سایت رسمی دفتر حضرت آيت الله العظمى وحيد خراسانى

مستحبات

مسأله ۶۱۷ ـ چند چيز در نماز ميّت مستحبّ است:
(اوّل) كسى كه نماز ميّت مى خواند با وضو يا غسل يا تيمّم باشد ، و احتياط واجب آن است كه در صورتى تيمّم كند كه وضو و غسل ممكن نباشد ، يا بترسد كه اگر وضو بگيرد يا غسل كند به نماز ميّت نرسد.
(دوم) اگر ميّت مرد است ، امام جماعت يا كسى كه فرادى بر او نماز مى خواند مقابل وسط قامت او بايستد ، و اگر ميّت زن است مقابل سينه اش بايستد.
(سوم) پا برهنه نماز بخواند.
(چهارم) در هر تكبير دستها را بلند كند.
(پنجم) فاصله او با ميّت به قدرى كم باشد كه اگر باد لباسش را حركت دهد به جنازه برسد.
(ششم) نماز ميّت را به جماعت بخواند.
(هفتم) امام جماعت تكبير و دعاها را بلند بخواند و كسانى كه با او مى خوانند آهسته بخوانند.
(هشتم) در جماعت اگر چه مأموم يك نفر باشد پشت سر امام بايستد.
(نهم) نمازگزار براى ميّت و مؤمنين زياد دعا كند.
(دهم) نماز را در جايى بخوانند كه مردم براى نماز ميّت بيشتر به آن جا مى روند.
(يازدهم) زن حائض اگر نماز ميّت را به جماعت مى خواند در صفى تنها بايستد.

نماز میّت در مساجد و مسجد الحرام

مسأله ۶۱۸ ـ خواندن نماز ميّت در مساجد مكروه است ، ولى در مسجد الحرام مكروه نيست.

مقدار واجب در دفن

مسأله ۶۱۹ ـ واجب است ميّت را طورى در زمين دفن كنند كه بوى او بيرون نيايد ، و درندگان هم نتوانند بدنش را بيرون آورند ، و اگر ترس آن باشد كه جانور بدن او را بيرون آورد ، بايد قبر را با آجر و مانند آن محكم كنند.

ممکن نبودن دفن میّت در زمين

مسأله ۶۲۰ ـ اگر دفن ميّت در زمين ممكن نباشد ، بايد به جاى دفن او را در بنا يا تابوتى كه غرض از دفن بر آن مترتب است بگذارند.

كيفيت قرار دادن میّت در قبر

مسأله ۶۲۱ ـ ميّت را بايد در قبر به پهلوى راست طورى بخوابانند كه جلوى بدن او رو به قبله باشد.

دفن كسى در كشتى بميرد

مسأله ۶۲۲ ـ اگر كسى در كشتى بميرد ، چنانچه جسد او فاسد نمى شود و بودن او در كشتى مانعى ندارد ، بايد صبر كنند تا به خشكى برسند و او را در زمين دفن كنند ، وگرنه بايد در كشتى غسلش بدهند ، و حنوط و كفن كنند ، و پس از خواندن نماز ميّت او را در خمره بگذارند و درش را ببندند و به دريا بيندازند ، و احتياط واجب آن است كه تا ممكن است مراعات استقبال قبله بكنند.
و اگر ممكن نشد ، چيز سنگينى به پايش ببندند و به دريا بيندازند ، و اگر ممكن است او را در جايى بيندازند كه فوراً طعمه حيوانات نشود.

ترس از اینكه دشمن قبر میّت را بشكافد

مسأله ۶۲۳ ـ اگر بترسند كه دشمن قبر ميّت را بشكافد و بدن او را بيرون آورد و گوش يا بينى يا اعضاى ديگر او را ببُرد ، چنانچه ممكن باشد ، بايد به طورى كه در مسأله قبل گذشت او را به دريا بيندازند.

مخارج انداختن در دريا و مخارج محكم كردن قبر میّت

مسأله ۶۲۴ ـ مخارج انداختن در دريا و مخارج محكم كردن قبر ميّت در صورتى كه لازم باشد از اصل مال ميّت برداشته مى شود.

دفن زن کافره که بچه مسلمان در شکم دارد

مسأله ۶۲۵ ـ اگر زن كافره بميرد و بچّه در شكم او مرده باشد ، چنانچه پدر بچّه مسلمان باشد ، بايد زن را در قبر به پهلوى چپ پشت به قبله بخوابانند كه روى بچّه به طرف قبله باشد ، و همچنين است بنابر احتياط واجب اگر روح به بدن او داخل نشده باشد.

دفن مسلمان در قبرستان كفار و بالعکس

مسأله ۶۲۶ ـ دفن مسلمان در قبرستان كفّار ، و دفن كافر در قبرستان مسلمانان جايز نيست.

دفن مسلمان در جايى كه بى احترامى به او باشد

مسأله ۶۲۷ ـ دفن مسلمان در جايى كه بى احترامى به او باشد ـ مانند جايى كه خاكروبه و كثافت مى ريزند ـ جايز نيست.

مکان غصبى و زمينى كه براى غير دفن كردن وقف شده

مسأله ۶۲۸ ـ دفن ميّت در جاى غصبى و در زمينى كه براى غير دفن كردن وقف شده ، جايز نيست.

دفن میّت در قبر مرده ديگر

مسأله ۶۲۹ ـ دفن ميّت در قبر مرده ديگر ، در صورتى كه مستلزم تصرّف در حقّ غير ، يا نبش قبر ميّتى كه از بين نرفته ، يا هتك ميّت باشد جايز نيست ، و در غير اين صورتها ، چنانچه آن قبر كهنه شده و ميّت اوّلى از بين رفته يا قبر نبش شده باشد اشكالى ندارد.

چيزى كه از ميت جدا ‏شود و ناخن و دندانی که از زنده جدا شود

مسأله ۶۳۰ ـ چيزى كه از ميّت جدا مى شود ، اگر قطعه اى از بدن او باشد ، بايد با او دفن شود و اگر مو و ناخن و دندانش باشد ، بنابر احتياط واجب بايد با او دفن شود ، و دفن ناخن و دندانى كه در حال زندگى از انسان جدا مى شود مستحبّ است.

كسى در چاه بميرد و بيرون آوردنش ممكن نباشد

مسأله ۶۳۱ ـ اگر كسى در چاه بميرد و بيرون آوردنش ممكن نباشد ، بايد در چاه را ببندند و همان چاه را قبر او قرار دهند.

کسی که نجس بودن چيزى را فراموش كند و به او سرایت کند

مسأله ۸۱۷ ـ اگر نجس بودن چيزى را فراموش كند و بدن يا لباسش با رطوبت به آن برسد ، و در حال فراموشى نماز بخواند و بعد از نماز يادش بيايد نمازش صحيح است ، ولى اگر بدنش با رطوبت به چيزى كه نجس بودن آن را فراموش كرده برسد و بدون اين كه خود را آب بكشد غسل كند و نماز بخواند ، غسل و نمازش باطل است ، مگر اين كه طورى باشد كه به غسل نمودن ، بدن هم پاك شود ـ مثل اين كه با آب معتصم غسل كند ، يعنى آبى كه به ملاقات با نجس نجس نشود ، مانند آب كرّ و جارى ـ و نيز اگر جايى از اعضاى وضو با رطوبت به چيزى كه نجس بودن آن را فراموش كرده برسد ، و پيش از آن كه آن جا را آب بكشد وضو بگيرد و نماز بخواند ، وضو و نمازش باطل مى باشد ، مگر اين كه طورى باشد كه به وضو گرفتن ، اعضاى وضو نيز پاك شود ، مثل اين كه با آب معتصم وضو بگيرد.

بیرون آوردن بچهای که در رحم مادر بميرد

مسأله ۶۳۲ ـ اگر بچّه در رحم مادر بميرد و ماندنش در رحم براى مادر خطر داشته باشد ، بايد به آسانترين راه او را بيرون آورند ، و چنانچه ناچار شوند او را قطعه قطعه كنند اشكال ندارد ، ولى بايد به وسيله شوهرش اگر اهل فنّ است ، وگرنه زنى كه اهل فنّ باشد ، او را بيرون بياورند ، و در صورت نبود زنى كه اهل فنّ باشد ، مرد محرمى كه اهل فنّ باشد ، و اگر آن هم ممكن نشد ، مرد نامحرمى كه اهل فنّ باشد ، و در صورتى كه آن هم پيدا نشد ، كسى كه اهل فنّ نباشد با رعايت ترتيب مذكور مى تواند بچّه را بيرون آورد.

بچه زنده در شکم مرده

مسأله ۶۳۳ ـ هرگاه مادر بميرد و بچّه در شكمش زنده باشد ، اگر چه اميد زنده ماندن طفل را نداشته باشند ، بايد به وسيله كسانى كه در مسأله پيش بيان شد با رعايت ترتيب ، شكم او را از هر قسمتى كه به سلامت بچّه نزديك تر است بشكافند و بچّه را بيرون آورند و براى غسل دادن دوباره بدوزند.

مستحبات دفن

مسأله ۶۳۴ ـ مستحبّ است قبر را به اندازه قدّ انسان متوسّط گود كنند ، و ميّت را در نزديكترين قبرستان دفن نمايند ، مگر آن كه قبرستان دورتر از جهتى بهتر باشد ، مثل آن كه مردمان خوب در آن جا دفن شده باشند ، يا مردم براى فاتحه اهل قبور بيشتر به آن جا بروند.
و نيز مستحبّ است جنازه را در چند ذرعى قبر زمين بگذارند ، و تا سه مرتبه كم كم نزديك ببرند ، و در هر مرتبه زمين بگذارند و بردارند ، و در نوبت چهارم وارد قبر كنند ، و اگر ميّت مرد است در دفعه سوم طورى زمين بگذارند كه سر او طرف پايين قبر باشد ، و در دفعه چهارم از طرف سر وارد قبر كنند ، و اگر زن است در دفعه سوم طرف قبله قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر كنند ، و در موقع وارد كردن پارچه اى روى قبر بگيرند.
و نيز مستحبّ است جنازه را به آرامى از تابوت بگيرند و وارد قبر نمايند ، و دعاهايى كه دستور داده شده پيش از دفن و موقع دفن بخوانند ، و بعد از آن كه ميّت را در لحد گذاشتند گره هاى كفن را باز كنند ، و صورت ميّت را روى خاك بگذارند ، و بالشى از خاك زير سر او بسازند ، و پشت ميّت خشت خام يا كلوخى بگذارند كه ميّت به پشت برنگردد و پيش از آن كه لحد را بپوشانند ، كسى دست راست را به شانه راست ميّت بزند و دست چپ را به قوّت بر شانه چپ ميّت بگذارد و دهان را نزديك گوش او ببرد و به شدّت حركتش دهد و سه مرتبه بگويد: «اِسْمَعْ اِفْهَمْ يا فلان بن فلان» و به جاى فلان بن فلان اسم ميّت و پدرش را بگويد مثلا اگر اسم او محمّد و اسم پدرش على است سه مرتبه بگويد: «اِسْمَعْ اِفْهَمْ يا مُحَمَّدَ بْنَ عَليٍّ» پس از آن بگويد:
«هَلْ اَنْتَ عَلىَ الْعَهْدِ الَّذِي فارَقْتَنا عَلَيْهِ مِنْ شَهادَةِ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً (صلى الله عليه وآله وسلم) عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ سَيِّدُ النَّبِيِّينَ وَ خاتَمُ الْمُرْسَلِينَ وَ اَنَّ عَلِيّاً اَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ اِمامٌ افْتَرَضَ اللّهُ طاعَتَهُ عَلىَ الْعالَمِينَ وَ اَنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ وَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَليٍّ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّد وَ مُوسَى بْنَ جَعْفَر وَ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ وَ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّد وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ وَ الْقائِمَ الْحُجَّةَ الْمَهْدِيَّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيْهِمْ أَئِمَّةُ الْمُؤْمِنِينَ وَ حُجَجُ اللّهِ عَلَى الْخَلْقِ اَجْمَعِينَ وَ أَئِمَتُكَ أَئِمَّةُ هُدىً اَبْرارٌ يا فُلانَ بْنَ فُلان» و به جاى فلان بن فلان اسم ميّت و پدرش را بگويد.
و بعد بگويد: «اِذا اَتاكَ الْمَلَكانِ الْمُقَرَّبانِ رَسُولَيْنِ مِنْ عِنْدِ اللّهِ تَبارَكَ وَ تَعالى وَ سَئَلاكَ عَنْ رَبِّكَ وَ عَنْ نَبِيِّكَ وَ عَنْ دِينِكَ وَ عَنْ كِتابِكَ وَ عَنْ قِبْلَتِكَ وَ عَنْ اَئِمَّتِكَ فَلا تَخَفْ وَ لا تَحْزَنْ وَ قُلْ فِي جَوابِهِما: اَللّهُ رَبِّي وَ مُحَمَّدٌ (صلى الله عليه وآله وسلم) نَبِيِّي وَ الاِْسْلامُ دِينِي وَ الْقُرآنُ كِتابِي وَ الْكَعْبَةُ قِبْلَتِي وَ اَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ اَبِى طالِب اِمامِي وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الْمُجْتَبى اِمامِي وَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ الشَّهِيدُ بِكَرْبَلا اِمامِي وَ عَلِيٌّ زَيْنُ الْعابِدِينَ اِمامِي وَ مُحَمَّدٌ الْباقِرُ اِمامِي وَ جَعْفَرٌ الْصادِقُ اِمامِي وَ مُوسَى الْكاظِمُ اِمامِي وَ عَلِيٌّ الْرِضا اِمامِي وَ مُحَمَّدٌ الْجَوادُ اِمامِي وَ عَلِيٌ الْهادِي اِمامِي وَ الْحَسَنُ الْعَسْكَرِيُّ اِمامِي وَ الْحُجَّةُ الْمُنْتَظَرُ اِمامِي هَؤُلاءِ صَلَواتُ اللّهِ عَليْهِمْ أَئِمَّتِي وَ سادَتِي وَ قادَتِي وَ شُفَعائِي بِهِمْ اَتَوَلّى وَ مِنْ اَعْدائِهِمْ اَتَبَرَّءُ فِي الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ ، ثُمَّ اعْلَمْ يا فُلانَ بْنَ فُلان» و به جاى فلان بن فلان اسم ميّت و پدرش را بگويد.
و بعد بگويد: «اَنَّ اللّهَ تَبارَكَ وَ تَعالى نِعْمَ الرَّبُّ وَ اَنَّ مُحَمَّداً (صلى الله عليه وآله وسلم) نِعْمَ الرَّسُولُ وَ اَنَّ عَلِيَّ بْنَ اَبِي طالِب وَ اَوْلادَهُ الْمَعْصُومِينَ الاَْئِمَّةَ الاِْثْني عَشَرَ نِعْمَ الاَْئِمَّةُ وَ اَنَّ ما جاءَ به مُحَمَّدٌ (صلى الله عليه وآله وسلم)حَقٌّ وَ اَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وَ سُؤالَ مُنْكَر وَ نَكِير فِي الْقَبْرِ حَقٌّ وَ الْبَعْثَ حَقٌّ وَ النُّشُورَ حَقٌّ وَ الْصِّراطَ حَقٌّ وَ الْمِيزانَ حَقٌّ وَ تَطايُرَ الْكُتُبِ حَقٌّ وَ اَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النّارَ حَقٌّ وَ اَنَّ السّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها وَ اَنَّ اللّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ» پس بگويد: «اَفَهِمْتَ يافُلانُ» و به جاى فلان اسم ميّت را بگويد و پس از آن بگويد:
«ثَبَّتَكَ اللّهُ بِالْقَوْلِ الثابِتِ وَ هَداكَ اللّهُ اِلى صِراط مُسْتَقِيم عَرَّفَ اللّهُ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ أَوْلِيائِكَ فِي مُسْتَقَرٍّ مِنْ رَحْمَتِهِ» پس بگويد: «اَللّهُمَّ جافِ الاَْرْضَ عَنْ جَنْبَيْهِ وَ اصْعَدْ بِرُوحِهِ اِلَيْكَ وَ لَقِّهِ مِنْكَ بُرْهاناً اَللّهُمَّ عَفْوَكَ عَفْوَكَ».

مستحبات كسى كه میّت را در قبر مى‏گذارد یا خاك را بر قبر مى‏ريزد

مسأله ۶۳۵ ـ مستحبّ است كسى كه ميّت را در قبر مى گذارد با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد ، و از طرف پاى ميّت از قبر بيرون بيايد.
و مستحبّ است وقتى از قبر بيرون آمد بگويد: «اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ ، اَللّهُمَّ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ فِي اَعْلى عِلِّيِينَ وَ اخْلُفْ عَلى عَقِبِهِ فِي الْغابِرِيْنَ (وَ عِنْدَكَ نَحْتَسِبُهُ) يا رَبَّ الْعالَمِينَ».
و مستحبّ است غير از خويشان ميّت ، كسانى كه حاضرند با پشت دست خاك بر قبر بريزند ، و اگر ميّت زن است كسى كه با او محرم مى باشد او را در قبر بگذارد ، و اگر محرمى نباشد خويشانش او را در قبر بگذارند.

آداب ساختن قبر و زیارت آن

مسأله ۶۳۶ ـ مستحبّ است قبر را مربّع يا مربّع مستطيل بسازند و به اندازه چهار انگشت از زمين بلند كنند و نشانه اى روى آن بگذارند كه اشتباه نشود و روى قبر آب بپاشند ، و بعد از پاشيدن آب كسانى كه حاضرند دستها را بر قبر بگذارند و انگشتها را باز كرده در خاك فرو برند و هفت مرتبه سوره مباركه اِنّا اَنْزَلْناه بخوانند و براى ميّت طلب آمرزش كنند و دعاهائى را كه وارد شده بخوانند ، مانند اين دعا: «اَللّهُمَّ جافِ الاَْرْضَ عَنْ جَنْبَيْهِ وَ اصْعَدْ (صَعِّدْ) رُوْحَهُ اِلى اَرْواحِ الْمُؤْمِنِينَ فِي عِلِّيِينَ وَ اَلْحِقْهُ بِالصّالِحِينَ».

تلقين میّت پس از رفتن كسانى كه تشييع جنازه كرده‏اند

مسأله ۶۳۷ ـ پس از رفتن كسانى كه تشييع جنازه كرده اند مستحبّ است ولىّ ميّت يا كسى كه از طرف ولىّ اجازه دارد دعاهايى را كه دستور داده شده به ميّت تلقين كند.

سرسلامتى دادن صاحبان عزا و غذا فرستادن براى آنها

مسأله ۶۳۸ ـ بعد از دفن ميّت مستحبّ است صاحبان عزا را سر سلامتى دهند ، ولى اگر مدّتى گذشته كه به واسطه سر سلامتى دادن مصيبت يادشان مى آيد ، ترك آن بهتر است ، و نيز مستحبّ است تا سه روز براى اهل خانه ميّت غذا بفرستند و غذا خوردن نزد آنان مكروه است.

مستحبات در مرگ خویشان

مسأله ۶۳۹ ـ مستحبّ است انسان در مرگ خويشان مخصوصاً در مرگ فرزند صبر كند ، و هر وقت ميّت را ياد مى كند ( اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ ) بگويد و براى ميّت قرآن بخواند ، و قبر را محكم بسازد كه زود خراب نشود ، و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد.

خراشيدن صورت و بدن و به خود لطمه زدن

مسأله ۶۴۰ ـ خراشيدن صورت وبدن و به خود لطمه زدن در مرگ كسى ، در صورتى كه ضرر معتنا بهى داشته باشد جايز نيست ، هر چند در غير اين صورت هم احتياط واجب ترك آن است.

پاره كردن يقه

مسأله ۶۴۱ ـ بنابر احتياط واجب پاره كردن يقه در مرگ غير پدر و برادر جايز نيست ، ولى در مصيبت پدر و برادر مانعى ندارد.

کفّاره صورت خراشیدن و يقه يا لباس پاره کردن

مسأله ۶۴۲ ـ اگر زن در عزاى ميّت صورت خود را بخراشد و خونين كند ، يا موى خود را بكند ـ بنابر احتياط مستحبّ ـ يك بنده آزاد كند ، يا ده فقير را طعام دهد و يا بپوشاند ، و همچنين است اگر مرد در مرگ زن يا فرزند يقه يا لباس خود را پاره كند.

گريه بر میّت با صداى خيلى بلند

مسأله ۶۴۳ ـ احتياط مستحبّ آن است كه در گريه بر ميّت صدا را خيلى بلند نكنند.

كسى كه به اندازه آب كشيدن بدن یا لباسش آب داشته باشد

مسأله ۸۱۸ ـ كسى كه يك لباس دارد ، اگر بدن و لباسش نجس شود و به اندازه آب كشيدن يكى از آنها آب داشته باشد ، بنابر احتياط بايد بدن را آب كشيده و با لباس نجس نماز بخواند ، مگر اين كه نجاست بدن كمتر از نجاست لباس باشد ، يا نجاست بدن يك مرتبه شستن و نجاست لباس دو مرتبه شستن لازم داشته باشد ، كه در اين دو صورت لازم است تطهير لباس را مقدّم بدارد.

دستور خواندن نماز وحشت

مسأله ۶۴۴ ـ مستحبّ است در شب اوّل قبر ، دو ركعت نماز وحشت براى ميّت بخوانند ، و دستور آن اين است كه در ركعت اوّل بعد از حمد يك مرتبه آية الكرسى و در ركعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره انّا انزلناه را بخوانند ، و بعد از سلام نماز بگويند: ( اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ الِ مُحَمَّد وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلى قَبْرِ فُلان ) و به جاى كلمه فلان اسم ميّت را بگويند.