شرايط اجاره دهنده و كسى كه اجاره مىكند
مسأله ۲۲۰۱ ـ اجاره دهنده و كسى كه چيزى را اجاره مى كند بايد عاقل و بالغ باشند ، و بايد بر اجاره به ناحقّ اكراه نشده باشند ، و اگر اكراه شدند و بعد به اجاره راضى شدند ، اجاره نافذ است ، و در مال خود حقّ تصرّف داشته باشند ، پس اجاره دادن و اجاره كردن سفيه و مفلسى كه به حكم حاكم شرع ممنوع از تصرّف در مال خود باشد نافذ نيست ، مگر به اذن و اجازه ولىّ يا طلبكاران ، ولى اجاره مفلس خودش را براى كارى يا خدمتى نافذ است و محتاج به اجازه نيست.
وكيل در اجاره
مسأله ۲۲۰۲ ـ انسان مى تواند از طرف ديگرى وكيل شود و مال او را اجاره دهد ، يا مالى را براى او اجاره كند.
اجاره دادن مال بچه يا خود او توسط ولى يا قيم بچه
مسأله ۲۲۰۳ ـ اگر ولىّ يا قيّم بچّه مال او را اجاره دهد ، يا خود او را اجير ديگرى نمايد ، اشكال ندارد.
و اگر مدّتى از زمان بالغ شدن او را جزء مدّت اجاره قرار دهد ، بعد از آن كه بچّه بالغ شد ، مى تواند بقيّه اجاره را به هم بزند ، ولى اگر اجاره تا زمان بعد از بلوغ به جهت مصلحتى بوده كه شرعاً مراعات آن واجب است ، اجاره نسبت به بعد از بلوغ نافذ ، و احتياط واجب آن است كه به اذن حاكم شرع باشد.
اجير كردن بچه صغيرى كه ولى ندارد با اذن فقيه عادل يا مؤمنين
مسأله ۲۲۰۴ ـ بچّه صغيرى را كه ولىّ ندارد ، بدون اجازه فقيه عادل نمى شود اجير كرد ، و كسى كه به فقيه عادل دسترسى ندارد ، مى تواند از چند نفر مؤمن عادل اجازه بگيرد و او را اجير نمايد ، و در صورت نبودن چند نفر از يك نفر هم كفايت مى كند.
تحقق اجاره به صيغه و به واگذارى به قصد اجاره
مسأله ۲۲۰۵ ـ اجاره دهنده و مستأجر لازم نيست صيغه را به عربى بخوانند ، بلكه اگر مالك به كسى بگويد: (ملك خود را به تو اجاره دادم) و او بگويد: (قبول كردم) اجاره صحيح است ، و نيز اگر حرفى نزنند و مالك به قصد اين كه ملك خود را اجاره دهد به مستأجر واگذار كند ، و او هم به قصد اجاره كردن بگيرد ، اجاره صحيح است.
اجير شدن بدون خواندن صيغه
مسأله ۲۲۰۶ ـ اگر انسان بدون خواندن صيغه بخواهد براى انجام عملى اجير شود ، همين كه مشغول آن عمل شد اجاره صحيح است.
اجاره با اشاره براى كسى كه نمى تواند حرف بزند
مسأله ۲۲۰۷ ـ كسى كه نمى تواند حرف بزند ، اگر با اشاره بفهماند كه ملك را اجاره داده ، يا اجاره كرده ، صحيح است.
اجاره دادن مستأجر نسبت به مالی که اجاره کرده
مسأله ۲۲۰۸ ـ اگر ملكى را اجاره كند و صاحب ملك با او شرط كند كه منفعت براى خودش باشد و به غير منتقل نكند ، مستأجر نمى تواند آن را به ديگرى اجاره دهد ، و اگر شرط كند كه منفعت را خودش استيفا كند ، مى تواند به ديگرى اجاره دهد در صورتى كه خودش آن منفعت را استيفا نمايد.
مثل اين كه مستأجر منزلى را كه اجاره كرده ، به كسى اجاره دهد كه آن كس به شرط و مانند آن متعهّد شده براى او مسكنى تهيّه نمايد ، و آن شخص متعهّد مستأجر را در همان منزل سكنى دهد ، و يا اين كه زنى خانه اى اجاره كند و بعد به شوهرش اجاره دهد ، و شوهر آن زن را در آن خانه سكنى دهد.
و در صورتى كه مستأجر مى تواند آن را به ديگرى اجاره بدهد ، اگر بخواهد خانه يا دكّان يا كشتى ـ و همچنين بنابر احتياط واجب اطاق يا آسيابـ را به زيادتر از مقدارى كه آن را اجاره كرده اجاره دهد ، بايد در آن كارى مانند تعمير و سفيد كارى انجام داده باشد ، يا به غير جنسى كه اجاره كرده آن را اجاره دهد ، مثلا اگر با پول اجاره كرده به گندم يا چيز ديگر اجاره دهد.
اگر اجير شرط كند كه براى خود انسان باشد يا خودش عمل را استيفا كند و حکم اجاره اجیر
مسأله ۲۲۰۹ ـ اگر اجير با انسان شرط كند كارى كه براى آن اجير شده براى خود انسان باشد و به ديگرى منتقل نكند ، نمى شود او را به ديگرى اجاره داد ، و اگر شرط كند كه عمل را خودش استيفا كند ـ به نحوى كه در مسأله قبل گذشت ـ مى شود او را به ديگرى اجاره داد ، و در صورتى كه مى تواند به ديگرى اجاره دهد ، چنانچه او را به چيزى كه اجرت او قرار داده اجاره دهد ، نمى تواند زيادتر بگيرد ، و اگر به چيز ديگرى اجاره دهد ، مى تواند زيادتر بگيرد.
و اگر خودش اجير كسى شود جايز نيست براى انجام آن عمل شخص ديگرى را به كمتر اجاره نمايد ، ولى اگر مقدارى از آن عمل را خودش انجام داده باشد ، مى تواند ديگرى را به كمتر اجاره نمايد.
موراد که جواز اجازه به بيشتر از مقدارى كه اجاره كرده
مسأله ۲۲۱۰ ـ اگر غير خانه و دكّان و كشتى و اجير ـ و همچنين بنابر احتياط واجب اطاق و آسياب ـ چيز ديگرى را اجاره كند و مالك با او شرط نكند كه به غير اجاره ندهد ، اگر چه به بيشتر از مقدارى كه اجاره كرده آن را اجاره دهد اشكال ندارد.
اجاره دادن نصف آن را كه خودش اجاره كرده به ديگرى
مسأله ۲۲۱۱ ـ اگر خانه يا دكّانى را مثلا يك ساله به صد تومان اجاره كند و از نصف آن خودش استفاده نمايد ، مى تواند نصف ديگر آن را به صد تومان اجاره دهد ، ولى اگر بخواهد نصف آن را به زيادتر از مقدارى كه اجاره كرده ـ مثلا به صد و بيست تومان ـ اجاره دهد ، بايد در آن كارى مانند تعمير انجام داده باشد ، يا به غير جنسى كه اجاره كرده اجاره دهد.
