اقتداء در ركوع ولى پيش از آنكه ركوع كند امام سر از ركوع بردارد
مسأله ۱۴۳۷ ـ اگر موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند ، و پيش از آن كه به اندازه ركوع خم شود امام سر از ركوع بردارد ، بايد با امام به سجده برود و ركعت بعد امام را ركعت اوّل خود قرار دهد ، و بنابر احتياط واجب بعد از متابعت امام بايستد ، و تكبير را به قصد قربت مطلقه ـ اعمّ از تكبيرة الاحرام و ذكر ـ بگويد.
اگر اقتدا در اول نماز يا اثناى حمد و سوره ولی به ركوع امام نرسد
مسأله ۱۴۳۸ ـ اگر اوّل نماز يا اثناى حمد و سوره اقتدا كند و پيش از آن كه به ركوع رود امام سر از ركوع بردارد ، در صورتى كه در تأخير معذور باشد ، نماز و جماعت او صحيح است.
اقتدا در موقعى كه امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است
مسأله ۱۴۳۹ ـ اگر موقعى برسد كه امام مشغول خواندن تشهّد آخر نماز است ، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد ، بايد بعد از نيّت اقتدا و گفتن تكبيرة الاحرام بنشيند و تشهّد را بنابر احتياط واجب به نيّت قربت مطلقه ـ اعمّ از وجوب و شهادت مستحبّ ـ با امام بخواند ، ولى سلام را نگويد و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد ، بعد بايستد و بدون آن كه دوباره نيّت كند و تكبير بگويد حمد و سوره را بخواند ، و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند.
ایستادن مأموم جلوتر از امام و اینكه مأموم يك مرد باشد
مسأله ۱۴۴۰ ـ مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد ، و بنابر احتياط واجب اگر مأموم يك مرد باشد در طرف راست امام بايستد ، و لازم نيست عقب تر از امام باشد ، مگر در صورتى كه قد او بلندتر از امام باشد ، كه بنابر احتياط واجب بايد طورى بايستد كه در ركوع و سجود جلوتر از امام نباشد ، و اگر مأموم متعدد باشد ، حكم آن در مسأله «۱۴۸۸» بيان شده است.
فاصله شدن پرده بين مأموم زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگر
مسأله ۱۴۴۱ ـ اگر امام مرد و مأموم زن باشد ، چنانچه بين آن زن و امام ، يا بين آن زن و مأموم ديگرى كه مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است پرده و مانند آن فاصله باشد ، اشكال ندارد.
حایل شدن پرده در حال جماعت بين مأموم و امام يا مأموم ديگر
مسأله ۱۴۴۲ ـ اگر بعد از شروع به نماز جماعت بين مأموم و امام ، يا بين مأموم و كسى كه مأموم به واسطه او متّصل به امام است پرده يا چيز ديگرى حايل شود ، جماعت باطل و نمازش فرادى مى شود ، و بايد به وظيفه منفرد عمل نمايد.
فاصله بين جاى سجده مأموم و جاى ايستادن امام يا مأموم دیگر
مسأله ۱۴۴۳ ـ اقوى آن است كه بين جاى سجده مأموم و جاى ايستادن امام بيش از اندازه اى كه به يك قدم بلند طى مى شود فاصله نباشد ، و همچنين است اگر انسان به واسطه مأمومى كه جلوى او ايستاده به امام متّصل باشد ، و احتياط مستحبّ آن است كه جاى سجده مأموم با جاى كسى كه جلوى او ايستاده فاصله نداشته باشد.
مقدار فاصله براى كسى كه فقط از طرف راست يا چپ متصل است
مسأله ۱۴۴۴ ـ اگر مأموم به واسطه كسى كه طرف راست يا چپ او اقتدا كرده به امام متّصل باشد ، و از جلو به امام متّصل نباشد ، بنابر احتياط واجب بايد با كسى كه در طرف راست يا چپ او اقتدا كرده بيشتر از اندازه اى كه به يك قدم بلند طى مى شود فاصله نداشته باشد.
فاصله افتادن در بين نماز بين مأموم و امام يا مأموم ديگر
مسأله ۱۴۴۵ ـ اگر در نماز بين مأموم و امام ، يا بين مأموم و مأمومى كه جلوى او ايستاده بيشتر از اندازه اى كه به يك قدم بلند طى مى شود فاصله پيدا شود جماعت باطل ، و نماز را فرادى بخواند ، و همچنين است بنابر احتياط واجب اگر بين مأموم و مأمومى كه از طرف راست يا چپ واسطه اتصال است اين فاصله پيدا بشود.
هرگاه نماز همه كسانى كه در صف جلو هستند تمام شود
مسأله ۱۴۴۶ ـ اگر نماز همه كسانى كه در صف جلو هستند تمام شود ، چنانچه فاصله بين كسانى كه در صف بعد هستند با كسانى كه در صف جلوتر از كسانى كه نمازشان تمام شده ، كمتر يا به اندازه اى كه به يك قدم بلند طى مى شود باشد و فوراً صفى كه نمازشان تمام شده براى نماز ديگرى به امام اقتدا كنند ، جماعت صف بعد صحيح است ، و اگر فاصله بيشتر از اين حدّ باشد ، جماعت صف بعد باطل و نماز آنها فرادى مى شود.
وظيفه كسى كه در ركعت دوم نماز امام اقتداء كرده و حکم تجافی
مسأله ۱۴۴۷ ـ اگر در ركعت دوم اقتدا كند ، حمد و سوره از او ساقط است و قبل از امام نبايد به ركوع برود و قبل از تشهّد امام هم نبايد برخيزد ، و مى تواند قنوت و تشهّد را با امام بخواند ، و احتياط واجب آن است كه موقع تشهّد امام ، انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند ، و بايد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند ، و اگر براى سوره وقت ندارد حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند ، و اگر در ركوع به امام نرسد ـ بنابر احتياط واجب ـ قصد انفراد نمايد.
اقتداء در ركعت دوم نماز چهار ركعتى
مسأله ۱۴۴۸ ـ اگر موقعى كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتى است اقتدا كند ، بايد در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است ، بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد ، و چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد يك مرتبه بگويد و در ركوع خود را به امام برساند ، و اگر در ركوع به امام نرسيد ـ بنابر احتياط واجب ـ قصد انفراد نمايد.
اقتداء در ركعت سوم يا چهارم امام
مسأله ۱۴۴۹ ـ اگر امام در ركعت سوم يا چهارم باشد ، و مأموم بداند ـ بلكه چنانچه احتمال هم بدهد ـ كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمى رسد ، بنابر احتياط واجب بايد صبر كند تا امام به ركوع رود ، بعد اقتدا نمايد.
اقتداء در حال قيام ركعت سوم يا چهارم امام
مسأله ۱۴۵۰ ـ اگر در حال قيام ركعت سوم يا چهارم امام اقتدا كند ، بايد حمد و سوره را بخواند ، و اگر براى سوره وقت ندارد بايد حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند ، و اگر در ركوع به امام نرسد ـ بنابر احتياط واجب ـ قصد انفراد كند.
كسى كه با خواندن سوره يا قنوت به ركوع امام نمىرسد
مسأله ۱۴۵۱ ـ كسى كه مى داند اگر سوره يا قنوت را تمام كند به ركوع امام نمى رسد ، چنانچه عمداً سوره يا قنوت را بخواند و به ركوع نرسد ، نمازش صحيح است و بايد به وظيفه منفرد عمل نمايد.
كسى كه سوره را شروع كند و به ركوع امام برسد یا نرسد
مسأله ۱۴۵۲ ـ كسى كه اطمينان دارد كه اگر سوره را شروع كند يا تمام نمايد به ركوع امام مى رسد ، احتياط واجب آن است كه سوره را شروع كند يا اگر شروع كرده تمام نمايد ، ولى اگر موجب آن شود كه به ركوع امام نرسد ، چنانچه شروع كرده تمام ننمايد.
كسى كه يقين دارد باخواندن سوره به ركوع امام مىرسد
مسأله ۱۴۵۳ ـ كسى كه يقين دارد اگر سوره را بخواند به ركوع امام مى رسد ، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع نرسد ، جماعتش صحيح است.
اقتداء هنگامی که امام ايستاده و مأموم نداند در كدام ركعت است
مسأله ۱۴۵۴ ـ اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است ، مى تواند اقتدا كند ، ولى بنابر احتياط واجب حمد و سوره را به قصد اعمّ از جزئيّت نماز و قرائت قرآن بخواند ، اگر چه بعد بفهمد كه امام در ركعت اوّل يا دوم بوده است.
اقتداء به خيال اينكه امام در ركعت اول يا دوم است و حمد را نخواند
مسأله ۱۴۵۵ ـ اگر به خيال اين كه امام در ركعت اوّل يا دوم است ، حمد و سوره را نخواند و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوم يا چهارم بوده ، نمازش صحيح است ، ولى اگر پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند ، و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در ركوع خود را به امام برساند ، و اگر به مقدار حمد هم وقت ندارد ، بنابر احتياط واجب قصد انفراد نمايد.
اقتداء به خيال اينكه امام در ركعت سوم يا چهارم است و حمد بخواند
مسأله ۱۴۵۶ ـ اگر به خيال اين كه امام در ركعت سوم يا چهارم است ، حمد و سوره بخواند و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اوّل يا دوم بوده ، نمازش صحيح است ، و اگر در بين حمد و سوره بفهمد بايد بقيّه را نخواند.
رها کردن نماز مستحبی برای رسیدن به جماعت
مسأله ۱۴۵۷ ـ اگر موقعى كه مشغول نماز مستحبّى است جماعت برپا شود ، چنانچه اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت مى رسد ، مستحبّ است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود ، بلكه اگر اطمينان نداشته باشد كه به ركعت اوّل برسد ، مستحبّ است به همين دستور رفتار نمايد.
عدول از نماز واجب به مستحب برای درک جماعت
مسأله ۱۴۵۸ ـ اگر موقعى كه مشغول نماز سه ركعتى يا چهار ركعتى است ، جماعت برپا شود ، چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت مى رسد ، مستحبّ است به نيّت نماز مستحبّى نماز را دو ركعتى تمام كند و خود را به جماعت برساند.
نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهد يا سلام اول باشد
مسأله ۱۴۵۹ ـ اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام اوّل باشد ، لازم نيست نيّت فرادى كند.
تجافی در وقتى که امام تشهد آخر را مىخواند
مسأله ۱۴۶۰ ـ كسى كه يك ركعت از امام عقب مانده ، وقتى امام تشهّد ركعت آخر را مى خواند اگر قصد انفراد نكند ، بنابر احتياط واجب انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگه دارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد ، و اگر در همان جا بخواهد قصد انفراد نمايد مانعى ندارد ، ولى چنانچه از اوّل قصد انفراد داشته محلّ اشكال است.
