اوّل: ذوالحليفة
اوّل: ذوالحليفة، و آن نام جايى است در نزديكى شهر مدينه منوّره، و آن ميقات اهل مدينه و هر كسى است كه بخواهد از راه مدينه به حجّ برود، و احوط افضل اين است كه احرام از مسجد آن جا كه معروف به مسجد شجره است، بسته شود.
احرام و تأخیر انداختن آن از ذوالحلیفه به جحفه
مسأله ۱۵۹ ـ در راه متعارف مدينه به مكّه، پس از ذوالحليفه، ميقات ديگرى است به نام جحفه، و تأخير انداختن احرام از ذوالحليفه به جحفه جايز نيست مگر در موارد ضرورت مانند بيمارى يا ضعف يا غير اين دو از ضرورتها.
دوم: وادى عتيق، و آن ميقات اهل عراق و نجد و هركسى است كه از آن جا عبور كند هرچند اهل عراق و نجد نباشد، و آن ميقات داراى سه جزء است:
۱ ـ مسلخ، كه نام اوّل آن است ـ نسبت به كسى كه به طرف مكّه در حركت است ـ و احتياط واجب اين است كه پيش از آن احرام بسته نشود.
۲ ـ غمرة، كه نام وسط آن است.
۳ ـ ذات عرق، كه نام آخر آن است و احتياط واجب اين است كه بستن احرام را از غمره در صورتى كه مانعى مانند تقيّه و بيمارى نداشته باشد، تأخير نيندازد.
احرام تقیّه ای در عمره
مسأله ۱۶۰ ـ در حال تقيه جايز است پيش از رسيدن به غمره، مخفيانه، بدون اين كه لباس خود را بكند، محرم شود، و تلبيه را آهسته بگويد، و پس از رسيدن به ذات عرق لباس خود را بكند و دو لباس احرام را بپوشد، و بنابر احتياط واجب كفّاره پوشيدن لباس دوخته را بدهد.
سوم: جحفه
سوم: جحفه، و آن ميقات اهل شام و مصر و مغرب و هركسى است كه از آن جا عبور كند هرچند اهل شام و مصر و مغرب نباشد.
چهارم: يلملم
چهارم: يلملم، و آن ميقات اهل يمن و هركسى است كه از آن جا عبور كند هرچند اهل يمن نباشد، و يلملم نام كوهى است.
پنجم: قرن المنازل
پنجم: قرن المنازل، و آن ميقات اهل طائف و هركسى است كه از آن جا عبور كند.
ششم: مكّه
ششم: مكّه، و آن ميقات حجّ تمتّع است به طورى كه در مسأله (۳۵۸) خواهد آمد.
هفتم: منزلى كه مكلّف در آن ساكن است
هفتم: منزلى كه مكلّف در آن ساكن است، و آن ميقات كسى است كه منزلش به مكّه نزديكتر از ميقات باشد، كه چنين شخصى جايز است از منزلش احرام ببندد و لازم نيست به يكى از ميقاتها برگردد.
هشتم: جعرانه
هشتم: جعرانه، و آن ميقات حجّ قران و افراد است براى كسى كه اهل مكّه نباشد ولى وارد سال سوم اقامتش در آن جا شده باشد، و اما كسى كه هنوز وارد سال سوم نشده حكمش در مسأله (۱۴۳) گذشت، و همچنين ـ بنابر احتياط واجب ـ جعرانه ميقات اهل مكّه براى حجّ قران و افراد است.
نهم: محاذى مسجد شجره
نهم: محاذى مسجد شجره ـ و مقصود از محاذى جايى است كه هرگاه شخصى در آن رو به روى كعبه معظّمه بايستد مسجد شجره در طرف راست يا چپ او قرار گيرد ـ و آن ميقات كسى است كه تقريباً يك ماه يا بيشتر در مدينه به قصد رفتن به حجّ بماند، و سپس به طرف مكّه از غير راه متعارف اهل مدينه حركت كند، كه چنين كسى هرگاه به طرف مكّه حركت كند و به جايى برسد كه محاذى مسجد شجره باشد بايد از آن جا احرام ببندد.
و جواز احرام بستن از محاذى بقيه ميقاتها محلّ اشكال است، بلكه جواز احرام بستن از محاذى مسجد شجره، در غير صورتى كه مورد نصّ است، نيز محلّ اشكال است.
دهم: ادنى الحلّ
دهم: ادنى الحلّ، و آن ميقات عمره مفرده اى است كه بعد از حجّ قران يا افراد آورده مى شود، بلكه ميقات هركسى است كه در مكّه باشد و بخواهد عمره مفرده به جا آورد، مگر كسى كه عمره مفرده خود را به جماع پيش از سعى فاسد نموده باشد كه بايد تا ماه بعد در مكّه بماند و سپس به يكى از ميقاتها برود و از آن جا احرام ببندد و عمره مفرده ديگرى به جا آورد.
و افضل براى هركس كه ميقاتش ادنى الحل است اين است كه از حديبيّه يا جعرانه يا تنعيم احرام ببندد.
احرام پیش از میقات و دو استثناء (نذر و عمرة رجبیه)
مسأله ۱۶۱ ـ احرام بستن پيش از ميقات جايز نيست، و عبور كردن از ميقات با احرام كفايت نمى كند، بلكه بايد از خود ميقات احرام بسته شود، و از اين حكم دو مورد استثنا مى شود:
اوّل
اوّل: آن كه نذر نمايد از جاى معيّنى پيش از ميقات احرام ببندد، كه در اين صورت احرام بستن از آن جا صحيح است و نيازى به تجديد آن در ميقات يا گذشتن از ميقات نيست، بلكه مى تواند از راهى به مكّه رود كه از هيچ يك از ميقاتها نگذرد، و در آنچه ذكر شد فرقى بين حجّ واجب و مستحب و عمره مفرده نيست.
بلى، از اين جهت فرق است كه احرام حجّ و عمره تمتّع بايد در ماه هاى حجّ ـ شوال، ذى القعده و ذى الحجّه ـ باشد. (ولى در احرام عمره مفرده اين شرط نيست.)
دوم
دوم: هر گاه كه قصد عمره مفرده ماه رجب بكند، و بيم آن داشته باشد كه اگر احرام را تا ميقات به تأخير اندازد موفق به درك عمره ماه رجب نشود، جايز است احرام را پيش از ميقات ببندد، و همين كار موجب مى شود كه آن عمره عمره رجب شمرده شود، اگرچه بقيه اعمال آن را در ماه شعبان به جا آورد، و در اين حكم فرقى بين عمره واجب و مستحب نيست.
و همچنين است حكم كسى كه اگر احرام را تا ميقات به تأخير اندازد به عمره مستحب آن ماه نرسد.
میقات و یقین یا اطمینان یا حجت شرعیة در رسیدن به میقات
مسأله ۱۶۲ ـ بر مكلّف واجب است يقين به رسيدن به ميقات پيدا كند يا اطمينان يا حجّت شرعيه بر رسيدن به ميقات داشته باشد و احرام ببندد، و با شك در رسيدن به ميقات، احرام بستن براى او جايز نيست.
نذر احرام قبل از میقات و مخالفت با آن
مسأله ۱۶۳ ـ اگر كسى نذر كند كه قبل از ميقات احرام ببندد و به نذر خود عمل نكند و از ميقات احرام ببندد، احرام او باطل نيست، ولى در صورتى كه مخالفت با نذر از روى عمد باشد بايد كفّاره مخالفت با نذر را بدهد.
تأخیر احرام از میقات و احرام برای دخول به حرم و میقات کسی که وقت رسیدن به حدود حرم قصد عمره مفرده را نموده
مسأله ۱۶۴ ـ همان طور كه احرام پيش از ميقات جايز نيست تأخير آن از ميقات نيز جايز نيست، بنابراين كسى كه قصد حجّ يا عمره يا وارد شدن به مكّه را دارد جايز نيست در حال اختيار بدون احرام از ميقات بگذرد هرچند ميقات ديگرى در جلو داشته باشد، و اگر بگذرد بايد در صورت امكان برگردد، و وجوب احرام بر كسى كه قصد ورود به مكّه را ندارد، ولى مى خواهد وارد حرم شود، محلّ اشكال است، و احتياط واجب آن است كه احرام ببندد.
ولى براى مسافرى كه قصد حجّ يا عمره يا ورود به مكّه را نداشته و هنگام رسيدن به حدود حرم اراده كرده است كه عمره مفرده را به جا آورد، جايز است از اوّلين نقطه بيرون حرم احرام ببندد.
میقات و حکم کسی که عالماً، عامداً بدون احرام از آن بگذرد
مسأله ۱۶۵ ـ هرگاه مكلّفى كه قصد انجام مناسك حجّ يا عمره را دارد، عمداً و با علم، بدون احرام از ميقات بگذرد، در مسأله دو صورت است:
اوّل: آن كه متمكّن از برگشتن به ميقات باشد، كه در اين صورت بايد به ميقات برگردد و از آن جا احرام ببندد، چه در حرم باشد و يا بيرون آن.
دوم: آن كه متمكّن از برگشتن ـ چه به علت تنگى وقت و يا عذر ديگرى ـ نباشد، و در مسير او ميقات ديگرى نيز نباشد، كه در اين صورت چنانچه مستطيع بوده بايد حجّ را در سال بعد به جا آورد، وگرنه واجب نيست.
میقات و حکم کسی که از روی فراموشی یا بیهوشی یا جهل به حکم یا جهل به محل میقات بدون احرام از آن بگذرد
مسأله ۱۶۶ ـ هرگاه از روى فراموشى يا بيهوشى يا مانند آن، و يا از روى ندانستن حكم يا جاى ميقات، بدون بستن احرام از ميقات بگذرد، چهار صورت دارد:
اوّل: آن كه متمكّن از برگشتن به ميقات باشد، كه در اين صورت بايد برگردد و از آن جا احرام ببندد.
دوم: آن كه در حرم باشد و برگشتن به ميقات براى او ممكن نباشد ولى برگشتن به بيرون حرم برايش ممكن باشد، كه در اين صورت بايد تا بيرون حرم برگردد و از آن جا احرام ببندد، و احتياط واجب آن است كه به هر اندازه كه مى تواند از حرم دور شود و سپس احرام ببندد.
سوم: آن كه در حرم باشد و برگشتن تا بيرون آن براى او ممكن نباشد، كه در اين صورت بايد از همان جايى كه هست ـ اگرچه مكّه باشد ـ احرام ببندد.
چهارم: آن كه در بيرون حرم باشد و برگشتن به ميقات براى او ممكن نباشد، كه در اين صورت اگر در مسير او تا مكّه ميقات ديگرى باشد بايد از آن جا احرام ببندد، و اگر نباشد بنابر احتياط واجب از همان جايى كه هست احرام ببندد و آن را تا آخرين جاى خارج حرم به تأخير نيندازد.
و در چهار صورت ذكر شده، چنانچه مكلف به وظايفى كه ذكر شد عمل نمايد احرام او صحيح خواهد بود.
حائض که از روی جهل به حکم احرام نبندد و وارد حرم شود
مسأله ۱۶۷ ـ هرگاه زن حائض از روى جهل به حكم، از ميقات احرام نبندد و وارد حرم شود، و نتواند به ميقات برگردد، بايد تا بيرون حرم برگردد و به هر اندازه كه مى تواند و موجب فوت حجّ نمى شود از حرم دور شود و از آن جا احرام ببندد.
و اگر نتواند تكليفى را كه ذكر شد انجام دهد حكم او با ديگران يكسان است. (و در مسأله (۱۶۶) گذشت.)
عمرة تمتّعی که فاسد شود و دوباره آن را بجا نیاورد
مسأله ۱۶۸ ـ هرگاه عمره تمتّع فاسد شود، در صورتى كه بتواند بايد دوباره آن را به جا آورد، و چنانچه دوباره آن را به جا نياورد ـ اگرچه به جهت تنگى وقت ـ حجّش فاسد است و بايد آن را دوباره به جا آورد.
عمرة تمتع یا مفرده که از روی فراموشی و جهل بدون احرام انجام شود
مسأله ۱۶۹ ـ هرگاه مكلّف عمره تمتّع يا مفرده را ـ از روى فراموشى يا جهل ـ بدون احرام به جا آورد، بنابر احتياط واجب دوباره آن را انجام دهد.
احرام عمرة مفرده در مواقیت خمسه یا محاذی میقاتها یا به نذر قبل از میقات
مسأله ۱۷۰ ـ در مسائل گذشته بيان شد كه كسى كه فاصله منزلش تا مكّه شانزده فرسخ يا بيشتر است، بايد براى عمره از يكى از پنج ميقات اوّل، احرام ببندد، بنابراين اگر راهش از آن ميقاتها بگذرد كه از ميقات ـ طبق آنچه گذشت ـ احرام مى بندد، و اگر راهش از آنها نگذرد ـ مثل حجّاجى كه ابتدا وارد جدّه مى شوند، كه از مواقيت نيست، و در نتيجه احرام از آن جا كفايت نمى كند، حتى اگر جدّه محاذى يكى از ميقاتها باشد، با اين كه محاذى بودن آن با ميقاتها ثابت نيست ـ بايد در صورت امكان به يكى از ميقاتها برود و در آن جا احرام ببندد، و يا اين كه نذر كند كه از بلد خود و يا از بين راه، قبل از رسيدن به جدّه ـ به مقدارى كه بداند قبل از ميقات است ـ احرام ببندد، كه در اين صورت از محلّ نذر احرام مى بندد.
و اگر رفتن به يكى از ميقاتها برايش ممكن نشد و به نذر احرام قبل از ميقات ـ از روى جهل يا فراموشى و مانند اين دو از عذرهاى ديگر ـ احرام نبست، بايد نذر كند كه در جدّه احرام ببندد، و بر طبق نذر عمل نموده و سپس در آخرين نقطه خارج حرم احرام بستن را تجديد نمايد.
احرام حج تمتع از غیر مکه عالماً عامداً
مسأله ۱۷۱ ـ در مسائل گذشته بيان شد كه احرام حجّ تمتّع بايد از مكّه بسته شود، بنابراين اگر از غير آن جا ـ با علم و از روى عمد ـ احرام ببندد صحيح نخواهد بود، اگر چه پس از بستن احرام وارد مكّه شود، بلكه بايد ـ در صورت امكان ـ در مكّه احرام ببندد، وگرنه حجّش باطل خواهد بود.
احرام حج تمتع برای کسی که آن را در مکه فراموش کرده یا جاهل به حکم بوده
مسأله ۱۷۲ ـ اگر كسى كه مى خواهد حجّ تمتّع به جا آورد، بستن احرام از مكّه را فراموش كند، بايد ـ در صورت امكان ـ به آن جا برگردد و احرام ببندد، و در صورت عدم امكان، از جاى خود اگرچه عرفات باشد، محرم شود، و حجّش صحيح خواهد بود. و همچنين است حكم كسى كه از روى ندانستن حكم مسأله از مكّه محرم نشده است.
صحّت حج در صورت جهل به لزوم احرام یا فراموش کردن آن پایان حج
مسأله ۱۷۳ ـ اگر احرام حجّ را فراموش كند و تا پايان اعمال يادش نيايد حجّش صحيح است، و همچنين است اگر از روى ندانستن باشد.
