تأخیر قربانی تا آخر ایام تشریق یا تا آخر ذی‌حجه و انجام قربانی بعد از طواف
مسأله ۳۷۹ - بعید نیست به تأخیر انداختن قربانى کردن تا آخر روزهاى تشریق جایز باشد، اگرچه احوط و افضل آن است که در روز عید انجام شود، و در صورتى که به جهت عذرى ـ مانند فراموشى یا جهل به حکم - از روزهاى تشریق به تأخیر بیندازد، باید - هر وقت عذر برطرف شد - قربانى کند، و اگر عذرش باقى بود، جایز است تا آخر ذى الحجّه تأخیر اندازد.
و اگر پس از طواف یادش آمد یا علم پیدا کرد و تدارک نمود، واجب نیست طواف را دوباره انجام دهد، اگرچه احتیاط مستحب آن است که دوباره آن را انجام دهد، ولى اگر از روى علم و عمد قربانى نکند و طواف را انجام دهد، ظاهر این است که طوافش باطل است و واجب است پس از قربانى کردن دوباره آن را انجام دهد.
کفایت قربانی برای یک شخص
مسأله ۳۸۰ ـ يك قربانى، تنها براى يك شخص كفايت مى كند.
قربانی و نوع و شرائط آن
مسأله ۳۸۱ ـ قربانى بايد گاو يا گوسفند يا شتر باشد، و شتر بايد پنج سال را تمام كرده، و وارد سال ششم شده باشد، و گاو و بز ـ بنابر احتياط ـ بايد دو سال را تمام كرده، و وارد سال سوم شده باشد، و همچنين احتياط واجب آن است كه گوسفند يك سال را تمام كرده، و وارد سال دوم شده باشد.
و اگر پس از قربانى كردن براى او معلوم شود كه قربانى سنِّ لازم را نداشته، كافى نيست و بايد دوباره قربانى كند.
و معتبر است در قربانى كه اعضاى آن تمام باشد، بنابراين اگر يك چشم را نداشته باشد، يا لنگ، يا گوش بريده، يا شاخ داخلى اش شكسته، يا نقص ديگرى مانند آن را داشته باشد، كفايت نمى كند، و اظهر اين است كه اخته (خصىّ) نيز كفايت نمى كند. (و مقصود از شاخ داخلى، شاخى است سفيد و كوچك كه در درون شاخ معمولى قرار دارد.)
و معتبر است از نظر عرفى لاغر نباشد، و احوط و اولى آن است كه مريض هم نباشد، و رگهاى دو تخم و خودِ دو تخمش را نكوبيده باشند، و آن قدر پير نباشد كه مغز استخوانهايش آب شده باشد.
و نيز گوشش سوراخ نباشد، و به حسب اصل خلقتش بى شاخ و بى دم نباشد.
و احتياط واجب آن است كه در صورتى كه ميسّر است گوشش شكافته شده نباشد.
قربانی را که به اعتقاد سالم بودن خریده بعد پرداخت قیمت عیبش معلوم شود
مسأله ۳۸۲ - اگر قربانى را به اعتقاد سالم بودن بخرد، و پس از پرداخت قیمت معلوم شود معیوب است، اکتفا کردن به آن جایز است.
قربانی و کسی که در ایام تشریق متمکن از تهیة آن با شرائطش نبوده و حکم حیوان اخته در این فرض
مسأله ۳۸۳ ـ چنانچه متمكّن از تهيّه قربانى داراى شرايط در روزهاى تشريق ـ يازدهم و دوازدهم و سيزدهم ـ نباشد احتياط واجب آن است كه جمع كند بين آنچه متمكّن از تهيّه آن است و بدل از قربانى، يعنى روزه گرفتن، مگر اين كه نقص حيوان اخته بودن آن باشد، كه در اين صورت با عدم تمكّن تهيه سالم، به آن اكتفا مى شود.
اعتقاد به چاقی قربانی و کشف خلاف در آن
مسأله ۳۸۴ ـ اگر حيوانى را به اعتقاد چاق بودن بخرد و بعد معلوم شود كه لاغر است، كفايت مى كند، ولى اگر آن را به غيرِ خريد ـ مثل ارث يا هبه و مانند اين دو ـ تملّك كند، و به اعتقاد چاق بودن قربانى كند و بعد معلوم شود لاغر بوده، كفايت آن محلّ اشكال است.
شک در انجام قربانی یا در شرائط صحّت آن
مسأله ۳۸۵ ـ اگر حيوان را قربانى كند و سپس شك كند كه داراى شرايط بوده يا نه، در صورتى كه احتمال دهد حين قربانى كردن شرايط را در او احراز كرده، حكم به صحّت قربانى مى شود، همچنين است اگر پس از قربانى كردن شك كند حيوان را در منى قربانى كرده يا جاى ديگرى.
و اگر شك كند قربانى كرده يا نه، چنانچه پس از داخل شدن در اعمالى كه بايد بعد از قربانى انجام داد ـ مثل تقصير يا حلق ـ شك پيدا شود، بنا را بر آن بگذارد كه قربانى كرده است، و اگر پيش از آن باشد بايد قربانى كند.
و هرگاه در شرطى از شرايط شك داشته باشد، و با اين حال حيوان را به قصد قربت اگر چه رجاءً ـ يعنى به اميد اين كه داراى شرط باشد، و اگر نباشد قربانى ديگرى انجام دهد ـ بكشد، و بعد معلوم شود كه داراى شرايط بوده است كفايت مى كند.
قربانی که هنگام خریدن سالم بوده و بعداً مریض یا معیوب شده یا عضوی از او بشکند
مسأله ۳۸۶ ـ چنانچه حيوان سالمى را براى قربانى كردن بخرد و پس از خريد، حيوان مريض شود، يا عضوى از او بشكند، يا عيب ديگرى پيدا كند، قربانى كردن همان كفايت مى كند، ولى احتياط مستحب آن است كه حيوان ديگرى كه سالم است نيز با او قربانى كند.
قربانی و گم شدن آن
مسأله ۳۸۷ ـ اگر حيوانى را براى قربانى بخرد و گم شود، چنانچه نداند كه كسى آن را پيدا كرده و از طرف او در منى قربانى كرده است، بايد حيوان ديگرى بخرد و قربانى كند.
و اگر ديگرى را خريد، ولى پيش از قربانى كردنش اوّلى پيدا شد، بايد اوّلى را قربانى كند و مخيّر است دومى را قربانى كند يا نكند، اگرچه احوط و اولى آن است كه دومى را هم قربانى كند.
و اگر پس از قربانى كردن دومى، اوّلى پيدا شود، احتياط واجب آن است كه اوّلى را هم قربانى كند.
قربانی و گم شدن آن و حکمش برای کسی که آن را پیدا کرده
مسأله ۳۸۸ ـ اگر كسى حيوانى را كه براى قربانى خريده شده و گم شده پيدا كند، بايد روز دهم و يازدهم و دوازدهم حيوان را تعريف كند، پس اگر صاحبش را نيافت بايد آخر روز دوازدهم حيوان را از طرف او قربانى كند.
قربانی و کسی که متمکن از آن نبوده ولی قیمتش را دارد
مسأله ۳۸۹ ـ كسى كه حيوانى براى قربانى پيدا نكند، و قيمت آن را داشته باشد بايد قيمت را نزد شخص ثقه اى به امانت بگذارد تا با آن حيوانى را ـ اگرچه تا آخر ذى الحجّه ـ بخرد و از طرف صاحب پول قربانى كند.
پس اگر ماه ذى الحجّه گذشت و قربانى نكرد، بايد در ذى الحجّه سال بعد براى او قربانى كند.
قربانی و کسی که متمکن از آن نبوده و قیمتش را هم ندارد
مسأله ۳۹۰ ـ هرگاه متمكّن از قربانى و از قيمت آن نباشد بايد به جاى آن ده روز روزه بگيرد، سه روز آن در حجّ و هفت روز زمانى كه به بلدش برگشت، و اقوى آن است كه سه روز را در روز هفتم و هشتم و نهم ذى الحجّه بگيرد، همچنان كه اقوى آن است كه سه روز و هفت روز را بايد پى درپى بگيرد، و اگر به بلدش برنگردد و در مكّه بماند، بايد صبر كند تا همسفرانش به بلدشان برگردند يا يك ماه بگذرد، بعد هفت روز را روزه بگيرد.
روزه ای که بدل از قربانی است
مسأله ۳۹۱ ـ كسى كه واجب است سه روز در حجّ روزه بگيرد، اگر متمكّن نباشد روز هفتم ذى الحجّه را روزه بگيرد، احتياط واجب آن است كه روز هشتم و نهم را نگيرد بلكه سه روز را پس از روز سيزدهم پى درپى بگيرد.
و اگر متمكّن نباشد روز هشتم را روزه بگيرد، بايد روزه گرفتن را تا بعد از بازگشت از منى به تأخير اندازد، و احتياط واجب آن است كه تا بعد از روز سيزدهم به تأخير اندازد.
و احوط و اولى آن است كه بعد از گذشتن ايام تشريق مبادرت به روزه گرفتن نمايد، اگرچه اقوى آن است كه تا ذى الحجّه تمام نشده مى تواند انجام دهد.
و اگر پس از بازگشت از منى متمكّن نباشد، بايد در راه بازگشت به بلدش و يا در بلدش روزه بگيرد، و احتياط واجب آن است كه بين سه روز و هفت روز جمع نكند.
و چنانچه تا اوّل ماه محرّم سه روز را نگيرد، روزه گرفتن ساقط مى شود، و بايد در سال بعد قربانى كند.
کسی که متمکّن از قربانی و قیمتش نبوده ولی بعد از روزه، از بدل قربانی متمکن شد
مسأله ۳۹۲ ـ كسى كه متمكّن از قربانى و قيمت آن نباشد و سه روز روزه در حجّ را بگيرد و پس از آن توانايى تهيّه قربانى را پيدا كند، احتياط واجب آن است كه هم قربانى كند و هم باقى مانده روزه را بگيرد.
قربانی و کسی که به تنهایی متمکن از آن نیست ولی با شرکت دیگری متمکن است
مسأله ۳۹۳ ـ چنانچه به تنهايى متمكّن نباشد قربانى را تهيّه كند، ولى بتواند با ديگرى به طور شركت تهيّه كند، احتياط واجب آن است كه بين شركت در قربانى و روزه جمع كند، به نحوى كه در مسأله (۳۹۰) گذشت.
قربانی و شک در اینکه نائب آن را انجام داده
مسأله ۳۹۴ ـ اگر حيوان يا قيمت آن را به كسى داد و او را در كشتن از طرف خود نايب كرد و بعد شك كرد كه آيا او قربانى را انجام داده است يا نه، بايد بنا را بر آن بگذارد كه قربانى نكرده است، بلى، اگر نايب ثقه باشد و خبر دهد كه قربانى كرده است، به خبر او اكتفا مى شود.
کفاره و عدم اعتبار شرائط حیوان قربانی
مسأله ۳۹۵ ـ شرايطى كه براى حيوان قربانى در مسأله (۳۸۱) ذكر شد، در حيوانى كه به عنوان كفّاره كشته مى شود معتبر نيست، اگرچه احتياط مستحب آن است كه رعايت شود.
مباشرت به ذبح یا استنابه در آن در حال اختیار با استمرار نیت صاحب قربانی و اعتبار اسلام ذابح
مسأله ۳۹۶ ـ ذبح و همچنين نحر واجب، چه قربانى حجّ باشد يا كفّاره، به كشتن خود شخص و يا نايب اگرچه در حال اختيار، محقّق مى شود، و بايد نيّت از صاحب قربانى تا تحقّق ذبح استمرار داشته باشد، و نيّت ذبح كننده اعتبار ندارد، و معتبر است ذبح كننده مسلمان باشد.
