راه ثابت شدن اول ماه
مسأله ۱۷۳۸ ـ اوّل ماه به چند چيز ثابت مى شود:
(اوّل) آن كه خود انسان ماه را ببيند.
(دوم) عدّه اى كه از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا مى شود بگويند ماه را ديده ايم ، و همچنين است هر چيزى كه به واسطه آن يقين يا اطمينان پيدا شود.
(سوم) دو مرد عادل بگويند كه در يك شب ماه را ديده ايم ، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف يكديگر بگويند ، اوّل ماه ثابت نمى شود ، و همچنين اگر قابل تصديق نباشند ، مثل اين كه آسمان صاف باشد و عدّه استهلال كنندگان زياد باشند و غير از اين دو ديگران هر چه دقت كنند نبينند.
(چهارم) سى روز از اوّل ماه شعبان بگذرد كه به واسطه آن اوّل ماه رمضان ثابت مى شود ، و سى روز از اوّل ماه رمضان بگذرد كه به واسطه آن اوّل ماه شوّال ثابت مى شود.
ثبوت اول ماه به حكم حاكم شرع
مسأله ۱۷۳۹ ـ ثبوت اوّل ماه به حكم حاكم شرع محلّ اشكال است.
ثبوت اول ماه به قول منجّمين
مسأله ۱۷۴۰ ـ اوّل ماه به قول منجّمين ثابت نمى شود ، ولى اگر انسان از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا كند ، بايد به آن عمل نمايد.
بلند بودن و دیر غروب كردن و پيش از ظهر ديدن و طوق داشتن ماه
مسأله ۱۷۴۱ ـ بلند بودن ماه و دير غروب كردن آن ، دليل نمى شود كه شب پيش ، شب اوّل ماه بوده است ، ولى اگر پيش از ظهر ماه ديده شود آن روز اوّل ماه محسوب مى شود ، و ثبوت اوّل ماه به طوق داشتن ماه محلّ اشكال است.
چنانچه بعد ثابت شود که شب پیش اول ماه بود
مسأله ۱۷۴۲ ـ اگر اوّل ماه رمضان براى كسى ثابت نشود و روزه نگيرد ، چنانچه بعد ثابت شود كه شب پيش اوّل ماه بوده ، بايد روزه آن روز را قضا نمايد.
ثابت شدن اول ماه در شهرى یا شهرهای هم افق با آن
مسأله ۱۷۴۳ ـ اگر در شهرى اوّل ماه ثابت شود ، در شهرهاى ديگر ـ چه دور باشند چه نزديك ، چه در افق متّحد باشند يا نه ـ در صورتى كه در بیشتر از شب مشترک باشند ثابت می شود ، و در غیر این صورت ثبوت اول ماه در آنجا محل اشکال است.
ثبوت اول ماه به تلگراف
مسأله ۱۷۴۴ ـ اوّل ماه به تلگراف ثابت نمى شود ، مگر انسان بداند كه تلگراف بر اساس حجّت شرعيّه بوده است.
روزى را كه نمى داند آخر ماه رمضان است یا اول شوال
مسأله ۱۷۴۵ ـ روزى را كه انسان نمى داند آخر ماه رمضان است يا اوّل شوّال ، بايد روزه بگيرد ، ولى اگر پيش از مغرب بفهمد كه اوّل شوّال است بايد افطار كند.
زندانى که راهى براى ثبوت ماه رمضان نداشته باشد
مسأله ۱۷۴۶ ـ اگر زندانى راهى براى ثبوت ماه رمضان نداشته باشد ، بايد به گمان از هر طريقى كه ميسّر است عمل نمايد ، و اگر آن هم ممكن نباشد هر ماهى را كه احتمال مى دهد ماه رمضان است روزه بگيرد صحيح است ، ولى بايد بعد از گذشتن يازده ماه از ماهى كه روزه گرفته ، دوباره يك ماه روزه بگيرد ، و اگر بعد از آن روشن شود كه آنچه را كه گمان كرده يا اختيار كرده ماه رمضان نبوده ، چنانچه معلوم شود ماه رمضان قبل از آن ماه بوده ، كفايت مى كند ، و اگر معلوم شود بعد از آن بوده بايد قضا نمايد.
