نحوه انجام سجده سهو
مسأله ۱۲۵۹ ـ دستور سجده سهو اين است كه بعد از سلام نماز فوراً نيّت سجده سهو كند ، و پيشانى را بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد ، و احتياط واجب آن است كه ساير مواضع سجده را هم بر زمين بگذارد و اين ذكر را بگويد:
«بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ» و بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و ذكرى را كه گذشت بگويد ، و بنشيند و بعد از تشهّد سلام دهد ، و احتياط واجب آن است كه تشهّد به نحو متعارف باشد و در سلام بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ».
شرايط قضاى سجده و تشهد فراموش شده و دو سجده سهو آن تشهد
مسأله ۱۲۶۰ ـ سجده و تشهّدى را كه انسان فراموش كرده و بعد از نماز قضاى آن را به جا مى آورد ، و همچنين دو سجده سهوى كه براى تشهّد فراموش شده بايد بجا آورد ، بايد تمام شرايط نماز ، مانند پاك بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاى ديگر را داشته باشد.
سجده را چند دفعه فراموش كردن
مسأله ۱۲۶۱ ـ اگر سجده را چند دفعه فراموش كند ، مثلا يك سجده از ركعت اوّل و يك سجده از ركعت دوم فراموش نمايد ، بايد بعد از نماز هر دو سجده را قضا كند ، و احتياط واجب آن است كه براى هر يك از آن دو دو سجده سهو بعد از قضاى هر دو به جا آورد و لازم نيست معيّن كند كه قضاى كدام يك از آنها است ، و همچنين سجده سهو براى كدام يك از آنهاست.
ترتيب بين قضاى سجده و تشهد فراموش شده
مسأله ۱۲۶۲ ـ اگر يك سجده و تشهّد را فراموش كند ، واجب است قضاى سجده را به جا آورد و بنابر احتياط مستحبّ تشهّد را قضا نمايد ، و احتياط واجب آن است كه قضاى سجده را بر قضاى تشهّد مقدّم بدارد ، و بايد براى تشهّد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد ، و همچنين ـ بنابر احتياط واجب ـ براى سجده فراموش شده.
ترتيب بين قضاى دو سجده فراموش شده
مسأله ۱۲۶۳ ـ اگر دو سجده از دو ركعت فراموش نمايد ، لازم نيست هنگام قضا مراعات ترتيب نمايد.
فاصله شدن مبطل نماز بين سلام و قضاى سجده و دو سجده سهو تشهد
مسأله ۱۲۶۴ ـ اگر بين سلام نماز و قضاى سجده كارى كند كه اگر عمداً يا سهواً در نماز اتّفاق بيفتد ، نماز باطل مى شود ـ مثلا پشت به قبله نمايدـ احتياط واجب آن است كه بعد از قضاى سجده نماز را اعاده كند، و همچنين در دو سجده سهوى كه براى قضاى تشهّد مى آورد.
بعد از سلام يادش آيد كه يك سجده يا تشهد از ركعت آخر را نیاورده
مسأله ۱۲۶۵ ـ اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد كه يك سجده يا تشهّد را از ركعت آخر فراموش كرده ، چنانچه كارى كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند مثل روگرداندن از قبله ـ انجام نداده ، بايد برگشته و نماز را تمام نموده ، و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو براى سلام بيجا به جا آورد ، و همچنين دو سجده سهو ديگر ، در صورتى كه يك سجده را فراموش كرده و قبل از سلام تشهّد به جا آورده باشد.
بين سلام نماز و قضاى سجده كارى كند كه سجده سهو واجب مى شود
مسأله ۱۲۶۶ ـ اگر بين سلام نماز و قضاى سجده كارى كند كه براى آن ، سجده سهو واجب مى شود ـ مثل آن كه سهواً حرف بزندـ بايد سجده را قضا كند ، و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو براى تكلّم سهوى و دو سجده سهو ديگر هم براى سجده فراموش شده به جا آورد.
کسی که نداند در نماز سجده را فراموش كرده يا تشهد ركعت دوم را
مسأله ۱۲۶۷ ـ اگر نداند كه در نماز سجده را فراموش كرده يا تشّهد ركعت دوم را ، بايد سجده را قضا نمايد و دو سجده سهو به جا آورد.
کسی که شک دارد سجده یا تشهد را فراموش کرده یا نه
مسأله ۱۲۶۸ ـ اگر شكّ دارد كه سجده يا تشهّد را فراموش كرده يا نه ، واجب نيست قضا نمايد يا سجده سهو به جا آورد.
در شک انجام سجده يا تشهد فراموش شده
مسأله ۱۲۶۹ ـ اگر بداند سجده يا تشهّد را فراموش كرده ، و شكّ كند كه پيش از ركوع ركعت بعد يادش آمده و آن را به جا آورده ، يا يادش نيامده ، اگر سجده است بايد آن را قضا نمايد ، و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو بجا آورد ، و اگر تشهّد است بايد دو سجده سهو بجا آورد.
ترتيب بين قضاى سجده فراموش شده و سجده سهو برای کار دیگر
مسأله ۱۲۷۰ ـ كسى كه بايد سجده را قضا نمايد ، اگر براى كار ديگرى هم سجده سهو بر او واجب شود ، بنابر احتياط واجب بعد از نماز ، اوّل سجده را قضا نمايد و بعد سجده سهو را به جا آورد.
شك در این كه بعد از نماز قضاى سجده را به جا آورده يا نه
مسأله ۱۲۷۱ ـ اگر شكّ دارد كه بعد از نماز قضاى سجده را به جا آورده يا نه ، چنانچه شكّ بعد از وقت نماز باشد ، بنابر احتياط واجب سجده را قضا كند ، و چنانچه شكّ در وقت است بايد به جا آورد.
کم یا زیاد کردن چيزى از واجبات نماز
مسأله ۱۲۷۲ ـ هرگاه چيزى از واجبات نماز را عمداً كم يا زياد كند ، اگر چه يك حرف آن باشد نماز باطل است.
كم يا زياد کردن به واسطه ندانستن مسأله در واجبات و کامل خواندن
مسأله ۱۲۷۳ ـ اگر به واسطه ندانستن مسأله از روى تقصير ، چيزى از واجبات نماز را كم يا زياد كند ، نماز باطل است ، ولى جاهل قاصر يا كسى كه از روى فراموشى واجبات غير ركنى نماز را كم يا زياد كند ، نماز صحيح است. ( و حكم واجب ركنى در مسأله «۹۵۱» گذشت )
و اگر به واسطه ندانستن مسأله ، حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشاء را آهسته بخواند ، يا حمد و سوره نماز ظهر و عصر را بلند بخواند ، يا در مسافرت نماز ظهر و عصر و عشاء را چهار ركعتى بخواند ، هر چند ندانستن او از روى تقصير باشد ، نمازش صحيح است.
در بين نماز يا بعد از آن بفهمد وضو يا غسلش باطل بوده يا نداشته است
مسأله ۱۲۷۴ ـ اگر در بين نماز يا بعد از آن بفهمد وضو يا غسلش باطل بوده ، يا بدون وضو يا غسل مشغول نماز شده ، نمازش باطل است ، و بايد دوباره با وضو يا غسل بخواند ، و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
يادش بيايد كه دو سجده از ركعت پيش را فراموش كرده
مسأله ۱۲۷۵ ـ اگر بعد از رسيدن به ركوع يادش بيايد كه دو سجده از ركعت پيش فراموش كرده نمازش باطل است ، و اگر پيش از رسيدن به ركوع يادش بيايد ، بايد برگردد و دو سجده را به جا آورد و برخيزد و حمد و سوره يا تسبيحات را بخواند و نماز را تمام كند ، و بعد از نماز براى آنچه زياد كرده از قرائت يا تسبيحات ـ بنابر احتياط واجبـ دو سجده سهو به جا آورد ، و همچنين بنابر احتياط مستحبّ دو سجده سهو براى ايستادن بيجا.
پيش از گفتن سلام يادش آيد كه دو سجده ركعت آخر را به جا نياورده
مسأله ۱۲۷۶ ـ اگر پيش از گفتن «اَلسَّلامُ عَلَيْنا ...» و يا «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ ...» يادش بيايد كه دو سجده ركعت آخر را به جا نياورده ، بايد دو سجده را به جا آورد ، و دوباره تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد ، و براى زيادى تشهّد بنابر احتياط واجب دو سجده سهو بنمايد.
پيش از سلام يادش آيد يك ركعت يا بيشتر از آخر نماز را نخوانده
مسأله ۱۲۷۷ ـ اگر پيش از سلام نماز يادش بيايد كه يك ركعت يا بيشتر از آخر نماز نخوانده ، بايد مقدارى را كه فراموش كرده به جا آورد.
بعد از سلام يادش آيد يك ركعت يا بيشتر از آخر نماز را نخوانده
مسأله ۱۲۷۸ ـ اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد كه يك ركعت يا بيشتر از آخر نماز را نخوانده ، چنانچه كارى انجام داده كه اگر در نماز عمداً يا سهواً اتّفاق بيفتد ، نماز را باطل مى كند ـ مثلا پشت به قبله كرده ـ نمازش باطل است ، و اگر چنين كارى انجام نداده ، بايد فوراً مقدارى را كه فراموش كرده به جا آورد ، و براى سلام زيادى ـ بنابر احتياط واجب ـ دو سجده سهو بنمايد ، و همچنين دو سجده سهو ديگر اگر تشهّد زياد كرده باشد.
بعد از سلام يادش آيد كه دو سجده آخر را به جا نياورده
مسأله ۱۲۷۹ ـ هرگاه بعد از سلام عملى انجام دهد كه اگر در نماز عمداً يا سهواً اتّفاق بيفتد نماز را باطل مى كند ـ مثلا پشت به قبله نمايد ـ و بعد يادش بيايد كه دو سجده آخر را به جا نياورده ، نمازش باطل است ، و اگر پيش از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند يادش بيايد ، بايد دو سجده اى را كه فراموش كرده به جا آورد ، و دوباره تشهّد بخواند و سلام دهد ، و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو براى سلام بيجا به جا آورد و همچنين دو سجده سهو ديگر اگر تشهّد زياد كرده باشد.
تمام يا بعض نماز را پيش از وقت خوانده يا رو به قبله نخوانده
مسأله ۱۲۸۰ ـ اگر بفهمد تمام نماز را پيش از وقت خوانده ، بايد دوباره بخواند ، و اگر وقت گذشته قضا نمايد ، و اگر بعضى از نماز را پيش از وقت خوانده ، حكمش در مسأله «۷۵۱» بيان شده است ، و اگر بفهمد نماز را رو به قبله نخوانده ، در صورتى كه منحرف به ما بين راست و چپ باشد نمازش صحيح است ، و در غير اين صورت ، اگر پيش از گذشتن وقت بفهمد بايد اعاده كند ، و اگر بعد از آن بفهمد قضا ندارد ، ولى اگر پشت به قبله كرده باشد بنابر احتياط واجب قضا نمايد.
و در هر صورت اگر به جهت ندانستن حكم شرعى به غير قبله نماز بخواند ، نمازش باطل است.
مسافر بايد نماز ظهر و عصر و عشاء را با هشت شرط، شكسته به جا آورد
مسافر بايد نماز ظهر و عصر و عشاء را با هشت شرط شكسته به جا آورد ، يعنى دو ركعت بخواند.
(شرط اول) آنكه سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد
شرط اوّل: آن كه سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد ، و فرسخ شرعى تقريباً كمتر از پنج كيلومتر و نيم است.
كسى كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است
مسأله ۱۲۸۱ ـ كسى كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است ، چنانچه رفتن و همچنين برگشتنش كمتر از چهار فرسخ نباشد ، بايد نماز را شكسته بخواند ، بنابراين اگر ـ مثلا ـ رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ يا به عكس باشد ، بايد نماز را تمام بخواند.
رفتن چهار فرسخ و برگشتن چهار فرسخ اگرچه همان روز يا شب برنگردد
مسأله ۱۲۸۲ ـ اگر رفتن چهار فرسخ و برگشتن چهار فرسخ باشد ، اگر چه روزى كه مى رود همان روز يا شب آن بر نگردد ، بايد نماز را شكسته بخواند و روزه را نگيرد ، و احتياط مستحبّ آن است كه تمام نيز بخواند.
سفری که مختصرى از هشت فرسخ كمتر باشد يا در آن شك كند
مسأله ۱۲۸۳ ـ اگر سفر مختصرى از هشت فرسخ كمتر باشد ، يا انسان نداند كه سفر او هشت فرسخ است يا نه ، بايد نماز را تمام بخواند ، و چنانچه شكّ كند كه سفر او هشت فرسخ است يا نه ، تحقيق كردن برايش لازم نيست ، و بايد نمازش را تمام بخواند.
عادل يا ثقه خبر دهد كه سفر او هشت فرسخ است
مسأله ۱۲۸۴ ـ اگر يك عادل خبر دهد يا شخصى كه مورد وثوق است خبر دهد و ظنّ بر خلاف گفته او نباشد كه سفر انسان هشت فرسخ است ، بايد نماز را شكسته بخواند.
بعداً بفهمد كه سفر او هشت فرسخ نبوده
مسأله ۱۲۸۵ ـ كسى كه يقين دارد سفر او هشت فرسخ است ، اگر نماز را شكسته بخواند و بعد بفهمد كه هشت فرسخ نبوده ، بايد آن را چهار ركعتى به جا آورد ، و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
چنانچه در بين راه بفهمد كه سفر او هشت فرسخ بوده
مسأله ۱۲۸۶ ـ كسى كه يقين دارد سفرش هشت فرسخ نيست ، يا شكّ دارد كه هشت فرسخ هست يا نه ، چنانچه در بين راه بفهمد كه سفر او هشت فرسخ بوده ، اگر چه كمى از راه باقى باشد بايد نماز را شكسته بخواند ، و اگر تمام خوانده باشد ، چنانچه در وقت فهميد كه هشت فرسخ است ، بايد دوباره شكسته بخواند ، و اگر بعد از وقت فهميد لازم نيست دوباره بخواند.
