استماع آیه سجده از كسى يا چيزى كه قصد خواندن قرآن ندارد
مسأله ۱۱۰۵ ـ اگر انسان از بچّه غير مميّز كه خوب و بد را نمى فهمد ، يا از كسى كه قصد خواندن قرآن ندارد ، يا مثلا از گرامافون يا نوار ضبط صوت آيه سجده را استماع كند ، سجده واجب نيست ، ولى اگر شخصى در ايستگاه راديو آيه سجده را به قصد اين كه از قرآن است بخواند و انسان به وسيله راديو گوش دهد ، سجده واجب است.
شرايط در سجده تلاوت
مسأله ۱۱۰۶ ـ در سجده واجب قرآن بايد جاى انسان غصبى نباشد ، و بنابر احتياط واجب جاى پيشانى او از جاى سر انگشتانش بيش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد ، و لازم نيست با وضو يا غسل و رو به قبله باشد و عورت خود را بپوشاند و بدن و جاى پيشانى او پاك باشد ، و نيز چيزهايى كه در لباس نمازگزار شرط مى باشد در لباس او شرط نيست.
واجبات سجده تلاوت
مسأله ۱۱۰۷ ـ در سجده واجب قرآن بايد پيشانى را بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است گذاشته ، و بنابر احتياط واجب جاهاى ديگر بدن را كه در سجده نماز ذكر شد بر زمين بگذارد.
ذكر در سجده تلاوت
مسأله ۱۱۰۸ ـ هرگاه در سجده واجب قرآن پيشانى را به قصد سجده بر زمين بگذارد ، اگر چه ذكر نگويد كافيست ، و گفتن ذكر مستحبّ است ، و بهتر اين است كه بگويد: «لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ حَقّاً حَقّاً لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ اِيْماناً وَ تَصدِيْقاً ، لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ عُبُودِيَّةً و رِقّاً ، سَجَدْتُ لَكَ يا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لا مُسْتَنْكِفاً وَ لا مُسْتَكْبِراً بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَلِيلٌ ضَعِيفٌ خائِفٌ مُسْتَجِيرٌ».
تشهد واجب و ذكر و آرامش بدن در آن
مسأله ۱۱۰۹ ـ در ركعت دوم تمام نمازهاى واجب و مستحبّ ، و ركعت سوم نماز مغرب ، و ركعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشاء بايد انسان بعد از سجده دوم تشهّد بخواند ، يعنى بگويد: «اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ ، وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ الِ مُحَمَّد» و احتياط واجب آن است كه به غير كيفيت ذكر شده نگويد ، و در نماز وتر هم تشهّد لازم است ، و در نمازهاى واجب بايد بعد از سجده دوم بنشيند ، و در حال آرام بودن بدن تشهّد را بخواند ، ولى نشستن و آرام بودن بدن در نمازهاى مستحبّ واجب نيست.
شرایط تشهد
مسأله ۱۱۱۰ ـ كلمات تشهّد بايد به عربى صحيح و به طورى كه معمول است پشت سر هم گفته شود.
فراموش کردن تشهد (بنگرید مسأله ۱۲۶۴)
مسأله ۱۱۱۱ ـ اگر تشهّد را فراموش كند و بايستد و پيش از ركوع يادش بيايد كه تشهّد را نخوانده ، بايد بنشيند و تشهّد را بخواند و دوباره بايستد ، و آنچه بايد در آن ركعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام كند.
و بنابر احتياط مستحبّ بعد از نماز ، براى ايستادن بى جا دو سجده سهو به جا آورد ، و اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد ، بايد نماز را تمام كند و بعد از سلام نماز ـ بنابر احتياط مستحبّ ـ تشهّد را قضا كند ، و بايد براى تشهّد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد.
مستحبات در حال تشهد
مسأله ۱۱۱۲ ـ مستحبّ است در حال تشهّد بر ران چپ بنشيند ، و روى پاى راست را به كف پاى چپ بگذارد ، و پيش از تشهّد بگويد: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ» يا بگويد:
«بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ خَيْرُ الاَْسْماءِ لِلّهِ» و نيز مستحبّ است دستها را بر رانها بگذارد ، و انگشتها را به يكديگر بچسباند ، و به دامان خود نگاه كند ، و بعد از صلوات در تشهّد اوّل بگويد: «وَ تَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ».
زنها در وقت خواندن تشهد
مسأله ۱۱۱۳ ـ مستحبّ است زنها در وقت خواندن تشهّد رانها را به هم بچسبانند.
سلام مستحب و واجب
مسأله ۱۱۱۴ ـ بعد از تشهّد ركعت آخر نماز مستحبّ است در حالى كه نشسته و بدن آرام است بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ» و بعد از آن بايد بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلى عِبادِ اللّهِ الصالِحِينَ» يا بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ» و مستحبّ است كه به جمله «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ» جمله «وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ» را اضافه نمايد ، و در صورتى كه «اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلى عِبادِ اللّهِ الصالِحِينَ» را اوّل بگويد مستحبّ است كه بعد از آن «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ» را هم بگويد.
به یاد آمدن سلام فراموش شده قبل از انجام منافى نماز
مسأله ۱۱۱۵ ـ اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم نخورده و كارى هم كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند ـ مثل پشت به قبله كردن ـ انجام نداده ، بايد سلام را بگويد و نمازش صحيح است.
به یاد آمدن سلام فراموش شده پس از انجام منافى نماز
مسأله ۱۱۱۶ ـ اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعى يادش بيايد كه كارى كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند ـ مثل پشت به قبله كردن ـ انجام داده باشد ، نمازش باطل است ، و اگر موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم خورده است ، ولى كارى كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند انجام نداده است ، بنابر احتياط نمازش باطل است.
به هم زدن ترتيب بین اجزاء نماز
مسأله ۱۱۱۷ ـ اگر عمداً ترتيب نماز را به هم بزند ، نماز باطل مى شود ، مثل آن كه سوره را پيش از حمد بخواند ، مگر اين كه به هم خوردن ترتيب در غير دو ركن باشد و آن شخص هم جاهل قاصر باشد ، كه در اين صورت نماز صحيح است.
فراموش کردن ركنى از نماز و انجام رکن بعدی
مسأله ۱۱۱۸ ـ اگر ركنى از نماز را فراموش كند و ركن بعد از آن را به جا آورد ، مثلا پيش از آن كه ركوع كند دو سجده نمايد ، نماز باطل مى شود.
به یاد آمدن رکن فراموش شده قبل از ركن بعدى
مسأله ۱۱۱۹ ـ اگر ركنى را فراموش كند و چيزى را كه بعد از آن است و ركن نيست به جا آورد ، مثلا پيش از آن كه دو سجده كند تشهّد بخواند ، بايد ركن را به جا آورد ، و آنچه را اشتباهاً پيش از آن خوانده دوباره بخواند.
فراموش کردن چيزى كه ركن نيست و انجام ركن بعد
مسأله ۱۱۲۰ ـ اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند و ركن بعد از آن را به جا آورد ، مثلا حمد را فراموش كند و مشغول ركوع شود ، نمازش صحيح است.
فراموش کردن چيزى كه ركن نيست و به یاد آمدن قبل از ركن بعدى
مسأله ۱۱۲۱ ـ اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند و چيزى را كه بعد از آن است و آن هم ركن نيست به جا آورد ، مثلا حمد را فراموش كند و سوره را بخواند ، بايد
آنچه را فراموش كرده به جا آورد ، و بعد از آن ، چيزى را كه اشتباهاً جلوتر خوانده دوباره بخواند.
انجام سجده اول به خيال اينكه سجده دوم است و بالعكس
مسأله ۱۱۲۲ ـ اگر سجده اوّل را به خيال اين كه سجده دوم است ، يا سجده دوم را به خيال اين كه سجده اوّل است به جا آورد ، نماز صحيح است ، و سجده اوّل او سجده اوّل ، و سجده دوم او سجده دوم حساب مى شود.
موالات بین اجزاء نماز
مسأله ۱۱۲۳ ـ انسان بايد نماز را با موالات بخواند ، يعنى كارهاى نماز مانند ركوع و سجود و تشهّد را پشت سر هم به جا آورد و بين آنها به اندازه اى فاصله نيندازد كه صورت نماز بهم بخورد ، و همچنين چيزهايى را كه در نماز مى خواند ، به طورى كه معمول است پشت سر هم بخواند ، و اگر به قدرى بين آنها فاصله بيندازد كه نگويند نماز مى خواند ، نمازش باطل است.
فاصله انداختن بين حرفها يا كلمات
مسأله ۱۱۲۴ ـ اگر در نماز عمداً بين حرفها يا كلمات به قدرى فاصله بيندازد كه صورت كلمه يا تركيب كلمات به هم بخورد ، نمازش باطل است ، مگر اين كه جاهل قاصر باشد و آن فاصله به قدرى باشد كه صورت نماز از بين نرود و در تكبيرة الاحرام هم نباشد.
و اگر سهواً بين حرفها يا كلمات فاصله بيندازد ، و فاصله به قدرى نباشد كه صورت نماز از بين برود و در تكبيرة الاحرام نباشد ، چنانچه مشغول ركن بعد نشده باشد ، بايد آن حرفها يا كلمات را دوباره به طور معمول بخواند ، و در صورتى كه چيزى بعد از آن خوانده شده لازم است تكرار نمايد ، و اگر مشغول ركن بعد شده باشد نمازش صحيح است ، و اگر ركنى بعد از آن نباشد مانند تشهّد آخر ، چنانچه قبل از سلام ملتفت بشود ، بايد آن قسمت و ما بعد آن را دوباره بخواند ، و اگر بعد از سلام ملتفت شود نمازش صحيح است.
و امّا اگر بين حروف يا كلمات سلام ، به قدرى فاصله انداخت كه موالات فوت شد وظيفه اش همان است كه در فراموشى سلام در مسأله «۱۱۱۵ و ۱۱۱۶» گذشت.
موالات با طول دادن ركوع و سجود و خواندن سورههاى بزرگ
مسأله ۱۱۲۵ ـ طول دادن ركوع و سجود، و خواندن سوره هاى بزرگ موالات را به هم نمى زند.
قنوت در نمازهاى واجب و مستحب
مسأله ۱۱۲۶ ـ در تمام نمازهاى واجب و مستحبّ ، بعد از قرائت و قبل از ركوع ركعت دوم مستحبّ است قنوت بخواند ، و در نماز شفع احوط آن است كه به رجاء مطلوبيت بخواند ، و در نماز وتر با آن كه يك ركعت مى باشد ، خواندن قنوت پيش از ركوع مستحبّ است.
و نماز جمعه در هر ركعت يك قنوت دارد ، و نماز آيات پنج قنوت ، و نماز عيد فطر و قربان در ركعت اوّل پنج قنوت ، و در ركعت دوم چهار قنوت دارد ، و احتياط واجب آن است كه قنوت ها در نماز عيد فطر و قربان ترك نشود.
مستحبات قنوت
مسأله ۱۱۲۷ ـ مستحبّ است در قنوت دستها را مقابل صورت ، و كف آنها را رو به آسمان و پهلوى هم نگهدارد ، و غير شست انگشتهاى ديگر را به هم بچسباند ، و به كف دستها نگاه كند.
دعا و ذكر در قنوت
مسأله ۱۱۲۸ ـ در قنوت هر چه بر زبان بيايد از دعا و مناجات و ذكر ، اگر چه يك «سُبْحانَ اللّهِ» باشد كافيست ، و بهتر است بگويد: «لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ ، لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ العَلِيُّ الْعَظِيمُ ، سُبْحانَ اللّهِ رَبِّ السَّمَواتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الاَْرَضِينَ السَّبْعِ وَ ما فِيْهِنَّ وَ ما بَيْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرشِ الْعَظِيْمِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ».
بلند خواندن دعا و ذكر قنوت
مسأله ۱۱۲۹ ـ مستحبّ است انسان قنوت را بلند بخواند ، ولى براى كسى كه نماز را به جماعت مى خواند ، اگر امام جماعت صداى او را بشنود ، بلند خواندن قنوت مكروه است.
ترك عمدى قنوت و قضاى قنوت فراموش شده
مسأله ۱۱۳۰ ـ اگر عمداً قنوت نخواند قضا ندارد ، و اگر فراموش كند و پيش از آن كه به اندازه ركوع خم شود يادش بيايد ، مستحبّ است بايستد و بخواند ، و اگر در ركوع يادش بيايد ، مستحبّ است بعد از ركوع قضا كند ، و اگر در سجده يادش بيايد ، مستحبّ است بعد از سلام آن را قضا نمايد.
ترجمه نماز
قريب به اين مضامين است:
(۱) ترجمه سوره حمد
۱ ـ ترجمه سوره حمد
( بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ ) : «بِسْمِ اللّهِ» يعنى ابتدا مى كنم به نام ذاتى كه جامع جميع كمالات ، و از هر گونه نقص منزّه است و عقل در آن متحيّر است.
«الرَّحْمنِ» رحمتش واسع و بى نهايت است، و در دنيا شامل مؤمن و كافر مى شود.
«الرَّحِيمِ» رحمتش ذاتى و ازلى و ابدى است و در آخرت مختص به مؤمنين است.
( اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ ) يعنى ثنا مخصوص الله است ، كه پرورش دهنده جهانيان است.
( اَلرَّحْمنِ الرَّحِيمِ ) معناى آن گذشت.
( مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ) يعنى دارنده و حكمران روز جزا است.
( اِيّاكَ نَعبُدُ وَاِيّاكَ نَسْتَعِينُ ) يعنى فقط تو را پرستش مى كنم و فقط از تو كمك مى خواهم.
( اِهْدِنا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمِ ) يعنى راهنمايى كن ما را به راه راست.
( صِراطَ الَّذِينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ ) يعنى راه كسانى كه به آنان نعمت داده اى ـ كه آنان پيغمبران و جانشينان پيغمبران و شهدا و صدّيقين و بندگان شايسته خداوندند ـ ( غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لاَ الضَّآ لِّينَ ) يعنى نه راه كسانى كه بر آن ها غضب شده ، و نه راه آن كسانى كه گمراه اند.
(۲) ترجمه سوره قل هو اللّه احد
۲ ـ ترجمه سوره قل هو الله احد
( بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ ) معناى آن گذشت.
( قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ ) يعنى بگو اى محمّد (صلى الله عليه وآله وسلم) كه او خدايى است يگانه.
( اَللّهُ الصَّمَدُ ) يعنى خدايى كه از تمام موجودات بى نياز و همه به او نيازمندند.
( لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ ) يعنى فرزند ندارد و فرزند كسى نيست.
( وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً اَحَدٌ ) يعنى هيچ كسى همتاى او نيست.
(۳) ترجمه ذكر ركوع و سجود و ذكرهائى كه بعد از آنها مستحب است
۳ ـ ترجمه ذكر ركوع و سجود و ذكرهايى كه بعد از آنها مستحبّ است
«سُبْحانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ» يعنى پروردگار بزرگ من از هر عيب و نقصى پاك و منزّه است ، و من مشغول ستايش او هستم.
«سُبْحانَ رَبِّيَ الاَْعْلى وَ بِحَمْدِهِ» يعنى پروردگار من از همه موجودات بالاتر مى باشد و از هر عيب و نقصى پاك و منزّه است ، و من مشغول ستايش او هستم.
«سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» يعنى خدا بپذيرد ثناى كسى كه او را ستايش مى كند.
«اَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبِّي وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ» يعنى طلب آمرزش مى كنم از خداوندى كه پرورش دهنده من است ، و من به طرف او بازگشت مى نمايم.
«بِحَوْلِ اللهِ وَقُوَّتِهِ اَقُومُ وَاَقْعُدُ» يعنى به يارى الله و قوّت او بر مى خيزم و مى نشينم.
