ثابت شدن اول ماه در شهرى یا شهرهای هم افق با آن
مسأله ۱۷۴۳ ـ اگر در شهرى اوّل ماه ثابت شود ، در شهرهاى ديگر ـ چه دور باشند چه نزديك ، چه در افق متّحد باشند يا نه ـ در صورتى كه در بیشتر از شب مشترک باشند ثابت می شود ، و در غیر این صورت ثبوت اول ماه در آنجا محل اشکال است.
ثبوت اول ماه به تلگراف
مسأله ۱۷۴۴ ـ اوّل ماه به تلگراف ثابت نمى شود ، مگر انسان بداند كه تلگراف بر اساس حجّت شرعيّه بوده است.
روزى را كه نمى داند آخر ماه رمضان است یا اول شوال
مسأله ۱۷۴۵ ـ روزى را كه انسان نمى داند آخر ماه رمضان است يا اوّل شوّال ، بايد روزه بگيرد ، ولى اگر پيش از مغرب بفهمد كه اوّل شوّال است بايد افطار كند.
زندانى که راهى براى ثبوت ماه رمضان نداشته باشد
مسأله ۱۷۴۶ ـ اگر زندانى راهى براى ثبوت ماه رمضان نداشته باشد ، بايد به گمان از هر طريقى كه ميسّر است عمل نمايد ، و اگر آن هم ممكن نباشد هر ماهى را كه احتمال مى دهد ماه رمضان است روزه بگيرد صحيح است ، ولى بايد بعد از گذشتن يازده ماه از ماهى كه روزه گرفته ، دوباره يك ماه روزه بگيرد ، و اگر بعد از آن روشن شود كه آنچه را كه گمان كرده يا اختيار كرده ماه رمضان نبوده ، چنانچه معلوم شود ماه رمضان قبل از آن ماه بوده ، كفايت مى كند ، و اگر معلوم شود بعد از آن بوده بايد قضا نمايد.
روزه عيد فطر و قربان و يوم الشك به نيت اول ماه رمضان
مسأله ۱۷۴۷ ـ روزه عيد فطر و قربان حرام است ، و نيز روزى را كه انسان نمى داند آخر شعبان است يا اوّل ماه رمضان اگر به نيّت اوّل ماه رمضان روزه بگيرد حرام است.
روزه گرفتن زن بدون اجازه شوهر
مسأله ۱۷۴۸ ـ اگر زن به واسطه گرفتن روزه مستحبّى حقّ شوهرش از بين برود ، نبايد روزه بگيرد ، و بنابر احتياط مستحبّ اگر حقّ شوهر هم از بين نرود ، بدون اجازه او روزه مستحبّى نگيرد.
روزه مستحبى اولاد
مسأله ۱۷۴۹ ـ روزه مستحبّى اولاد ، اگر موجب اذيّت پدر و مادر شود حرام است.
نهی کردن پدر يا مادر فرزند خود را در بین روز از روزه مستحبى
مسأله ۱۷۵۰ ـ اگر فرزند بدون اجازه پدر روزه مستحبّى بگيرد و در بين روز پدر او را نهى كند ، چنانچه مخالفت او موجب اذيّتش باشد بايد افطار نمايد ، و همچنين اگر مادر او را نهى كند و مخالفت او موجب اذيتش باشد.
ذکر واجب در ركعت سوم و چهارم
مسأله ۱۰۱۴ ـ در ركعت سوم و چهارم نماز مى تواند فقط يك حمد بخواند ، يا يك مرتبه تسبيحات اربعه بگويد ، يعنى يك مرتبه بگويد: (سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَكْبَرُ) و بهتر آن است كه سه مرتبه بگويد ، و مى تواند در يك ركعت حمد و در ركعت ديگر تسبيحات بگويد ، و بهتر است در هر دو ركعت تسبيحات بخواند.
جايى كه بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد
مسأله ۱۰۱۵ ـ در تنگى وقت بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد.
آهسته خواندن در ركعت سوم و چهارم
مسأله ۱۰۱۶ ـ بر مرد و زن واجب است كه در ركعت سوم و چهارم نماز حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند.
گفته طبیب با اینكه مى داند روزه براى او ضرر ندارد يا دارد
مسأله ۱۷۵۱ ـ كسى كه مى داند روزه براى او ضرر ندارد ، اگر چه طبيب بگويد ضرر دارد ، بايد روزه بگيرد ، و كسى كه يقين يا گمان به ضرر مورد اعتنا يا ترس آن را كه منشأ عقلايى داشته باشد دارد ، اگر چه طبيب بگويد ضرر ندارد ، بايد روزه نگيرد ، و اگر روزه بگيرد صحيح نيست ، مگر اين كه روزه براى او ضرر نداشته و قصد قربت كرده باشد ، كه در اين صورت روزه اش صحيح است.
آهسته خواندن بسم اللّه در ركعت سوم و چهارم
مسأله ۱۰۱۷ ـ اگر در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند ، بنابر احتياط واجب بايد ( بِسْمِ اللّهِ ) آن را هم آهسته بخواند.
احتمال اینكه روزه برايش ضرر قابل اعتنا دارد
مسأله ۱۷۵۲ ـ اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برايش ضرر قابل اعتنا دارد و از آن احتمال ترس براى او پيدا شود ، چنانچه احتمال او عقلايى باشد ، نبايد روزه بگيرد ، و اگر روزه بگيرد باطل است ، مگر در صورتى كه ضرر نداشته و قصد قربت كرده باشد.
كسى كه نمىتواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند
مسأله ۱۰۱۸ ـ كسى كه نمى تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند ولى مى تواند حمد را درست بخواند ، بايد در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند.
کسی که در دو ركعت اول نماز اشتباهاً تسبيحات بگويد
مسأله ۱۰۱۹ ـ اگر در دو ركعت اوّل نماز به خيال اين كه دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد ، چنانچه پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند ، و اگر در ركوع يا بعد از آن بفهمد ، نمازش صحيح است.
کسی که در نماز اشتباهاً به گمان صحّت حمد بخواند
مسأله ۱۰۲۰ ـ اگر در دو ركعت آخر نماز به خيال اين كه در دو ركعت اوّل است حمد بخواند ، يا در دو ركعت اوّل نماز با اين كه گمان مى كرده در دو ركعت آخر است حمد بخواند ـ چه پيش از ركوع بفهمد و چه بعد از آن ـ نمازش صحيح است.
كسى كه بعد از مغرب روزه براى او ضرر قابل اعتنا داشته
مسأله ۱۷۵۳ ـ كسى كه عقيده اش اين است كه روزه براى او ضرر قابل اعتنا ندارد ، اگر روزه بگيرد و بعداز مغرب بفهمد روزه براى او ضرر قابل اعتنا داشته، بايد قضاى آن را به جا آورد.
حمد خواندن به جای تسبيحات و بالعکس در رکعت سوم یا چهارم
مسأله ۱۰۲۱ ـ اگر در ركعت سوم يا چهارم مى خواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد ، يا مى خواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد ، بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند ، ولى اگر عادتش خواندن چيزى بوده كه به زبانش آمده ، مى تواند همان را تمام كند و نمازش صحيح است.
كسى كه عادت دارد در ركعت سوم و چهارم تسبیحات بخواند
مسأله ۱۰۲۲ ـ كسى كه عادت دارد در ركعت سوم و چهارم تسبيحات بخواند ، اگر بدون قصد ـ حتّى قصد انجام آنچه كه بر او واجب است ـ مشغول خواندن حمد شود ، بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند.
روزه های حرام غير از روزه هايى كه ذكر شد
مسأله ۱۷۵۴ ـ غير از روزه هايى كه ذكر شد ، روزه هاى حرام ديگرى هم هست كه در كتابهاى مفصّل ذكر شده است.
استغفار بعد از تسبيحات و شك در خواندن حمد يا تسبيحات
مسأله ۱۰۲۳ ـ در ركعت سوم و چهارم مستحبّ است بعد از تسبيحات استغفار كند ، مثلا بگويد: (اَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبِّى وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ) يا بگويد: «اَللّهُمَ اغْفِرْ لِى».
و اگر نمازگزار پيش از خم شدن براى ركوع ـ اگر چه مشغول گفتن استغفار يا بعد از فراغ از آن باشد ـ شكّ كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه ، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند.
روزه روز عاشورا و روزه يوم الشك بين عرفه و عيد قربان
مسأله ۱۷۵۵ ـ روزه روز عاشورا بنابر احتياط واجب جايز نيست ، و روزه روزى كه انسان شكّ دارد كه روز عرفه است يا عيد قربان مكروه است.
شك در خواندن حمد يا تسبيحات رکعت سوم یا چهارم
مسأله ۱۰۲۴ ـ اگر در ركوع ركعت سوم يا چهارم شكّ كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه ، بايد به شكّ خود اعتنا نكند ، و اگر پيش از رسيدن به حدّ ركوع شكّ كند ، لازم است برگردد و حمد يا تسبيحات را بخواند.
شک قبل از فراغ يا بعد از فراغ از آيه يا كلمه و حكم وسواس (بنگرید مساله ۱۱۷۷)
مسأله ۱۰۲۵ ـ هرگاه بعد از فراغ از آيه اى شكّ كند كه آيه يا كلمه اى از آن را درست گفته يا نه ، به شكّ خود اعتنا نكند ، چه داخل در غير آن شده يا نشده باشد ، و اگر قبل از فراغ از آيه شكّ كند كه كلمه اى از آيه را درست گفته يا نه ، بايد به شكّ خود اعتنا كند و دوباره آن كلمه و ما بعد آن را به طور صحيح بگويد ، اگر چه به تكرار ما قبل آن كلمه باشد ، و در هر دو صورت تكرار آن آيه يا كلمه و ما بعد آن براى احراز صحّت اشكال ندارد تا به حدّ وسواس نرسد ، كه در اين صورت دوباره گفتن حرام است ، ولى بطلان نماز محلّ اشكال است ، و احتياط واجب اين است كه نمازش را تمام كرده و دوباره بخواند.
مستحبات در حمد و سوره
مسأله ۱۰۲۶ ـ مستحبّ است در ركعت اوّل پيش از خواندن حمد بگويد: (اَعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ) و در ركعت اوّل و دوم نماز ظهر و عصر (بِسْمِ اللّهِ) را بلند بگويد ، و حمد و سوره را شمرده بخواند ، و در آخر هر آيه وقف كند ، يعنى آن را به آيه بعد نچسباند ، و در حال خواندن حمد و سوره به معناى آيه توجه داشته باشد ، و اگر نماز را به جماعت مى خواند بعد از تمام شدن حمد امام ، و اگر فرادى مى خواند بعد از آن كه حمد خودش تمام شد بگويد: (اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ) و بعد از خواندن سوره ( قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ ) يك يا دو يا سه مرتبه (كَذلِكَ اللّهُ رَبِّي) يا سه مرتبه (كَذلِكَ اللّهُ رَبُّنا) بگويد ، و بعد از خواندن سوره كمى صبر كند ، بعد تكبير پيش از ركوع را بگويد يا قنوت را بخواند.
روزه هاى مستحب افطار آن به دعوت مؤمن
مسأله ۱۷۵۶ ـ روزه تمام روزهاى سال ـ غير از روزه هاى حرام و مكروه كه ذكر شد ـ مستحبّ است ، و براى بعضى از روزها بيشتر سفارش شده است كه از آن جمله است :
۱ ـ پنجشنبه اوّل و پنجشنبه آخر هر ماه ، و چهارشنبه اوّلى كه بعد از روز دهم ماه است ، و اگر كسى آنها را به جا نياورد مستحبّ است قضا نمايد ، و چنانچه اصلا نتواند روزه بگيرد ، مستحبّ است براى هر روز يك مُد طعام يا (۶/۱۲) نخود نقره سكه دار به فقير دهد.
۲ ـ سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه.
۳ ـ تمام ماه رجب و شعبان ، و بعضى از اين دو ماه اگر چه يك روز باشد.
۴ ـ روز عيد نوروز.
۵ ـ روز چهارم تا نهم شوّال.
۶ ـ روز بيست و پنجم و بيست و نهم ذى قعده.
۷ ـ روز اوّل تا روز نهم ذى حجّه (روز عرفه) ، ولى اگر به واسطه ضعف روزه نتواند دعاهاى روز عرفه را بخواند روزه آن روز مكروه است.
۸ ـ روز عيد سعيد غدير (۱۸ ذى حجّه).
۹ ـ روز مباهله (۲۴ ذى حجه).
۱۰ ـ روز اوّل و سوم و هفتم محرّم.
۱۱ ـ روز ميلاد مسعود پيغمبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) (۱۷ ربيع الاوّل).
۱۲ ـ روز پانزدهم جمادى الاولى.
۱۳ ـ روز مبعث حضرت رسول اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) (۲۷ رجب).
و اگر كسى روزه مستحبّى بگيرد واجب نيست آن را به آخر برساند ، بلكه اگر برادر مؤمنش او را به غذا دعوت كند ، مستحبّ است دعوت او را قبول كند ، و در بين روز اگر چه بعد از ظهر باشد افطار نمايد.
سوره مستحب در ركعت اول و دوم نمازها
مسأله ۱۰۲۷ ـ مستحبّ است در تمام نمازها در ركعت اوّل ، سوره (اِنّا اَنْزَلْناهُ) و در ركعت دوم سوره ( قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ ) را بخواند.
کسانی که روزه نيستندولی مستحب است از مبطلات خوددارى كنند
مسأله ۱۷۵۷ ـ براى چند نفر مستحبّ است در ماه رمضان ـ اگر چه روزه نيستند ـ از كارى كه روزه را باطل مى كند خوددارى نمايند:
(اوّل) مسافرى كه در سفر كارى كه روزه را باطل مى كند انجام داده باشد ، و پيش از ظهر به وطنش يا به جايى كه مى خواهد ده روز بماند برسد.
(دوم) مسافرى كه بعد از ظهر به وطنش يا به جايى كه مى خواهد ده روز در آن جا بماند برسد.
(سوم) مريضى كه بعد از ظهر خوب شود ، و همچنين است اگر پيش از ظهر خوب شود ، و كارى كه روزه را باطل مى كند انجام داده باشد.
(چهارم) زنى كه در بين روز از خون حيض يا نفاس پاك شود.
ترك سوره توحيد در نمازهاى يك شبانه روز
مسأله ۱۰۲۸ ـ مكروه است انسان در تمام نمازهاى يك شبانه روز ، سوره ( قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ ) را نخواند.
