قرض براى چيزى كه به آن احتياج ندارد اداى آن از منافع سال
مسأله ۱۸۰۵ ـ اگر براى زياد كردن مال يا خريدن ملكى كه به آن احتياج ندارد قرض كند ، نمى تواند از منافع كسب مقدار آن قرض را ادا نمايد ، ولى اگر مالى را كه قرض كرده يا چيزى را كه از قرض خريده از بين برود ، مى تواند قرض خود را از منافع آن سال ادا نمايد.
گذاردن دو انگشت بزرگ پاها را به زمين
مسأله ۱۰۷۱ ـ در سجده بايد دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد ، هر چند احتياط مستحبّ اين است كه سر دو انگشت بزرگ را به زمين بگذارد ، و اگر انگشتهاى ديگر پا ، يا روى پا را به زمين بگذارد ، يا به واسطه بلند بودن ناخن ، شست به زمين نرسد نماز باطل است ، و كسى كه به واسطه ندانستن مسأله نمازهاى خود را اين طور خوانده ، اگر مقصّر است بايد دوباره بخواند ، و اگر قاصر است نمازش صحيح است.
كسى كه مقدارى از شست پايش يا همه آن بريده شده
مسأله ۱۰۷۲ ـ كسى كه مقدارى از شست پايش بريده ، بايد بقيّه آن را به زمين بگذارد ، و اگر چيزى از آن نمانده يا اگر مانده خيلى كوتاه است ، احتياط واجب آن است كه بقيّه انگشتان را به زمين بگذارد ، و اگر هيچ انگشت ندارد ، بايد هر مقدار كه از پا باقى مانده به زمين بگذارد.
سجده به طور غير معمول
مسأله ۱۰۷۳ ـ اگر به طور غير معمول سجده كند ، مثلا سينه و شكم را به زمين بچسباند ، يا پاها را دراز كند ، اگر چه هفت عضوى كه بيان شد به زمين برسد ، بنابر احتياط واجب نماز را دوباره بخواند.
اداى خمس از همان چيز يا به مقدار قيمتش از پول رايج
مسأله ۱۸۰۶ ـ انسان مى تواند خمس هر چيز را از همان چيز بدهد ، يا به مقدار قيمت خمسى كه بدهكار است پول رايج بدهد ، و بنابر احتياط واجب از چيز ديگر ندهد مگر با اذن حاكم شرع.
پاک بودن مهر يا چيزى كه بر آن سجده مىكند
مسأله ۱۰۷۴ ـ مهر يا چيز ديگرى كه بر آن سجده مى كند بايد پاك باشد ، ولى اگر مثلا مهر را روى فرش نجس بگذارد ، يا يك طرف مهر نجس باشد و پيشانى را به طرف پاك آن بگذارد ، اشكال ندارد.
تصرف در مالى كه خمس آن را نداده
مسأله ۱۸۰۷ ـ كسى كه خمس به مال او تعلّق گرفت و سال بر او گذشت ، تا خمس آن را نداده است نمى تواند در آن مال تصرّف كند ، اگر چه قصد دادن خمس را داشته باشد ، مگر با اذن حاكم شرع ، و امّا تصرّفات اعتباريه در حصّه خود مانند فروختن و صلح كردن آن مانعى ندارد.
دمل و مانند آن در پيشانى
مسأله ۱۰۷۵ ـ اگر در پيشانى دمل و مانند آن باشد ، چنانچه ممكن است بايد با جاى سالم پيشانى سجده كند ، و اگر ممكن نيست بايد آنچه را كه سجده بر آن صحيح است گود كند و دمل را در گودال و جاى سالم را به مقدارى كه براى سجده كافى باشد بر آن بگذارد ، و احتياط مستحبّ آن است كه آن گودال در زمين باشد.
به ذمه گرفتن خمس و تصرف در آن
مسأله ۱۸۰۸ ـ كسى كه خمس بدهكار است نمى تواند آن را به ذمّه بگيرد ـ يعنى خود را بدهكار اهل خمس بداند ـ و به گونه اى كه در مسأله قبل گذشت در مال تصرّف كند ، و چنانچه تصرّف كند و آن مال تلف شود ، بايد خمس آن را بدهد.
دمل يا زخمی که تمام پيشانى را فرا گرفته باشد
مسأله ۱۰۷۶ ـ اگر دمل يا زخم تمام پيشانى را فرا گرفته باشد ، بنابر احتياط واجب به يكى از دو طرف پيشانى و چانه ـ اگر چه به تكرار نماز باشد ـ سجده كند ، و اگر ممكن نيست فقط به چانه ، و اگر به چانه هم ممكن نيست بايد براى سجده اشاره كند.
مصالحه كردن با حاكم شرع و به ذمه گرفتن آن
مسأله ۱۸۰۹ ـ كسى كه خمس بدهكار است ، اگر با حاكم شرع مصالحه كند و خمس را به ذمّه بگيرد ، مى تواند در مال تصرّف نمايد ، و بعد از مصالحه منافعى كه از آن به دست مى آيد مال خود اوست.
كسى كه نمىتواند پيشانى را به زمين برساند
مسأله ۱۰۷۷ ـ كسى كه نمى تواند پيشانى را به زمين برساند بايد به قدرى كه مى تواند خم شود ، و مهر يا چيز ديگرى را كه سجده بر آن صحيح است روى چيز بلندى گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است، ولى بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمين بگذارد.
شريكی که خمس سرمايه شركت را ندهد
مسأله ۱۸۱۰ ـ كسى كه با ديگرى شريك است ، اگر خمس منافع خود را بدهد و شريك او ندهد و در سال بعد از مالى كه خمسش را نداده ، براى سرمايه شركت بگذارد هيچكدام نمى توانند در آن مال تصرّف كنند ، مگر در صورتى كه شريكى كه خمس نداده معتقد به خمس نباشد كه در اين صورت شريك ديگر مى تواند تصرّف كند.
بالا آوردن مهر به واسطه دست
مسأله ۱۰۷۸ ـ اگر چيز بلندى نباشد كه مهر يا چيز ديگرى كه سجده بر آن صحيح است روى آن بگذارد ، لازم است كه مهر يا چيز ديگر را با دست بلند كرده و بر آن سجده نمايد ، و در صورتى كه خودش نتواند ، ديگرى بلند كند و او بر آن سجده نمايد.
خمس منابع بچّه
مسأله ۱۸۱۱ ـ اگر بچّه صغير سرمايه اى داشته باشد و از آن منافعى به دست آيد ، خمس به آنها تعلّق مى گيرد ، و بر ولىّ است كه خمس آن را بدهد ، و اگر نداد آن صغير بعد از بلوغ بايد بپردازد.
كسى كه هيچ نمىتواند سجده نمايد
مسأله ۱۰۷۹ ـ كسى كه هيچ نمى تواند سجده نمايد ، بايد براى سجده با سر اشاره كند ، و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد ، و اگر با چشمها هم نمى تواند اشاره كند ، بايد در قلب نيّت سجده كند و ذكر آن را بگويد.
بلند شدن پيشانى بى اختيار از جاى سجده
مسأله ۱۰۸۰ ـ اگر پيشانى بى اختيار از جاى سجده بلند شود ، چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره به جاى سجده برسد ، و اين يك سجده حساب مى شود ، چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه ، و اگر نتواند سر را نگه دارد و بى اختيار دوباره به جاى سجده برسد ، روى هم يك سجده حساب شدن محلّ اشكال است ، اگر چه يك سجده يقيناً آورده شده ، پس اگر ذكر نگفته باشد ، بنابر احتياط واجب به قصد آنچه به او امر دارد ـ اعمّ از واجب و مستحبّ ـ ذكر بگويد.
سجده بر فرش و مانند آن در موضع تقيه
مسأله ۱۰۸۱ ـ جايى كه انسان بايد تقيّه كند ، مى تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد ، و لازم نيست براى نماز به جاى ديگر برود ، ولى اگر بتواند بر حصير يا چيز ديگرى كه سجده بر آن صحيح مى باشد طورى سجده كند كه به زحمت نيفتد ، نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد.
سجده روى تشك كه استقرار بر آن حاصل نمىشود
مسأله ۱۰۸۲ ـ اگر روى تشك پر يا چيز ديگرى كه استقرار بر آن حاصل نمى شود سجده كند باطل است.
سجده و تشهد در زمين گل
مسأله ۱۰۸۳ ـ اگر انسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند ، چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براى او حرجى نيست ، بايد سجده و تشهّد را به طور معمول به جا آورد ، و اگر حرجى باشد در حالى كه ايستاده براى سجده با سر اشاره كند و تشهّد را ايستاده بخواند ، و نمازش صحيح است.
نشستن بعد از سجده دوم در ركعت اول و سومى كه تشهد ندارند
مسأله ۱۰۸۴ ـ در ركعت اوّل و ركعت سومى كه تشهّد ندارد ـ مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشاء ـ بنابر احتياط مستحبّ بعد از سجده دوم قدرى بى حركت بنشيند و بعد برخيزد.
مالى که از کسى به دست آورد كه خمسش را نداده يا شك در ادای او دارد
مسأله ۱۸۱۲ ـ كسى كه مالى از ديگرى به دست آورد و يقين دارد كه خمسش را نداده ، نمى تواند در آن مال تصرّف كند مگر اين كه آن ديگرى معتقد به خمس نباشد ، و همچنين است بنابر احتياط واجب اگر شكّ داشته باشد كه خمس آن را داده يا نه.
خرید چيزى كه از لوازم و مخارج ساليانهاش حساب نشود
مسأله ۱۸۱۳ ـ اگر كسى از منافع كسب خود در اثناى سال ملكى بخرد كه از لوازم و مخارج ساليانه اش حساب نشود ، واجب است بعد از تمامى سال خمس آن را بدهد ، و چنانچه خمس آن را نداد و قيمت آن ملك بالا رفت ، بايد خمس مقدارى را كه آن ملك فعلا ارزش دارد بدهد ، و همچنين است غير ملك از فرش و مانند آن.
سجده بر زمين و طلا و نقره و سنگهاى گرانبها
مسأله ۱۰۸۵ ـ سجده بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراكى و پوشاكى كه از زمين مى رويد ـ مانند چوب و برگ درخت ـ باشد و سجده بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى ، مانند گندم و جو و پنبه ، و چيزهايى كه زمين و روييدنى از زمين بر آنها صدق نمى كند ، مانند طلا و نقره و قير و زفت و امثال اينها صحيح نيست ، و همچنين است بنابر احتياط واجب سجده بر سنگهاى گرانبها مانند زمرّد و فيروزه.
بالا رفتن قیمت ملکی که با پول خمس نداده خریده
مسأله ۱۸۱۴ ـ اگر با پول خمس نداده مثلا ملكى بخرد و قيمت آن بالا رود ، چنانچه آن ملك را براى آن نخريده كه قيمتش بالا رود و بفروشد ، مثل اين كه زمينى را براى زراعت خريده است ، در صورتى كه آن ملك را به ذمّه خريده و از پول خمس نداده قيمت آن را داده ، بايد خمس قيمتى را كه خريده است بدهد ، و اگر پول خمس نداده را به فروشنده داده و به او گفته كه اين ملك را با اين پول مى خرم ، در صورتى كه حاكم شرع معامله پنج يك آن را اجازه كند ، خريدار بايد خمس مقدارى را كه آن ملك فعلا ارزش دارد بدهد.
سجده بر برگ مو
مسأله ۱۰۸۶ ـ سجده بر برگ مَوْ تا وقتى كه معمولا خوردنى است جايز نيست.
حساب كسى كه از اول تكليف خمس نداده
مسأله ۱۸۱۵ ـ كسى كه از اوّل تكليف خمس نداده ، اگر از منافع كسب چيزى كه به آن احتياج ندارد خريده و يك سال از وقت حصول ربح گذشته ، بايد خمس آن را بدهد ، و اگر اثاث خانه و چيزهاى ديگرى كه به آنها احتياج دارد مطابق شأن خود خريده ، پس اگر بداند در بين سالى كه در آن سال فايده برده آنها را خريده ، لازم نيست خمس آنها را بدهد ، و اگر نداند كه در بين سال خريده و يا بعد از تمام شدن سال ، بنابر احتياط واجب بايد با حاكم شرع مصالحه كند.
سجده بر چيزهايى كه از زمين مىرويد مثل علف و كاه
مسأله ۱۰۸۷ ـ سجده بر چيزهايى كه از زمين مى رويد و خوراك حيوان است ، مثل علف و كاه صحيح است.
سجده بر گلهايى كه خوراكى نيستند يا هستند
مسأله ۱۰۸۸ ـ سجده بر گُلهايى كه خوراكى نيستند صحيح است ، و امّا دواهاى خوراكى كه از زمين مى رويد چنانچه خود آنها خوردنى باشد سجده بر آنها صحيح نيست ، و بنابر احتياط مستحبّ بر دواهايى كه مى جوشانند يا دَمْ مى كنند و از آب آنها استفاده مى كنند ، سجده نكند.
سجده بر گياهى كه خوردن آن در بعضى جاها معمول است و بر ميوه نارس
مسأله ۱۰۸۹ ـ سجده بر گياهى كه خوردن آن در بعضى از جاها معمول است و در جاهاى ديگر معمول نيست ، و نيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست.
