تعريف عاريه
مسأله ۲۳۹۷ ـ عاريه آن است كه انسان مال خودرا به ديگرى بدهد كه بدون عوض از آن استفاده كند.
تحقق عاريه به صيغه و دادن به قصد عاريه
مسأله ۲۳۹۸ ـ لازم نيست در عاريه صيغه بخوانند ، و اگر مثلا لباس را به قصد عاريه به كسى بدهد و او هم به همين قصد بگيرد ، صحيح است.
عاريه دادن چيز غصبى و چيزى كه منفعت آن متعلق حق يا ملك ديگرى است
مسأله ۲۳۹۹ ـ عاريه دادن چيز غصبى و چيزى كه مال انسان است ولى منفعت آن متعلّق حقّ يا ملك ديگرى است ـ مثل آن كه آن را اجاره داده باشد ـ در صورتى صحيح است كه مالك چيز غصبى يا كسى كه منفعت ملك يا متعلّق حقّ اوست به عاريه دادن راضى باشد.
عاریه دادن چيزى را كه منفعتش مال انسان است
مسأله ۲۴۰۰ ـ چيزى را كه منفعتش مال انسان است ـ مثلا آن را اجاره كرده ـ مى تواند به كسى كه بر آن مال مورد اطمينان است ، يا به اذن مالك عاريه بدهد ، ولى اگر در اجاره شرط كرده باشند كه خودش از آن استفاده كند ، نمى تواند آن را به ديگرى عاريه دهد.
عاريه دادن ديوانه و بچه و سفيه و مفلس و عاريه دادن ولىّ
مسأله ۲۴۰۱ ـ اگر ديوانه و بچّه مال خودرا عاريه بدهند صحيح نيست ، و همچنين عاريه دادن سفيه و مفلس مال خودرا صحيح نيست ، مگر با اذن يا اجازه ولىّ سفيه و طلبكاران مفلس ، و اگر ولىّ مصلحت بداند مال كسى را كه بر او ولايت دارد عاريه دهد ، اشكال ندارد.
تلف شدن چيزى كه عاريه كرده
مسأله ۲۴۰۲ ـ اگر در نگهدارى چيزى كه عاريه كرده كوتاهى نكند ، و در استفاده از آن زياده روى هم ننمايد ، و اتّفاقاً آن چيز تلف شود ، ضامن نيست ، ولى چنانچه شرط كنند كه اگر تلف شود عاريه كننده ضامن باشد ، يا چيزى را كه عاريه كرده طلا و نقره باشد ، بايد عوض آن را بدهد.
شرط عدم ضامن در عاريه طلا و نقره
مسأله ۲۴۰۳ ـ اگر طلا و نقره را عاريه نمايد و شرط كند كه اگر تلف شود ضامن نباشد ، چنانچه تلف شود ضامن نيست.
از دنیا رفتن عاريه دهنده
مسأله ۲۴۰۴ ـ اگر عاريه دهنده بميرد ، عاريه گيرنده وظيفه اش همان است كه در مسأله «۲۳۹۲» گذشت.
ممنوع از تصرف یا دیوانه شدن عاريه دهنده
مسأله ۲۴۰۵ ـ اگر عاريه دهنده طورى شود كه شرعاً نتواند در مال خود تصرّف كند ـ مثلا ديوانه شود ـ وظيفه عاريه كننده همان است كه در مسأله «۲۳۹۱» گذشت.
عاريه عقد جايز است و حکم زمينى را براى دفن ميت عاريه داده باشد
مسأله ۲۴۰۶ ـ عاريه عقد جايز است ، و عاريه دهنده و كسى كه عاريه كرده مى توانند هر وقت بخواهند عاريه را به هم بزنند ، بنابراين عاريه دهنده مى تواند آنچه را كه عاريه داده پس بگيرد ، مگر در موردى كه زمينى را براى دفن ميّت عاريه داده باشد كه بعد از دفن نمى تواند زمين را به نبش قبر ميّت پس بگيرد.
عاريه دادن چيزى كه استفاده حلال ندارد
مسأله ۲۴۰۷ ـ عاريه دادن چيزى كه استفاده حلال ندارد ـ مثل آلات لهو و قمار ـ باطل است ، و همچنين است عاريه دادن ظرف طلا و نقره به جهت خوردن و آشاميدن بلكه بنابر احتياط واجب براى ساير استعمالات هر چند زينت نمودن باشد.
عاريه دادن گوسفند براى شير و پشم آن و عاريه دادن حيوان نر
مسأله ۲۴۰۸ ـ عاريه دادن گوسفند براى استفاده از شير و پشم آن ، و عاريه دادن حيوان نر براى كشيدن بر ماده صحيح است.
تلف شدن عاريه بعد از برگرداندن با اجازه مالك و بدون اجازه او
مسأله ۲۴۰۹ ـ اگر چيزى را كه عاريه كرده به مالك يا وكيل يا ولىّ او بدهد و بعد آن چيز تلف شود ، عاريه كننده ضامن نيست ، ولى اگر بدون ا جازه صاحب مال يا وكيل يا ولىّ او آن را به جايى ببرد ، اگرچه جايى باشد كه صاحبش معمولا به آن جا مى برده ـ مثل آن كه اسب را در اصطبلى كه صاحبش براى آن درست كرده ببندد ـ ضامن است ، و در صورت تلف بايد عوض آن را بدهد.
عاريه دادن چيزى كه نجس است
مسأله ۲۴۱۰ ـ اگر چيز نجس را براى كارى كه شرط آن پاكى است عاريه دهد ـ مثلا ظرف نجس را عاريه دهد كه در آن غذا بخورند ـ بايد نجس بودن آن را به كسى كه عاريه مى كند بگويد ، و اگر لباس نجس را براى نماز خواندن عاريه دهد ، لازم نيست نجس بودن آن را اطّلاع دهد ، مگر در صورتى كه عاريه كننده بخواهد با لباس پاك واقعى نماز بخواند ، كه احتياط واجب آن است كه نجس بودنش را به او اطّلاع دهد.
عاريه دادن چيزى را كه عاريه كرده است
مسأله ۲۴۱۱ ـ چيزى را كه عاريه كرده بدون اجازه صاحب آن نمى تواند به ديگرى اجاره يا عاريه دهد.
عاریه دادن چيزى را كه عاريه كرده، سپس بميرد يا ديوانه شود
مسأله ۲۴۱۲ ـ اگر چيزى را كه عاريه كرده با اجازه صاحب آن به ديگرى عاريه دهد ، چنانچه كسى كه اوّل آن چيزرا عاريه كرده بميرد يا ديوانه شود ، عاريه دومى باطل نمى شود.
غصبی بودن مالى را كه عاريه كرده
مسأله ۲۴۱۳ ـ اگر بداند مالى را كه عاريه كرده غصبى است ، بايد آن را به صاحبش برساند ، و نمى تواند به عاريه دهنده بدهد.
تلف شدن عاریه ای كه مى داند غصبى است
مسأله ۲۴۱۴ ـ اگر مالى را كه مى داند غصبى است عاريه كند و از آن استفاده اى ببرد و در دست اواز بين برود ، مالك مى تواند عوض مال و عوض استفاده اى را كه عاريه كننده برده از او يا از كسى كه مال را غصب كرده مطالبه كند ، و اگر از عاريه كننده بگيرد ، او نمى تواند چيزى را كه به مالك مى دهد از عاريه دهنده مطالبه نمايد.
تلف شدن عاریه ای که نداند غصبى است و در دست او از بين برود
مسأله ۲۴۱۵ ـ اگر نداند مالى را كه عاريه كرده غصبى است و در دست او از بين برود ، چنانچه صاحب مال عوض آن را از او بگيرد ، او هم مى تواند آنچه را كه به صاحب مال داده از عاريه دهنده مطالبه نمايد ، ولى اگر چيزى را كه عاريه كرده طلا و نقره باشد ، يا عاريه دهنده با او شرط كرده باشد كه اگر آن چيز از بين برود عوضش را بدهد ، نمى تواند عوض آن را كه به صاحب مال مى دهد از عاريه دهنده مطالبه نمايد.
