنا بگذارد ، بعد گمانش به طرف ديگر برود ، بايد همان طرف را بگيرد و به وظيفه عمل نمايد.
كسى كه نمى داند گمان دارد یا شک
مسأله ۱۲۱۳ ـ كسى كه نمى داند به يك طرف گمان دارد ، يا هر دو طرف در نظر او مساوى است ، بايد به دستور شكّ عمل كند ، و احتياط مستحبّ آن است كه اگر شكّ از شكوك صحيحه و مورد نماز احتياط است و گمانى كه احتمال مى دهد بر اكثر است ، نماز را بر طبق آن گمان تمام كند و نماز احتياط بخواند ، و اگر بر اقل است يا شكّ از شكوك صحيحه نيست ، بر طبق گمان نماز را تمام كند و اعاده نمايد.
کسی که بعد از نماز نداند که در بین نماز گمان داشته يا شك
مسأله ۱۲۱۴ ـ اگر بعد از نماز بداند كه در بين نماز حال ترديدى داشته ، كه مثلا دو ركعت خوانده يا سه ركعت و بنا را بر سه گذاشته ، ولى نداند كه گمانش به خواندن سه ركعت بوده يا هر دو طرف در نظر او مساوى بوده ، بايد نماز احتياط را بخواند.
شک در انجام دو سجده در حال تشهد یا بعد از قیام با شک در دو و سه
مسأله ۱۲۱۵ ـ اگر موقعى كه تشهّد مى خواند ، يا بعد از ايستادن شكّ كند كه دو سجده را به جا آورده يا نه ، و در همان موقع يكى از شكهايى كه اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتّفاق بيفتد صحيح مى باشد براى او پيش آيد ـ مثلا شكّ كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت ـ چنانچه به دستور آن شكّ عمل كند ، نمازش صحيح است.
شک در انجام دو سجده پيش از تشهد يا ايستادن با شك در دو و سه
مسأله ۱۲۱۶ ـ اگر پيش از آن كه مشغول تشهّد شود ، يا پيش از ايستادن ـ در ركعتى كه تشهّد ندارد ـ شكّ كند كه يك يا دو سجده را به جا آورده يا نه ، و در همان موقع يكى از شكهايى كه بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است برايش پيش آيد ، نماز باطل است.
شک بین سه و چهار بعد ازايستادن و نیاوردن يك يا دو سجده ركعت قبل
مسأله ۱۲۱۷ ـ اگر موقعى كه ايستاده بين سه و چهار ، يا بين سه و چهار و پنج شكّ كند و يادش بيايد كه يك يا دو سجده از ركعت پيش به جا نياورده ، نمازش باطل است.
اگر شك او از بين برود و شك ديگرى پیدا شود
مسأله ۱۲۱۸ ـ اگر شكّ او از بين برود و شكّ ديگرى برايش پيش آيد ، مثلا اوّل شكّ كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت ، بعد شكّ كند كه سه ركعت خوانده يا چهار ركعت ، بايد به دستور شكّ دوم عمل نمايد.
بعد از نماز شك كند بين دو و چهار شك كرده يا بين سه و چهار
مسأله ۱۲۱۹ ـ اگر بعد از نماز شكّ كند كه در حال نماز مثلا بين دو و چهار شكّ كرده يا بين سه و چهار ، مى تواند دست از نماز بر دارد و بعد از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند ـ مثل پشت به قبله كردن و تكلّم عمدى ـ نمازش را دوباره بخواند ، هر چند احتياط مستحبّ آن است كه به دستور هر دو شكّ عمل كند و بعد نماز را اعاده نمايد.
اگر بعد از نماز نداند کدامیک از شكهاى باطل يا صحيح بوده
مسأله ۱۲۲۰ ـ اگر بعد از نماز بفهمد كه در حال نماز شكّى براى او پيش آمده ، ولى نداند از شكهاى باطل يا صحيح بوده ، و اگر از شكهاى صحيح بوده نداند كدام قسم آن بوده است ، مى تواند دست از نماز بر داشته ، و كارى كه نماز را باطل مى كند انجام دهد ، و نمازش را دوباره بخواند ، و احتياط مستحبّ آن است كه به وظايف مقرّره در شكوك صحيحه عمل كند ، و بعد نماز را اعاده نمايد.
كسى كه نشسته نماز مى خواند و نماز احتياط به عهده اش باشد
مسأله ۱۲۲۱ ـ كسى كه نشسته نماز مى خواند اگر شكى كند كه بايد براى آن ، يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بخواند ، بايد يك ركعت نشسته به جا آورد ، و اگر شكى كند كه بايد براى آن ، دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند ، بايد دو ركعت نشسته به جا آورد.
كسى كه موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود
مسأله ۱۲۲۲ ـ كسى كه ايستاده نماز مى خواند ، اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود ، بايد مثل كسى كه نماز را نشسته مى خواند ـ كه حكم آن در مسأله پيش بيان شد ـ نماز احتياط را به جا آورد.
كسى كه نشسته نماز مى خواند و موقع نماز احتياط بتواند بايستد
مسأله ۱۲۲۳ ـ كسى كه نشسته نماز مى خواند ، اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد ، بايد به وظيفه كسى كه نماز را ايستاده مى خواند عمل كند.
