تعريف حج و شرايط واجب شدن آن
مسأله ۲۰۵۳ ـ حجّ زيارت كردن خانه خدا و انجام اعمالى است كه دستور داده اند به جا آورده شود ، و در تمام عمر بر كسى كه شرايط ذيل را دارا باشد يك مرتبه واجب مى شود:
(اوّل) آن كه بالغ باشد.
(دوم) آن كه عاقل باشد.
(سوم) آن كه آزاد باشد.
(چهارم) آن كه به واسطه رفتن به حجّ ، مجبور نشود كار حرامى را كه ترك آن از حجّ مهم تر است انجام دهد ، يا عمل واجبى را كه از حجّ مهم تر است ترك نمايد.
(پنجم) آن كه مستطيع باشد ، و مستطيع بودن به چند چيز است:
۱ ـ آن كه توشه راه و مركب سوارى ، يا مالى كه بتواند با آن مال آنها را تهيّه كند داشته باشد.
۲ ـ سلامت مزاج و توانايى آن را داشته باشد كه به مكّه رود و حجّ را به جا آورد.
۳ ـ در راه مانعى از رفتن نباشد ، و اگر راه بسته باشد يا انسان بترسد كه در راه يا هنگام انجام اعمال جان يا عرض او از بين برود يا مال او را ببرند ، حجّ بر او واجب نيست ، ولى اگر از راه ديگرى بتواند برود ، اگر چه دورتر باشد بايد از آن راه برود.
۴ ـ به قدر به جا آوردن اعمال حجّ وقت داشته باشد.
۵ ـ مخارج كسانى را كه خرجى آنان بر او واجب است ، مثل زن و بچّه ، و مخارج كسانى را كه مردم خرجى دادن به آنها را لازم مى دانند ، مانند نوكر و كلفتى كه به آنها حاجت دارد داشته باشد.
۶ ـ بعد از برگشتن ، كسب يا زراعت يا عايدى ملك يا راه ديگرى براى معاش خود و عائله اش به حسب شأنش داشته باشد كه در زندگى به مشقّت نيفتد.
كسى كه خانه ملكى براى او ضرورى است
مسأله ۲۰۵۴ ـ كسى كه خانه ملكى براى او ضرورى است كه با نداشتن آن در حرج و مشقّت مى افتد ، وقتى حجّ بر او واجب است كه پول خانه را هم داشته باشد.
زنى كه بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد
مسأله ۲۰۵۵ ـ زنى كه مى تواند مكّه برود ، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم خرجى او را ندهد ، و در زندگى به حرج و مشقّت بيفتد ، حجّ بر او واجب نيست.
كسى كه به او بگويند حج برو، خرج تو و عيالات تو را مى دهم
مسأله ۲۰۵۶ ـ اگر كسى توشه راه و مركب سوارى نداشته باشد و ديگرى به او بگويد: (حجّ برو و من خرج تو و عيالات تو را در موقعى كه در سفر حجّ هستى مى دهم) در صورتى كه اطمينان داشته باشد كه خرج او را مى دهد ، حجّ بر او واجب مى شود.
كسى كه خرج رفتن و برگشتن و عيالات را به او ببخشند كه حج كند
مسأله ۲۰۵۷ ـ اگر خرجى رفتن و برگشتن و خرجى عيالات كسى را در مدّتى كه مكّه مى رود و بر مى گردد به او ببخشند و با او شرط كنند كه حجّ كند ، واجب است قبول كند و حجّ بر او واجب مى شود ، اگر چه در موقع برگشتن مالى كه بتواند با آن زندگى كند نداشته باشد ، و يا قرض داشته باشد ، مگر در صورتى كه وقت پرداخت قرض رسيده باشد و طلبكار هم مطالبه كند و بدهكار اگر حجّ نكند متمكّن از دادن بدهى باشد ، يا قرض مدّت دار باشد و بدهكار بداند كه اگر حجّ كند متمكّن از پرداخت بدهى در سر رسيد قرض نخواهد بود.
مخارج حج رفتن و عيالات كسى را بدهند و بگويند حج برو و ملك او نكنند
مسأله ۲۰۵۸ ـ اگر مخارج رفتن و برگشتن و مخارج عيالات كسى را در مدّتى كه مكّه مى رود و بر مى گردد به او بدهند ، و بگويند: (حجّ برو) و ملك او نكنند ، در صورتى كه اطمينان داشته باشد كه از او پس نمى گيرند حجّ بر او واجب مى شود.
مالی به كسى بدهند و شرط كنند كه در راه مكه به او خدمت نمايد
مسأله ۲۰۵۹ ـ اگر مقدارى مال كه براى حجّ كافيست به كسى بدهند و با او شرط كنند كه در راه مكّه به كسى كه مال را داده خدمت نمايد ، حجّ بر او واجب نمى شود.
مالی به كسى بدهند و حج كند و بعد هم مالى از خود پيدا كند
مسأله ۲۰۶۰ ـ اگر مقدارى مال به كسى بدهند و حجّ بر او واجب شود ، چنانچه حجّ نمايد هر چند بعد مالى از خود پيدا كند ، ديگر حجّ بر او واجب نيست.
استطاعت کسی که براى تجارت مثلاً تا جده برود
مسأله ۲۰۶۱ ـ اگر براى تجارت مثلا تا جدّه برود و مالى به دست آورد كه اگر بخواهد از آن جا به مكّه رود ، آنچه در استطاعت معتبر است داشته باشد ، بايد حجّ كند ، و در صورتى كه حجّ نمايد اگر چه بعد مالى پيدا كند كه بتواند از وطن خود به مكّه رود ، ديگر حجّ بر او واجب نيست.
کسی كه خودش از طرف كسى اجیر شده و بخواهد ديگرى را بفرستد
مسأله ۲۰۶۲ ـ اگر انسان اجير شود كه خودش از طرف كسى ديگر حجّ كند ، چنانچه نتواند برود و بخواهد ديگرى را از طرف خودش بفرستد ، بايد از كسى كه او را اجير كرده اجازه بگيرد.
كسى که مستطيع شود و مكه نرود و فقير شود
مسأله ۲۰۶۳ ـ اگر كسى مستطيع شود و مكّه نرود و فقير شود ، بايد اگر چه به زحمت باشد بعد حجّ كند ، و اگر به هيچ قسم نتواند حجّ برود ، چنانچه كسى او را براى حجّ اجير كند ، بايد به مكّه رود و حجّ كسى را كه براى او اجير شده به جا آورد ، و اگر بتواند تا سال بعد در مكّه بماند و براى خود حجّ نمايد ، ولى اگر ممكن باشد كه اجير شود و اجرت را نقد بگيرد و كسى كه او را اجير كرده راضى شود كه حجّ او در سال بعد به جا آورده شود ، بايد سال اوّل براى خود و سال بعد براى كسى كه اجير شده حجّ نمايد.
کسی که در سال استطاعت به مكه رود ولى به عرفات و مشعر نرسد
مسأله ۲۰۶۴ ـ اگر در سال اوّلى كه مستطيع شده به مكّه رود و در وقت معيّنى كه دستور داده اند به عرفات و مشعر الحرام نرسد و طورى نباشد كه مى توانسته زودتر برود و برسد ، چنانچه در سالهاى بعد مستطيع نباشد حجّ بر او واجب نيست ، ولى اگر طورى بوده كه مى توانسته زودتر برود و برسد ، يا از سالهاى پيش مستطيع بوده و نرفته ، اگر چه به زحمت باشد بايد حجّ كند.
کسی که در سال اولى كه مستطيع شده حج نكند يا توان حج نداشته باشد
مسأله ۲۰۶۵ ـ اگر در سال اوّلى كه مستطيع شده حجّ نكند و بعد به واسطه پيرى يا مرض يا ناتوانى نتواند حجّ نمايد و يا بر او حرجى باشد و نااميد باشد از اين كه بعد خودش بدون حرج حجّ را به جاآورد ، بايد ديگرى را از طرف خود فوراً بفرستد ، بلكه اگر در سال اوّلى كه به قدر رفتن حجّ مال پيدا كرده ، به واسطه پيرى يا مرض يا ناتوانى نتواند حجّ كند و يا بر او حرجى باشد و نااميد باشد از اين كه بعد خودش حجّ كند ، احتياط واجب آن است كه كسى را از طرف خود بفرستد كه حجّ نمايد ، و احتياط مستحبّ آن است كه چنانچه منوب عنه مرد باشد كسى را نايب بگيرد كه اوّلين مرتبه حجّ رفتن او باشد.
طواف نساء كسى كه از طرف ديگرى حج به جا آورده
مسأله ۲۰۶۶ ـ كسى كه از طرف ديگرى حجّ به جا آورد ، بايد طواف نساء را نيز از طرف او به جا آورد ، و اگر به جا نياورد زن بر آن اجير حرام مى شود.
طواف نساء را به جا نياورد يا درست به جا نياورد يا فراموش كند
مسأله ۲۰۶۷ ـ اگر طواف نساء را از روى نادانى به جا نياورد ، يا درست به جا نياورد يا فراموش كند ، بنابر احتياط واجب خودش به جا آورد ، و در صورت عدم تمكّن يا حرج مى تواند نايب بگيرد ، ولى در صورتى كه عمداً با علم به حكم به جا نياورده باشد ، بايد برگردد و به جا آورد ، مگر در صورتى كه نتواند يا برايش حرجى باشد كه مى تواند نايب بگيرد.
«و تفصيل مسائل حجّ در مناسك ذكر شده است».
