۷۴۰- وقت نماز جمعه
مسأله ۷۴۰ ـ وقت نماز جمعه مضيّق است ، و بنابر احتياط واجب از اوّل ظهر شرعى ـ پس از احراز آن به يقين يا اطمينان و غير اينها از امارات دخول وقت ـ تأخير نيندازد.
۷۴۱- تأخير نماز مغرب از پنهان شدن قرص خورشيد
مسأله ۷۴۱ ـ احتياط واجب آن است كه نماز مغرب را از پنهان شدن قرص خورشيد تأخير بيندازند ، تا سرخى طرف مشرق كه بعد از غروب آفتاب پيدا مى شود از بالاى سر انسان بگذرد.
۷۴۲- وقت نماز مغرب و عشاء و ترتیب بین آن
مسأله ۷۴۲ ـ وقت نماز مغرب و عشاء براى مختار تا نيمه شب امتداد دارد ، و امّا براى مضطر به جهت خواب يا فراموشى يا حيض يا غير اينها تا طلوع فجر صادق امتداد دارد ، و چون نماز عشاء را در صورت تذكّر بايد بعد از نماز مغرب خواند ، در صورتى كه با التفات قبل از نماز مغرب خوانده شود باطل است ، مگر اين كه از وقت بيش از مقدار اداى نماز عشاء نمانده باشد ، كه در اين صورت لازم است نماز عشاء را قبل از نماز مغرب بخواند.
۷۴۳- كسى که اشتباهاً نماز عشاء را پيش از مغرب بخواند
مسأله ۷۴۳ ـ اگر كسى اشتباهاً نماز عشاء را پيش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود نمازش صحيح است ، و بايد نماز مغرب را بعد از آن به جا آورد.
۷۴۴- کسی که در بین نماز عشاء بفهمد مغرب را نخوانده
مسأله ۷۴۴ ـ اگر پيش از خواندن نماز مغرب سهواً مشغول نماز عشاء شود ، و در بين نماز ملتفت شود كه اشتباه كرده ، چنانچه به ركوع ركعت چهارم نرفته است ، بايد نيّت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام كند و بعد نماز عشاء را بخواند ، و اگر به ركوع ركعت چهارم رفته است ، بايد نماز را بهم زند و بعد از خواندن نماز مغرب نماز عشاء را به جا آورد.
۷۴۵- آخر وقت عشاء و محاسبة نصف شب
مسأله ۷۴۵ ـ آخر وقت نماز عشاء براى مختار نصف شب است ، و بنابر احتياط واجب شب را از اوّل غروب تا اذان صبح حساب كند نه تا اوّل آفتاب.
۷۴۶- کسی که عمداً نماز مغرب و عشاء را تا نصف شب نخواند
مسأله ۷۴۶ ـ اگر عمداً نماز مغرب يا عشاء را تا نصف شب نخواند ، احوط آن است كه تا قبل از اذان صبح بدون اين كه نيّت ادا و قضا كند آن نماز را به جا آورد.
۷۴۷- وقت نماز صبح
مسأله ۷۴۷ ـ نزديك اذان صبح از طرف مشرق ، سفيده اى رو به بالا حركت مى كند كه آن را فجر اوّل گويند ، و موقعى كه آن سفيده پهن شد ، فجر دوم و اوّل وقت نماز صبح است ، و آخر وقت نماز صبح موقعى است كه آفتاب طلوع مى كند.
۷۴۸- احراز داخل شدن وقت
مسأله ۷۴۸ ـ موقعى انسان مى تواند مشغول نماز شود كه يقين يا اطمينان كند وقت داخل شده است ، يا دو مرد عادل يا شخصى كه مورد وثوق باشد و ظنّ بر خلاف قول او نباشد ، به داخل شدن وقت خبر دهند ، يا كسى كه وقت شناس و مورد اطمينان باشد براى اعلام دخول وقت اذان بگويد.
۷۴۹- کسی که به واسطه عذرى نتواند اول وقت را بفهمد
مسأله ۷۴۹ ـ اگر به واسطه عذرهاى عمومى ـ مانند ابر يا غبار ـ يا عذرهاى شخصى ـ مانند نابينايى و يا بودن در زندان ـ نتواند اوّل وقت به داخل شدن وقت يقين يا حجّت شرعيّه اى پيدا كند ، بايد نماز را تأخير بيندازد تا يقين يا حجّت شرعيّه اى پيدا كند كه وقت داخل شده است.
۷۵۰- کسی که در بين نماز بفهمد كه وقت داخل نشده يا شده
مسأله ۷۵۰ ـ اگر به يكى از راه هاى گذشته براى انسان ثابت شود كه وقت نماز شده و مشغول نماز شود و در بين نماز بفهمد كه هنوز وقت داخل نشده ، نماز او باطل است ، و همچنين است اگر بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را پيش از وقت خوانده است.
و اگر در بين نماز بفهمد وقت داخل شده يا بعد از نماز بفهمد كه در بين نماز وقت داخل شده بود ، نمازش صحيح است.
۷۵۱- کسی که بدون التفات دخول وقت، مشغول نماز شود
مسأله ۷۵۱ ـ اگر انسان ملتفت نباشد كه بايد با ثابت شدن دخول وقت مشغول نماز شود ، چنانچه بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را در وقت خوانده ، نماز او صحيح است ، و اگر بفهمد نماز را پيش از وقت خوانده يا نفهمد كه در وقت خوانده يا پيش از وقت ، يا بعد از نماز بفهمد كه در بين نماز وقت داخل شده ، نمازش باطل است.
۷۵۲- شک به دخول وقت در بين نماز
مسأله ۷۵۲ ـ اگر يقين يا اطمينان كند وقت داخل شده و مشغول نماز شود ، و در بين نماز شكّ كند كه وقت داخل شده يا نه ، نماز او باطل است ، ولى اگر در بين نماز يقين يا اطمينان داشته باشد كه وقت داخل شده و شكّ كند كه آنچه از نماز خوانده در وقت بوده يا نه ، نمازش صحيح است.
۷۵۳- وظیفه نمازگزار در تنگی وقت
مسأله ۷۵۳ ـ اگر وقت نماز به قدرى تنگ است كه به واسطه به جا آوردن بعضى از كارهاى مستحبّ نماز مقدارى از آن بعد از وقت خوانده مى شود ، بايد آن مستحبّ را به جا نياورد ، مثلا اگر به واسطه خواندن قنوت مقدارى از نماز بعد از وقت خوانده مى شود ، بايد قنوت را نخواند.
۷۵۴- وقت داشتن به اندازه خواندن يك ركعت نماز
مسأله ۷۵۴ ـ كسى كه به اندازه خواندن يك ركعت نماز وقت دارد ، نماز او ادا است ، ولى نبايد عمداً نماز را تا اين وقت تأخير بيندازد.
۷۵۵- كسى كه مسافر نيست و آخر وقت بفهمد نماز نخوانده
مسأله ۷۵۵ ـ كسى كه مسافر نيست ، اگر تا غروب آفتاب به اندازه خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد ، بايد نماز ظهر و عصر هر دو را بخواند ، و اگر كمتر وقت دارد بايد فقط نماز عصر را بخواند و بعد نماز ظهر را قضا كند ، و همچنين كسى كه معذور نيست اگر تا نصف شب به اندازه خواندن پنج ركعت وقت دارد ، بايد نماز مغرب و عشاء را بخواند ، و اگر كمتر وقت دارد ، بايد فقط عشاء را بخواند و بعد مغرب را ، و احتياط واجب آن است كه مغرب را به نيّت ما فى الذمّه بدون قصد ادا و قضا به جا آورد.
۷۵۶- كسى كه مسافر است و آخر وقت بفهمد نماز نخوانده
مسأله ۷۵۶ ـ كسى كه مسافر است ، اگر تا غروب آفتاب به اندازه خواندن سه ركعت نماز وقت دارد ، بايد نماز ظهر و عصر را بخواند و اگر كمتر وقت دارد ، بايد فقط عصر را بخواند و بعد نماز ظهر را قضا كند ، و همچنين مسافرى كه معذور نيست اگر تا نصف شب به اندازه خواندن چهار ركعت نماز وقت دارد ، بايد نماز مغرب و عشاء را بخواند ، و اگر به آن اندازه هم وقت ندارد ، ولى مى تواند با خواندن نماز عشاء ، يك ركعت از مغرب را قبل از نصف شب درك كند بايد اوّل عشاء را بخواند و بعد مغرب را فوراً به جا آورد ، و اگر كمتر از اين وقت دارد بايد عشاء را بخواند و بعد مغرب را به جا آورد ، و احتياط واجب آن است كه آن را به قصد ما فى الذمّه بدون قصد ادا و قضا بخواند ، و چنانچه بعد از خواندن عشاء معلوم شود كه از وقت به مقدار يك ركعت يا بيشتر به نصف شب مانده است ، نماز مغرب اداست و بايد فوراً آن را به جا آورد.
۷۵۷- نماز اول وقت
مسأله ۷۵۷ ـ مستحبّ است انسان نماز را در اوّل وقت آن بخواند ، و راجع به آن خيلى سفارش شده است ، و هر چه به اوّل وقت نزديك تر باشد بهتر است ، مگر آن كه تأخير آن از جهتى بهتر باشد ، مثل آن كه صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند.
۷۵۸- پیشی گرفتن به نماز اول وقت برای معذور
مسأله ۷۵۸ ـ هرگاه انسان عذرى دارد كه اگر بخواهد در اوّل وقت نماز بخواند ناچار است با تيمّم نماز بخواند ، چنانچه بداند عذر او تا آخر وقت باقى است ، مى تواند در اوّل وقت نماز بخواند ، ولى اگر احتمال دهد كه عذر او از بين مى رود بايد صبر كند تا عذرش بر طرف شود ، و چنانچه عذر او بر طرف نشد در آخر وقت نماز بخواند ، و لازم نيست به قدرى صبر كند كه فقط بتواند واجبات نماز را انجام دهد ، بلكه اگر براى مستحبّات نماز نيز مانند اذان و اقامه و قنوت وقت دارد ، مى تواند تيمّم كند و نماز را با آن مستحبّات به جا آورد.
و در عذرهاى ديگر غير از موارد تيمّم ، اگر آن عذر تقيّه باشد جايز است اوّل وقت نماز بخواند و اعاده لازم نيست هر چند در اثناى وقت عذرش بر طرف شود ، و در غير تقيّه اگر احتمال بدهد كه عذر او باقى باشد ، جايز است اوّل وقت نماز بخواند ، ولى چنانچه در اثناى وقت عذرش بر طرف گردد ، لازم است اعاده نمايد.
۷۵۹- كسى كه مسائل نماز و شكيات و سهويّات را نمىداند
مسأله ۷۵۹ ـ كسى كه مسائل نماز و شكّيات و سهويّات را نمى داند و احتمال مى دهد كه يكى از اينها در نماز پيش آيد و مبتلا به مخالفت تكليف الزامى يا احتياط لازم شود ، بنابر احتياط بايد براى ياد گرفتن اينها نماز را از اوّل وقت تأخير بيندازد ، ولى اگر اطمينان دارد كه نماز را به طور صحيح تمام مى كند ، مى تواند در اوّل وقت مشغول نماز شود ، پس اگر در نماز مسأله اى كه حكم آن را نمى داند پيش نيايد ، نماز او صحيح است ، و اگر پيش آيد جايز است به يكى از دو طرفى كه احتمال مى دهد عمل نمايد و نماز را تمام كند ، ولى بايد بعد از نماز مسأله را بپرسد كه اگر نمازش باطل بوده دوباره بخواند ، و اگر صحيح بوده اعاده لازم نيست.
۷۶۰- مطالبة طلبکار یا مزاحمت واجب دیگری با نماز
مسأله ۷۶۰ ـ اگر وقت نماز وسعت دارد و طلبكار هم طلب خود را مطالبه مى كند ، در صورتى كه ممكن است بايد اوّل دين خود را بدهد ، بعد نماز بخواند ، و همچنين است اگر كار واجب ديگرى كه بايد فوراً آن را به جا آورد پيش آمد كند ، مثل آن كه ببيند مسجد نجس است ، بايد اوّل مسجد را تطهير كند بعد نماز بخواند ، و چنانچه در هر دو صورت اوّل نماز بخواند معصيت كرده ، ولى نماز او صحيح است.
خون نفاس
مسأله ۵۱۴ ـ خونى كه مادر بعد از ولادت بچّه ـ از جهت ولادت ـ مى بيند اگر پيش از ده روز يا سر ده روز قطع شود ، خون نفاس است ، و همچنين است ـ بنابر احتياط واجب ـ خونى كه با اوّلين جزء بچّه بيرون بيايد ، و زن را در حال نفاس ، نفساء مى گويند.
خونى كه زن پيش از بيرون آمدن اولين جزء بچه مىبيند
مسأله ۵۱۵ ـ خونى كه زن پيش از بيرون آمدن اوّلين جزء بچّه مى بيند نفاس نيست.
ملاك در خون نفاس
مسأله ۵۱۶ ـ لازم نيست كه خلقت بچّه تمام باشد ، بلكه اگر ناتمام نيز باشد ـ در صورتى كه عرفاً بگويند زاييده است ـ خونى كه تا ده روز ببيند خون نفاس است ، و در صورت شكّ در صدق زاييدن به نظر عرف ، آن خون محكوم به احكام نفاس نيست.
حداقل و حداكثر در خون نفاس
مسأله ۵۱۷ ـ ممكن است خون نفاس يك آن بيشتر نيايد ، ولى بيشتر از ده روز نمى شود.
شك در سقط يا شك در اینکه سقط شده بچه است يا نه
مسأله ۵۱۸ ـ هرگاه شكّ كند كه چيزى سقط شده يا نه ، يا چيزى كه سقط شده بچّه است يا نه ، لازم نيست وارسى كند ، و خونى كه از او خارج مى شود شرعاً خون نفاس نيست ، هر چند احتياط استحبابى وارسى كردن است.
۷۶۱- ترتیب بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء
مسأله ۷۶۱ ـ انسان بايد نماز عصر را بعد از نماز ظهر و نماز عشاء را بعد از نماز مغرب بخواند ، و اگر عمداً نماز عصر را پيش از نماز ظهر و نماز عشاء را پيش از نماز مغرب بخواند ، باطل است.
۷۶۲- عدول از نماز متقدم به متأخّر
مسأله ۷۶۲ ـ اگر به نيّت نماز ظهر مشغول نماز شود و در بين نماز يادش بيايد كه نماز ظهر را خوانده است ، نمى تواند نيّت را به نماز عصر برگرداند ، بلكه بايد نماز را بشكند و نماز عصر را بخواند ، و همين طور است در نماز مغرب و عشاء.
۷۶۳- شک در بين نماز عصر كه نماز ظهر را خوانده يا نه
مسأله ۷۶۳ ـ اگر در بين نماز عصر شكّ كند كه نماز ظهر را خوانده يا نه ، بايد نيّت را به نماز ظهر برگرداند ، ولى اگر وقت به قدرى كم است كه بعد از تمام شدن نماز آفتاب غروب مى كند و براى يك ركعت هم وقت باقى نيست ، بايد به نيّت نماز عصر نماز را تمام كند ، و بنا بگذارد كه نماز ظهر را به جا آورده است.
۷۶۴- کسی که بعد از عدول به نماز ظهر بفهمد که ظهر را خوانده
مسأله ۷۶۴ ـ اگر در بين نماز عصر يقين يا اطمينان كند كه نماز ظهر را نخوانده است و نيّت را به نماز ظهر برگرداند ، چنانچه قبل از آن كه عملى انجام داده باشد يادش بيايد كه نماز ظهر را خوانده بوده بايد بقيّه نماز را به نيّت نماز عصر بخواند و نمازش صحيح است ، و همچنين در صورتى كه آنچه را انجام داده ركن نباشد ، ولى در اين صورت بايد قرائت و ذكرى را كه به قصد نماز ظهر آورده بوده دوباره به قصد نماز عصر بياورد ، و احتياط مستحبّ آن است كه در اين دو صورت نماز را به نيّت عصر تمام كند و دوباره اعاده نمايد ، و اگر آنچه را آورده ركعت يا ركوع يا دو سجده باشد بايد نماز عصر را اعاده نمايد.
