در بين نماز احتياط بفهمد كسرى نمازش بيشتر يا كمتر از نماز احتياط بوده
مسأله ۱۲۳۴ ـ اگر در بين نماز احتياط بفهمد كسرى نمازش بيشتر يا كمتر از نماز احتياط بوده ، چنانچه نتواند نماز احتياط را مطابق كسرى نمازش تمام نمايد ، مثل آن كه در شكّ بين سه و چهار موقعى كه دو ركعت نماز احتياط نشسته را مى خواند يادش بيايد كه نماز را دو ركعت خوانده ، چون نمى تواند دو ركعت نشسته را به جاى دو ركعت ايستاده حساب كند ، بايد نماز احتياط نشسته را رها كند ، و بنابر احتياط واجب كسرى نمازش را تمام كند ، و دو سجده سهو براى زيادى سلام و دو سجده سهو ديگر براى زيادى تشهّد ـ اگر آورده باشد ـ به جا آورد و نماز را اعاده نمايد ، در صورتى كه قبل از ركوع اوّل يادش بيايد ، و در غير اين صورت نمازش باطل است.
شك در انجام نماز احتياطى كه واجب بوده
مسأله ۱۲۳۵ ـ اگر شكّ كند نماز احتياطى را كه بر او واجب بوده به جا آورده يا نه ، چنانچه وقت نماز گذشته به شكّ خود اعتنا نكند ، و اگر وقت دارد ، در صورتى كه بين شكّ و نماز زياد طول نكشيده و كارى كه منافى با نماز است ـ مثل رو برگرداندن از قبله ـ انجام نداده ، بايد نماز احتياط را بخواند ، و اگر كارى كه نماز را باطل مى كند انجام داده ، يا بين نماز و شكّ او زياد طول كشيده ، بنابر احتياط واجب نماز را اعاده نمايد.
زیاد کردن رکعت یا رکن در نماز احتياط
مسأله ۱۲۳۶ ـ اگر در نماز احتياط به جاى يك ركعت دو ركعت بخواند يا ركنى را زياد كند ، نماز احتياط باطل مى شود ، و بايد دوباره اصل نماز را بخواند.
شک در يكى از كارهاى نماز احتیاط
مسأله ۱۲۳۷ ـ موقعى كه مشغول نماز احتياط است ، اگر در يكى از كارهاى آن شكّ كند ، چنانچه محلّ آن نگذشته بايد به جا آورد ، و اگر محلّش گذشته بايد به شكّ خود اعتنا نكند ، مثلا اگر شكّ كند كه حمد خوانده يا نه ، چنانچه به ركوع نرفته بايد بخواند ، و اگر به ركوع رفته بايد به شكّ خود اعتنا نكند.
شک در شماره ركعتهاى نماز احتياط
مسأله ۱۲۳۸ ـ اگر در شماره ركعتهاى نماز احتياط شكّ كند ، چنانچه طرف بيشتر شكّ نماز را باطل مى كند ، بايد بنا را بر كمتر بگذارد ، و اگر طرف بيشتر شكّ نماز را باطل نمى كند ، بايد بنا را بر بيشتر بگذارد ، مثلا موقعى كه مشغول خواندن دو ركعت نماز احتياط است ، اگر شكّ كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت ، چون طرف بيشتر شكّ نماز را باطل مى كند ، بايد بنا بگذارد كه دو ركعت خوانده ، و اگر شكّ كند كه يك ركعت خوانده يا دو ركعت ، چون طرف بيشتر شكّ نماز را باطل نمى كند ، بايد بنا بگذارد كه دو ركعت خوانده است.
کم یا زیاد کردن غیر رکن در نماز احتياط
مسأله ۱۲۳۹ ـ اگر در نماز احتياط چيزى كه ركن نيست سهواً كم يا زياد شود ، سجده سهو ندارد ، مگر آنچه كه در مسأله «۱۲۴۱» مى آيد.
شک بعد از سلام نماز احتياط در يكى از اجزاء يا شرايط آن
مسأله ۱۲۴۰ ـ اگر بعد از سلام نماز احتياط شكّ كند كه يكى از اجزاء يا شرايط آن را به جا آورده يا نه ، به شكّ خود اعتنا نكند.
فراموش کردن تشهد يا يك سجده در نماز احتیاط
مسأله ۱۲۴۱ ـ اگر در نماز احتياط ، تشهّد يا يك سجده را فراموش كند و در جاى خود تداركش ممكن نباشد ، بايد بعد از سلام نماز ، اگر تشهّد را فراموش كرده ، بنابر احتياط مستحبّ آن را قضا نمايد ، و بايد دو سجده سهو به جا آورد ، و اگر سجده را فراموش كرده ، بايد آن را قضا نمايد.
- ترتيب بين نماز احتياط و قضاى سجده يا تشهد يا دو سجده سهو
مسأله ۱۲۴۲ ـ اگر نماز احتياط و قضاى يك سجده يا قضاى يك تشهّد يا دو سجده سهو بر او واجب شود ، بايد اوّل نماز احتياط را به جا آورد.
حكم گمان در ركعات و افعال نماز
مسأله ۱۲۴۳ ـ حكم گمان در نماز نسبت به ركعات مثل حكم يقين است ، مثلا اگر نداند كه يك ركعت خوانده يا دو ركعت و گمان داشته باشد كه دو ركعت خوانده ، بنا مى گذارد كه دو ركعت است ، و اگر در نماز چهار ركعتى گمان دارد كه چهار ركعت خوانده ، نبايد نماز احتياط بخواند ، و امّا نسبت به افعال ، گمان حكم شكّ را دارد ، پس اگر گمان دارد ركوع كرده ، در صورتى كه داخل سجده نشده است ، بايد آن را به جا آورد ، و اگر گمان دارد حمد را نخوانده ، چنانچه در سوره داخل شده باشد ، اعتنا به گمان ننمايد و نمازش صحيح است.
حكم شك و سهو و گمان در نمازهاى واجب غیر یومیه
مسأله ۱۲۴۴ ـ حكم شكّ و سهو و گمان در نمازهاى واجب يوميّه و نمازهاى واجب ديگر فرق ندارد ، مثلا اگر در نماز آيات شكّ كند كه يك ركعت خوانده يا دو ركعت ، چون شكّ او در نماز دو ركعتى است نمازش باطل مى شود ، و اگر گمان داشته باشد كه دو ركعت يا يك ركعت خوانده است ، بر طبق گمان خود نماز را تمام مى نمايد.
موارد سجده سهو
مسأله ۱۲۴۵ ـ براى پنج چيز بعد از سلام نماز ، بايد دو سجده سهو به دستورى كه مى آيد به جا آورد.
(اول) سهواً بين نماز حرف بزند
(اوّل) آن كه در بين نماز سهواً حرف بزند.
(دوم) تشهد را فراموش كند
(دوم) آن كه تشهّد را فراموش كند.
(سوم) شك بين چهار و پنج و بين پنج و شش
(سوم) آن كه در نماز چهار ركعتى بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم ، شكّ كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت ، و همچنين در شكّ بين پنج و شش در حال ايستادن ، چنانچه در صورت چهارم و نهم مسأله «۱۲۰۷» گذشت.
(چهارم) بنابر احتياط واجب براى سلام بى جا
(چهارم) آن كه بنابر احتياط واجب جايى كه نبايد سلام نماز را بدهد ـ مثلا در ركعت اوّل ـ سهواً سلام بدهد.
(پنجم) بنابر احتياط واجب براى سجده فراموش شده و براى هر كم يا زياده (بنگرید مسأله ۱۲۷۵)
(پنجم) آن كه بنابر احتياط واجب يك سجده را فراموش كند ، و همچنين براى هر چيزى كه در نماز اشتباهاً كم يا زياد كند.
و احتياط مستحبّ آن است كه براى ايستادن در جايى كه بايد بنشيند ، يا نشستن در جايى كه بايد بايستد دو سجده سهو به جا آورد.
کسی که اشتباهاً حرف بزند
مسأله ۱۲۴۶ ـ اگر انسان اشتباهاً يا به خيال اين كه نمازش تمام شده حرف بزند ، بايد دو سجده سهو به جا آورد.
صدايى كه از آه كشيدن و سرفه كردن پيدا مى شود
مسأله ۱۲۴۷ ـ براى صدايى كه از آه كشيدن و سرفه كردن پيدا مى شود سجده سهو واجب نيست ، ولى اگر مثلا سهواً آخ يا آه بگويد ، بايد سجده سهو به جا آورد.
چيزى را كه سهواً غلط خوانده و دوباره به طور صحيح بخواند
مسأله ۱۲۴۸ ـ اگر چيزى را كه سهواً غلط خوانده دوباره به طور صحيح بخواند ، براى آن غلط سجده سهو واجب نيست.
کسی که در نماز سهواً مدتى حرف بزند
مسأله ۱۲۴۹ ـ اگر در نماز سهواً مدّتى حرف بزند و تمام آنها عرفاً يك مرتبه حساب شود ، دو سجده سهو بعد از سلام نماز كافيست.
ترک سهوی تسبيحات اربعه
مسأله ۱۲۵۰ ـ اگر سهواً تسبيحات اربعه را نگويد ، احتياط واجب آن است كه بعد از نماز دو سجده سهو به جا آورد.
سلام بی جا در دو سلام اخير يا مقدارى از آن
مسأله ۱۲۵۱ ـ اگر در جايى كه نبايد سلام نماز را بگويد سهواً بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلى عِبادِ اللّهِ الصّالِحِينَ» يا بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ» بنابر احتياط واجب بايد دو سجده سهو به جا آورد ، و همچنين اگر اشتباهاً مقدارى از اين دو سلام را بگويد ، ولى اگر اشتباهاً بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ» احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو به جا آورد.
کسی که اشتباهاً هر سه سلام را بى جا بگويد
مسأله ۱۲۵۲ ـ اگر در جايى كه نبايد سلام دهد اشتباهاً هر سه سلام را بگويد ، دو سجده سهو كافيست.
يك سجده يا تشهد را فراموش كند و پيش از ركوع يادش بيايد
مسأله ۱۲۵۳ ـ اگر يك سجده يا تشهّد را فراموش كند و پيش از ركوع ركعت بعد يادش بيايد ، بايد برگردد و به جا آورد و بعد از نماز بنابر احتياط مستحبّ براى ايستادن بيجا دو سجده سهو به جا آورد.
يك سجده يا تشهد را فراموش کند و در ركوع يادش بيايد
مسأله ۱۲۵۴ ـ اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه يك سجده از ركعت پيش فراموش كرده ، بايد بعد از سلام نماز سجده را قضا نمايد ، و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو به جا آورد ، و اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه تشهّد را از ركعت پيش فراموش كرده ، بنابر احتياط مستحبّ تشهّد را قضا نمايد ، و بايد دو سجده سهو به جا آورد.
به جا نیاوردن سجده سهو
مسأله ۱۲۵۵ ـ اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمداً به جا نياورد ، معصيت كرده ، و واجب است هر چه زودتر آن را انجام دهد ، و چنانچه سهواً به جا نياورد ، هروقت يادش آمد بايد فوراً انجام دهد ، و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.
شك در واجب شدن سجده سهو
مسأله ۱۲۵۶ ـ اگر شكّ دارد كه سجده سهو بر او واجب شده يا نه ، لازم نيست به جا آورد.
شك در اینکه دو سجده سهو بر او واجب شده يا چهار تا
مسأله ۱۲۵۷ ـ كسى كه شكّ دارد مثلا دو سجده سهو بر او واجب شده يا چهار تا ، اگر دو سجده بنمايد كافيست.
به جا نیاوردن يكى از دو سجده سهو يا سهواً سه سجده كردن
مسأله ۱۲۵۸ ـ اگر بداند يكى از دو سجده سهو را به جا نياورده ، و تدارك ممكن نباشد ، بايد دو سجده سهو به جا آورد ، و اگر بداند سهواً سه سجده كرده ، احتياط واجب آن است كه دوباره دو سجده سهو بنمايد.
