شرط سوم برای استطاعت: وجود زاد و راحله
سوم: وجود زاد و راحله ـ توشه و وسيله سوارى ـ و مقصود از توشه موادّ خوراكى و نوشيدنى و ساير چيزهاى مورد نياز در سفر رفت و برگشت حجّ است، يا مالى ـ اعم از پول و غير آن ـ كه بتواند با آن، آنچه را ذكر شد تهيّه كند.
و مقصود از وسيله سوارى، چيزى است كه بتواند با آن راه رفت و برگشت را طى كند ـ مانند اتومبيل و هواپيما ـ و لازم است توشه و وسيله سوارى مناسب با شأن مكلّف باشد.
زاد و راحله و شأن مکلف و حج با پای پیاده
مسأله ۱۵ ـ شرط بودن وجود توشه و وسيله سوارى در وجوب حجّ، مختص به صورتى كه شخص نيازمند به آنها باشد، نيست، بلكه اگر نيازمند به آنها هم نباشد ـ مثل اين كه قدرت بر پياده رفتن بدون مشقّت داشته باشد، و منافى با شأن او نباشد ـ وجود توشه و وسيله سوارى شرط است، و پياده رفتن به حجّ براى هر مسلمانى كه طاقت بر آن داشته باشد، مستحب مؤكّد است.
زاد و راحله و وجود فعلی آن
مسأله ۱۶ ـ شرط وجوب حجّ، وجود فعلىِ توشه و وسيله سوارى است، پس بر كسى كه مى تواند آنها را به كار و كاسبى تهيّه نمايد، حجّ واجب نيست، و فرقى در شرط بودن وسيله سوارى بين كسى كه دور يا نزديك به مكّه است، نمى باشد.
استطاعت از مکانی که در آنجاست نه از بلدش
مسأله ۱۷ ـ منظور از استطاعتى كه در وجوب حجّ معتبر است، استطاعت از جايى است كه اكنون در آن جا است، نه از بلدش، بنابراين اگر به مدينه منوّره براى تجارت يا غير آن سفر كند و در آن جا توشه و وسيله سوارى يا قيمت آنها را داشته باشد، حجّ بر او واجب است، اگر چه از بلدش مستطيع نباشد.
انجام حج با فروش ملک به کتر از قیمت متعارف و تأخیر در حج در اثر گرانی هزینه
مسأله ۱۸ ـ چنانچه مكلف ملكى داشته باشد و كسى حاضر به خريد آن به قيمت متعارفش نباشد، و رفتن به حجّ متوقف بر فروش آن به كمتر از قيمت متعارفش ـ به مقدارى كه اجحاف به حال اوست ـ باشد، فروش واجب نيست، ولى اگر نرخها در سال استطاعت گرانتر شود ـ مثلا كرايه وسيله سوارى در سال استطاعت گرانتر از سال بعد باشد ـ تأخير حجّ جايزنيست، مگر آن كه گرانى به قدرى زياد باشد كه تهيّه توشه و اجاره كردن وسيله سوارى به آن مبلغ بر او حرجى باشد.
استطاعت حج و شرطیّت هزینة برگشت به وطن
مسأله ۱۹ ـ داشتن هزينه برگشت به وطن در صورتى شرط در وجوب حجّ است كه شخص قصد برگشت به آن جا را داشته باشد، ولى اگر قصد نداشته باشد، و بخواهد در جاى ديگرى ساكن شود ـ چه به علت عدم تمكّن برگشت به وطن يا به علت حرجى بودن زندگى در آن جا ـ هزينه رفتن به جاى دوم شرط است.
بلى، اگر هزينه رفتن به جاى دوم بيش از هزينه برگشت به وطن باشد و متمكّن از برگشت به وطن بوده و زندگى در آن جا هم براى او حرجى نباشد، وجود هزينه رفتن به جاى دوم معتبر نيست، بلكه داشتن هزينه برگشت به وطن كافى است.
