نماز مغرب و عشاء را پيش از افطار خواندن يا در وقت فضيلت
مسأله ۱۷۵۸ ـ مستحبّ است روزه دار نماز مغرب و عشاء را پيش از افطار كردن بخواند ، ولى اگر كسى منتظر اوست يا ميل زيادى به غذا دارد كه نمى تواند با حضور قلب نماز بخواند ، بهتر است اوّل افطار كند ، ولى به قدرى كه ممكن است نماز را در وقت فضيلت آن به جا آورد.
خواندن سوره توحيد به يك نفس
مسأله ۱۰۲۹ ـ خواندن سوره ( قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ ) به يك نفس مكروه است.
تکرار سورهاى را كه در ركعت اول خوانده در ركعت دوم
مسأله ۱۰۳۰ ـ سوره اى را كه در ركعت اوّل خوانده مكروه است در ركعت دوم بخواند ، ولى اگر سوره (قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ) را در هر دو ركعت بخواند مكروه نيست.
حدّ رکوع
مسأله ۱۰۳۱ ـ در هر ركعت بعد از قرائت بايد به اندازه اى خم شود كه سر انگشتها به زانو برسد ، و اين عمل را ركوع مى گويند ، و احوط آن است كه بتواند دست را به زانو بگذارد.
گذاشتن سر انگشتها به زانو
مسأله ۱۰۳۲ ـ اگر به اندازه ركوع خم شود ولى سر انگشتها را به زانو نگذارد ، اشكال ندارد.
ركوع به طور غير معمول
مسأله ۱۰۳۳ ـ هرگاه ركوع را به طور غير معمول به جا آورد ، مثلا به چپ يا راست خم شود ، اگر چه دستهاى او به زانو برسد صحيح نيست.
خم شدن به قصد ركوع
مسأله ۱۰۳۴ ـ خم شدن بايد به قصد ركوع باشد ، پس اگر به قصد كار ديگر ـ مثلا براى كشتن جانورى ـ خم شود ، نمى تواند آن را ركوع حساب كند ، بلكه بايد بايستد و دوباره براى ركوع خم شود ، و به واسطه اين عمل ركن زياد نشده و نماز باطل نمى شود.
حدّ ركوع براى كسى كه دست يا زانوى او غير متعارف است
مسأله ۱۰۳۵ ـ كسى كه دست يا زانوى او با دست و زانوى ديگران فرق دارد ، مثلا دستش خيلى بلند است كه اگر كمى خم شود به زانو مى رسد ، يا زانوى او پايين تر از مردم ديگر است كه بايد خيلى خم شود تا دستش به زانو برسد ، بايد به اندازه متعارف خم شود.
معناى اعتكاف
اعتكاف از عبادات است ، واعتكاف شرعاً آن است كه در مسجد به قصد قربت درنگ واقامت كند و احتياط مستحبّ آن است كه اقامت به قصد انجام عبادتى ـ مانند نماز ـ باشد ، وبراى آن وقت معيّنى نيست ، ودر هر زمانى كه روزه صحيح است ، اعتكاف هم صحيح است.
شرایط اعتکاف
مسأله ۱۷۵۹ ـ در اعتكاف امورى معتبر است:
اوّل: آن كه اعتكاف كننده عاقل باشد ، و اعتكاف بچّه مميّز صحيح است.
دوم: قصد قربت به گونه اى كه در وضو گذشت.
سوم: روزه ، پس كسى كه روزه او باطل است ـ مانند مسافرى كه قصد اقامه ده روز ندارد ـ نمى تواند اعتكاف كند.
چهارم: آن كه در مسجد الحرام ، يا مسجد النّبى (صلى الله عليه وآله وسلم) ، يا مسجد كوفه ، يا مسجد بصره ، يا مسجد جامع باشد.
پنجم: با اذن كسى كه اذن او معتبراست ، باشد ، پس اعتكاف زن ، بدون اذن شوهر ، در صورتى كه منافى با حقّ شوهر باشد ، صحيح نيست.
ششم: مدّت سه روز ودو شب وسطِ آن سه روز ، در مسجدى كه در آن اعتكاف كرده است ، بماند ، وجز براى امورى كه ضرورت دارد ، از مسجد بيرون نرود ، و مى تواند براى عيادت مريض و تشييع جنازه و تجهيز ميّت ـ مانند غسل ونماز ودفن ميّت ـ از مسجد بيرون برود.
و در مواردى كه جايز است از مسجد بيرون رود ، بيشتر از زمانى كه براى انجام آن امر لازم است ، خارج مسجد نماند ، وبنا بر احتياط واجب ، از نزديكترين راه به مسجد برگردد ، ودر بيرون مسجد ننشيند ، و اگر اضطرار به نشستن پيدا كرد ، در صورت امكان در سايه ننشيند.
رجوع در اعتكاف
مسأله ۱۷۶۰ ـ پس از شروع در اعتكاف ، در صورتى كه آن اعتكاف واجب معيّن ـ مثل آن كه نذر كرده باشد در زمان معيّنى اعتكاف نمايد ـ نباشد ، تا دو روز نگذشته باشد ، مى تواند از اعتكاف رجوع كند و آن را بهم بزند ، ولى اگر هنگام نيّت شرط كرده باشد كه اگر برايش اتّفاقى بيفتد ، بتواند رجوع كند ، بعد از گذشت دو روز هم مى تواند رجوع نمايد.
مبطلات اعتكاف
مسأله ۱۷۶۱ ـ كسى كه اعتكاف مى كند بايد از امورى اجتناب نمايد ، وارتكاب آنها اعتكاف را باطل مى كند ، ولى وجوب اجتناب از آنها در اعتكافى كه واجب معيّن نيست ـ در غير جماع ـ بنابر احتياط است:
۱) جماع ، و بنابر احتياط واجب از استمناء و مباشرت زن به لمس و بوسيدن به شهوت هم اجتناب كند.
۲) بوى خوش.
۳) خريد وفروش ، كه اعتكاف را باطل مى كند ، ولى معامله باطل نمى شود ، وبنا بر احتياط واجب از هر تجارتى ـ هر چند به مصالحه ومضاربه واجاره ومانند اينها ـ اجتناب كند ، واگر به خريد يا فروش چيزى اضطرار پيدا كند ، ونتواند وكيل بگيرد ، جايز است.
۴) ممارات ـ مجادله كردن ـ به قصد غالب شدن واظهار فضل ، بر هر امرى چه از امور دينى باشد يا از امور دنيوى.
كفاره باطل شدن اعتكاف واجب
مسأله ۱۷۶۲ ـ اگر در حال اعتكاف واجب ، عمداً جماع كند ـ چه در روز باشد يا شب ـ كفّاره بر او واجب مى شود ، وكفّاره اش اين است كه يك بنده آزاد كند ، يا دو ماه پشت سر هم روزه بگيرد ، يا شصت مسكين را اطعام نمايد.
و در ارتكابِ غير جماع ـ از امورى كه بايد از آنها اجتناب نمايد ـ كفّاره واجب نيست.
انجام دادن سهوی يكى از مبطلات اعتكاف
مسأله ۱۷۶۳ ـ اگر اعتكاف كننده ، يكى از مبطلات اعتكاف را سهواً انجام دهد ، صحّت اعتكاف محلّ اشكال است.
اعاده و قضاى اعتكافى كه باطل شده
مسأله ۱۷۶۴ ـ اگر اعتكاف را به يكى از امورى كه ذكر شد باطل كند ، در صورتى كه اعتكاف واجب غير معيّن باشد ـ مثل آن كه اعتكاف را ، بدون آن كه در وقت معيّنى باشد ، نذر كند ـ بايد دوباره به جا آورد ، و در صورتى كه واجب معيّن باشد ـ مثل آن كه در وقت معيّنى اعتكاف را نذر كند ـ يا اعتكاف مستحبّ باشد وانجام آن مبطل بعد از دو روز باشد ، بنا بر احتياط واجب ، اعتكاف را قضا كند ، واگر در اعتكاف مستحبّ قبل از دو روز باشد ، قضا ندارد.
عدول از اعتكاف به اعتكاف ديگر
مسأله ۱۷۶۵ ـ عدول از اعتكاف به اعتكاف ديگر جايز نيست ، چه هر دو واجب باشند ـ مثل آنكه يكى را به نذر و ديگرى را به قسم بر خود واجب كرده باشد ـ يا هر دو مستحبّ باشند ، يا يكى واجب وديگرى مستحبّ باشد ، يا يكى براى خود وديگرى به نيابت يا اجاره براى غير باشد ، يا هر دو به نيابت از غير باشد.
نشستن اعتكاف كننده بر فرش غصبى و گرفتن جاى ديگرى بدون رضايتش
مسأله ۱۷۶۶ ـ اگر اعتكاف كننده بر فرش غصبى بنشيند ، معصيت كرده است ، واعتكاف باطل نمى شود ، ولى اگر كسى به مكانى سبقت كرده وجا گرفته باشد ، واعتكاف كننده ، آن مكان را از او بدون رضايت بگيرد ، اعتكافش در آن مكان باطل است.
غسل اعتكاف كننده در مسجد
مسأله ۱۷۶۷ ـ اگر بر اعتكاف كننده غسل واجب شود ، در صورتى كه غسل كردن در مسجد مانعى نداشته باشد ـ مانند غسل مسّ ميّت ـ جايز نيست از مسجد خارج شود ، ودر صورتى كه مانع داشته باشد ـ مثل غسل جنابت كه مستلزم ماندن در مسجد با جنابت است ـ بايد خارج شود ، وگرنه اعتكاف او باطل مى شود.
حدّ ركوع براى كسى كه نشسته ركوع مىكند
مسأله ۱۰۳۶ ـ كسى كه نشسته ركوع مى كند ، بايد به قدرى خم شود كه صورتش مقابل زانوها برسد ، و احوط آن است كه به قدرى خم شود كه اگر ايستاده ركوع مى كرد به همان مقدار خم مى شد.
مقدار ذكر واجب ركوع
مسأله ۱۰۳۷ ـ در حال اختيار واجب است در ركوع سه مرتبه (سُبْحانَ اللّهِ) يا يك مرتبه (سُبْحانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ) يا هر ذكرى كه به اين مقدار باشد بگويد ، و احتياط مستحبّ آن است كه تسبيح را به صورتى كه بيان شد بر ذكر ديگر مقدم بدارد ، و در تنگى وقت و در حال ناچارى گفتن يك (سُبْحانَ اللّهِ) كافيست.
شرایط در ذکر رکوع و مقدار مستحب آن
مسأله ۱۰۳۸ ـ ذكر ركوع بايد دنبال هم و به عربى صحيح گفته شود ، و مستحبّ است آن را ( سُبْحانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ ) سه يا پنج يا هفت مرتبه بلكه بيشتر بگويند.
موارد تعلّق خمس
مسأله ۱۷۶۸ ـ در هفت چيز خمس واجب مى شود:
(اوّل) منفعت كسب ، (دوم) معدن ، (سوم) گنج ، (چهارم) مال حلال مخلوط به حرام ، (پنجم) جواهرى كه به واسطه غوّاصى ـ يعنى فرو رفتن در دريا ـ به دست مى آيد ، (ششم) غنيمت جنگ ، (هفتم) زمينى كه كافر ذمّى از مسلمان بخرد ، و احكام اينها در مسائل ذيل بيان مى شود.
آرامش بدن در حال ذکر ركوع
مسأله ۱۰۳۹ ـ در ركوع بايد به مقدار ذكر واجب بدن آرام باشد ، و در ذكر مستحبّ هم اگر آن را به قصد ذكرى كه براى ركوع دستور داده اند بگويد ، بنابر احتياط واجب آرام بودن بدن لازم است ، و اگر به قصد مطلق ذكر بگويد لازم نيست.
به هم خوردن طمأنینه هنگام گفتن ذكر واجب ركوع
مسأله ۱۰۴۰ ـ اگر موقعى كه ذكر واجب ركوع را مى گويد بى اختيار به قدرى حركت كند كه از حال آرام بودن بدن خارج شود ، بايد بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذكر را بگويد ، ولى اگر كمى حركت كند كه از حال آرام بودن بدن خارج نشود ، يا انگشتان را حركت دهد ضررى ندارد.
ذکر رکوع پيش از آرام گرفتن بدن عمداً
مسأله ۱۰۴۱ ـ اگر پيش از آن كه به مقدار ركوع خم شود و بدن آرام گيرد عمداً ذكر ركوع را بگويد ، نمازش باطل است ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد ، كه نمازش از جهت اين زياده باطل نمى شود.
سر برداشتن از رکوع پيش از تمام شدن ذكر واجب
مسأله ۱۰۴۲ ـ اگر پيش از تمام شدن ذكر واجب عمداً سر از ركوع بر دارد ، نمازش باطل است ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد ، كه از اين جهت نمازش باطل نمى شود ، و اگر سهواً سر بر دارد ، چنانچه پيش از آن كه از حال ركوع خارج شود يادش بيايد كه ذكر ركوع را تمام نكرده ، بايد در حال آرامى بدن ذكر را بگويد ، و اگر بعد از آن كه از حال ركوع خارج شد يادش بيايد ، نمازش صحيح است.
مالى که از كسب به دست آورده
مسأله ۱۷۶۹ ـ هرگاه انسان از تجارت يا صنعت يا كسبهاى ديگر مالى به دست آورد ، اگر چه مثلا اجرت به جا آوردن نماز و روزه ميّتى باشد ، چنانچه از مخارج سال خود و عيالاتش زياد بيايد ، بايد خمس ـ يعنى پنج يك ـ آن را به دستورى كه بعد ذكر مى شود بدهد.
ذكر ركوع در موارد ضرورت
مسأله ۱۰۴۳ ـ در موارد ضرورت جايز است به يك (سُبْحانَ اللّهِ) در ذكر ركوع اكتفا كند ، و احتياط مستحبّ آن است كه دو (سُبْحانَ اللّهِ) ديگر را در حال برخاستن بگويد.
مالی که از غير كسب به دست آورد
مسأله ۱۷۷۰ ـ اگر از غير كسب مالى به دست آورد ، مثلا چيزى به او ببخشند ، در صورتى كه آن بخشيده شده قدر و قيمت معتنا بهى نزد مردم داشته باشد و از مخارج سالش زياد بيايد ، خمس آن را بايد بدهد.
آرامش نداشتن در رکوع به واسطه مرض و مانند آن
مسأله ۱۰۴۴ ـ اگر به واسطه مرض و مانند آن در ركوع آرام نگيرد ، نمازش صحيح است ، ولى بايد پيش از آن كه از حال ركوع خارج شود ، ذكر واجب را بگويد.
