۷۷۵- وقت نافله عصر و چنانچه بخواهد بعد از وقتش بخواند
مسأله ۷۷۵ ـ نافله نماز عصر پيش از نماز عصر خوانده مى شود ، و وقت آن بنابر احتياط واجب تا موقعى است كه آن مقدار از سايه شاخص كه بعد از ظهر پيدا مى شود به چهار هفتم آن برسد ، و چنانچه بخواهد نافله ظهر يا نافله عصر را بعد از وقت آنها بخواند ، احتياط واجب آن است كه نافله ظهر را بعد از نماز ظهر ، و نافله عصر را بعد از نماز عصر بخواند ، و نيّت ادا و قضا نكند.
نحوه قرار دادن محتضر
مسأله ۵۳۹ ـ مسلمانى را كه محتضر است ـ يعنى در حال جان دادن مى باشد ـ مرد باشد يا زن ، بزرگ باشد يا كوچك ، بنابر احتياط واجب در صورت امكان به پشت بخوابانند به طورى كه كف پاهايش به طرف قبله باشد ، و اگر خواباندن او كاملا به اين طور ممكن نباشد ، بنابر احتياط مستحبّ تا اندازه اى كه ممكن است به اين دستور عمل كنند ، و همچنين احتياط مستحبّ آن است كه در صورتى كه خواباندن او به اين صورت به هيچ نحو ممكن نباشد ، او را رو به قبله بنشانند ، و اگر اين هم ممكن نشد ، او را به پهلوى راست يا به پهلوى چپ رو به قبله بخوابانند.
۷۷۶- وقت نافله مغرب
مسأله ۷۷۶ ـ وقت نافله نماز مغرب بعد از تمام شدن نماز مغرب است ، و تا آخر وقت نماز مغرب امتداد دارد ، و احتياط مستحبّ آن است كه تا سرخى طرف مغرب كه بعد از غروب كردن آفتاب پيدا مى شود از بين نرفته بخواند ، و اگر بعد از زوال آن خواند ، نيّت ادا و قضا نكند.
نحوه قرار دادن جنازه قبل از غسل و هنگام غسل و بعد از آن
مسأله ۵۴۰ ـ احتياط واجب آن است كه تا وقتى جنازه را بر نداشته اند ، او را رو به قبله بخوابانند ، و همچنين بنابر احتياط مستحبّ هنگام غسل دادن ، ولى بعد از آن كه غسلش تمام شد مستحبّ است كه او را مثل حالتى كه بر او نماز مى خوانند بخوابانند.
۷۷۷- وقت نافله عشاء
مسأله ۷۷۷ ـ وقت نافله نماز عشاء بعد از تمام شدن نماز عشاء تا نصف شب است ، و بهتر است بعد از نماز عشاء بلافاصله خوانده شود.
رو به قبله كردن محتضر
مسأله ۵۴۱ ـ بنابر احتياط رو به قبله كردن محتضر بر هر مسلمان واجب است ، و اگر ممكن باشد بايد از خود محتضر اجازه بگيرند ، و اگر ممكن نباشد يا اجازه او معتبر نباشد بنابر احتياط از ولىّ او اجازه بگيرند.
تلقين كردن محتضر
مسأله ۵۴۲ ـ مستحبّ است شهادتين و اقرار به دوازده امام (عليهم السلام) و ساير عقايد حقّه را به كسى كه در حال جان دادن است ، طورى تلقين كنند كه بفهمد ، و همچنين مستحبّ است چيزهايى را كه ذكر شد تا وقت مرگ تكرار كنند ، و نيز دعاى فرج را به محتضر تلقين نمايند.
۷۷۸- وقت نافله صبح
مسأله ۷۷۸ ـ وقت نافله نماز صبح بنابر احتياط واجب بعد از فجر اوّل است تا وقتى كه سرخى طرف مشرق پيدا شود ، و بعد از پيدا شدن سرخى طرف مشرق اگر خواست بخواند ، بعد از نماز صبح بخواند ، و نيّت ادا و قضا نكند ، و كسى كه نماز شب مى خواند مى تواند بعد از نافله شب بلافاصله نافله صبح را بخواند.
دعاى تلقين به محتضر
مسأله ۵۴۳ ـ مستحبّ است كه اين دعا را طورى به محتضر تلقين كنند كه بفهمد: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الْكَثِيرَ مِنْ مَعاصِيكَ وَ اقْبَلْ مِنِّي اليَسِيرَ مِنْ طاعَتِكَ يا مَنْ يَقْبَلُ اليَسِيرَ وَ يَعْفُو عَنِ الكَثِيرِ ، اِقْبَلْ مِنِّي الْيَسِيرَ وَ اعْفُ عَنِّي الكَثِيرَ ، اِنَّكَ اَنْتَ العَفُوُّ الغَفُورُ ، اَللّهُمَّ ارْحَمْنِي فَاِنَّكَ رَحيمٌ».
كسى را كه سخت جان مىدهد
مسأله ۵۴۴ ـ مستحبّ است كسى را كه سخت جان مى دهد ، اگر ناراحت نمى شود به جايى كه نماز مى خوانده ببرند.
۷۷۹- وقت نافله شب
مسأله ۷۷۹ ـ وقت نماز شب بنابر مشهور از نصف شب است تا اذان صبح ، ولى بعيد نيست كه وقت آن مابين اوّل شب تا اذان صبح باشد ، و بعد از نصف شب تا اذان صبح وقت فضيلت آن باشد ، و افضل آن است كه در ثلث آخر شب خوانده شود.
خواندن سوره و آياتى كه بر بالين محتضر مستحب است
مسأله ۵۴۵ ـ مستحبّ است كه بر بالين محتضر سوره مباركه يس و صافات و احزاب و آية الكرسى و آيه پنجاه و چهارم از سوره اعراف و سه آيه آخر سوره بقره ، بلكه هر چه از قرآن ممكن است بخوانند.
۷۸۰- مسافر و كسى كه براى او سخت است نافله شب را بعد از نصف شب بخواند
مسأله ۷۸۰ ـ بنابر مشهور كه وقت نافله شب از نصف شب است ، مسافر و كسى كه براى او سخت است نافله شب را بعد از نصف شب بخواند مى تواند آن را در اوّل شب بخواند ، هر چند بعيد نيست كه براى غير آن دو هم جايز باشد چنانچه در مسأله قبل گذشت.
مكروهات حال احتضار
مسأله ۵۴۶ ـ تنها گذاشتن محتضر مكروه است ، و همچنين گذاشتن چيزى روى شكم او و بودن جنب و حائض نزد او و حرف زدن زياد و گريه كردن و تنها گذاشتن زنها نزد او مكروه است.
احكام جنازه كسى كه تازه از دنيا رفته
مسأله ۵۴۷ ـ بعد از مرگ مستحبّ است چشمها و لبها و چانه ميّت را ببندند ، و دست و پاى او را دراز كنند ، و پارچه اى روى او بيندازند و مؤمنين را براى تشييع جنازه او خبر كنند ، و اگر شب مرده است در جايى كه مرده چراغ روشن كنند ، و در دفن او عجله نمايند ، ولى اگر يقين به مردن او ندارند بايد صبر كنند تا معلوم شود ، و نيز اگر ميّت زن باردار و بچّه در شكم او زنده باشد ، بايد به قدرى دفن را عقب بيندازند كه شكم او را بشكافند و طفل را بيرون آورند و شكم را براى غسل بدوزند ، و بهتر آن است كه براى بيرون آوردن طفل پهلوى چپ او را بشكافند.
وجوب كفائى تجهيز ميت
مسأله ۵۴۸ ـ غسل و حنوط و كفن و نماز و دفن مسلمان بر هر مكلّفى واجب است ، و اگر بعضى انجام دهند از ديگران ساقط مى شود ، و چنانچه هيچ كس انجام ندهد همه معصيت كرده اند.
وظیفه دیگران اگر كسى مشغول كارهاى میّت شود
مسأله ۵۴۹ ـ اگر كسى مشغول كارهاى ميّت شود ، بر ديگران واجب نيست اقدام نمايند ، ولى اگر او عمل را نيمه كاره بگذارد ، بايد ديگران تمام كنند.
اگر بداند ديگرى مشغول كارهاى میّت شده و اگر شك يا گمان دارد
مسأله ۵۵۰ ـ اگر انسان يقين كند يا حجّت شرعيّه داشته باشد كه ديگرى مشغول كارهاى ميّت شده ، واجب نيست به كارهاى ميّت اقدام كند ، ولى اگر شكّ يا گمان دارد بايد اقدام نمايد.
اگر كسى بداند يا گمان یا شك كند که تجهیز میّت، باطل انجام شده
مسأله ۵۵۱ ـ اگر كسى بداند غسل يا حنوط يا كفن يا نماز يا دفن ميّت را باطل انجام داده اند ، بايد دوباره انجام دهد ، ولى اگر گمان دارد كه باطل بوده يا شكّ دارد كه درست بوده يا نه ، لازم نيست اقدام نمايد.
اجازه از ولى میّت براى تجهیز
مسأله ۵۵۲ ـ براى غسل و حنوط و كفن و نماز و دفن ميّت ، بايد از ولىّ او اجازه گرفت.
اولياى میّت
مسأله ۵۵۳ ـ ولىّ زن شوهر اوست ، و در غير زن مردهايى كه از ميّت ارث مى برند مقدّم بر زنهاى ايشانند ، و تقدّم ، تابع تقدّم در ميراث است.
ولى در صورتى كه اقرب در رحم با اولى به ميراث جمع شوند ـ مثل اين كه پدر پدر ميّت با نوه پسر او باشند ـ احتياط واجب آن است كه اولى به ميراث از اقرب در رحم اذن بگيرد.
۷۸۱- وقت نماز غفيله و نحوه انجام آن
مسأله ۷۸۱ ـ نماز غفيله ، از نمازهاى مستحبّى مشهور است كه بين نماز مغرب و عشاء خوانده مى شود.
و در ركعت اوّل آن بعد از حمد بايد به جاى سوره اين آيه را بخوانند:
( وَ ذَا النُّونِ اِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ اَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادى فِي الظُّلُماتِ اَنْ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّي كُنْتُ مِنَ الظّالِمِينَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِى الْمُؤْمِنِينَ )
و در ركعت دوم بعد از حمد به جاى سوره اين آيه را بخوانند:
( وَ عِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لا يَعْلَمُها اِلاّ هُوَ وَ يَعْلَمُ ما فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَة اِلاّ يَعْلَمُها وَ لا حَبَّة فِي ظُلُماتِ الاَْرْضِ وَ لا رَطْب وَ لا يابِس اِلاّ فِي كِتاب مُبِين )
و در قنوت آن بگويند: «اَللّهُمَّ اِنِّى اَسْأَلُكَ بِمَفاتِحِ الْغَيْبِ الَّتِي لا يَعْلَمُها اِلاّ اَنْتَ اَنْ تُصَلِّيَ عَلى مُحَمَّد وَ الِ مُحَمَّد وَ اَنْ تَفْعَلَ بِى كَذا وَ كَذا ...» و به جاى كلمه كذا و كذا حاجتهاى خود را بگويند ، و بعد بگويند: «اَللّهُمَّ اَنْتَ وَلِيُّ نِعْمَتِي وَ الْقادِرُ عَلى طَلِبَتِي تَعْلَمُ حاجَتِي فَأَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّد وَ الِ مُحَمَّد عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ لَمّا قَضَيْتَها لِي»
۷۸۲- قبله براى نزديك و دور
مسأله ۷۸۲ ـ مكانى كه خانه كعبه در آن مى باشد ، قبله است و بايد رو به آن نماز خواند ، ولى كسى كه دور است ، اگر طورى بايستد كه بگويند رو به قبله نماز مى خواند كافيست ، و همچنين است كارهاى ديگرى ـ مانند سر بريدن حيوانات ـ كه بايد رو به قبله انجام گيرد.
۷۸۳- نمازگزار در حال نماز ايستاده نسبت به قبله
مسأله ۷۸۳ ـ كسى كه نماز واجب را ايستاده مى خواند ، بايد صورت و سينه و شكم او رو به قبله باشد ، و احتياط مستحبّ آن است كه انگشتان پاى او هم رو به قبله باشد.
۷۸۴- نمازگزار در حال نماز نشسته نسبت به قبله
مسأله ۷۸۴ ـ كسى كه بايد نشسته نماز بخواند ، بايد در موقع نماز صورت و سينه و شكم او رو به قبله باشد.
۷۸۵- نمازگزار در حال نماز به پهلو يا به پشت نسبت به قبله
مسأله ۷۸۵ ـ كسى كه نمى تواند نشسته نماز بخواند ، بايد در حال نماز به پهلوى راست طورى بخوابد كه جلوى بدن او رو به قبله باشد ، و اگر ممكن نيست ، بايد به پهلوى چپ طورى بخوابد كه جلوى بدن او رو به قبله باشد ، و اگر اين را هم نتواند ، بايد به پشت بخوابد به طورى كه كف پاهاى او رو به قبله باشد.
۷۸۶- قبله در نماز احتياط و سجده و تشهد فراموش شده و سجده سهو
مسأله ۷۸۶ ـ نماز احتياط و سجده و تشّهد فراموش شده و سجده سهوى كه براى تشهّد فراموش شده به جا آورده مى شود بايد رو به قبله باشد ، و در غير اين مورد ـ بنابر احتياط مستحبّ ـ سجده سهو را نيز رو به قبله به جا آورد.
۷۸۷- قبله در نماز مستحبى در حال استقرار و در حال حركت
مسأله ۷۸۷ ـ نماز مستحبّى را در حال استقرار بر زمين ، بايد رو به قبله خواند ، ولى در حال راه رفتن و سوارى لازم نيست رو به قبله باشد ، هر چند به نذر واجب شده باشد.
۷۸۸- کوشش کردن براى پيدا كردن قبله (بنگريد مسأله ۱۲۸۰)
مسأله ۷۸۸ ـ كسى كه مى خواهد نماز بخواند ، بايد براى پيدا كردن قبله كوشش نمايد تا يقين يا اطمينان به قبله پيدا كند ، يا دو عادل يا كسى كه مورد وثوق است و ظنّ بر خلاف گفته او نيست به قبله خبر دهد ، و همچنين مى تواند به قبله بلد مسلمين در نمازشان و قبورشان عمل كند ، و اگر اينها نبود بايد در شناسايى قبله كوشش كند و به گمانى كه از راه هاى ديگر پيدا مى شود عمل نمايد ، هر چند آن گمان از گفته كافر يا فاسقى كه به واسطه قواعد علمى قبله را مى شناسد حاصل شود.
۷۸۹- كسى كه میتواند گمان قوىترى به قبله پيدا كند
مسأله ۷۸۹ ـ كسى كه گمان به قبله دارد ، اگر بتواند گمان قوى ترى پيدا كند ، نمى تواند به گمان خود عمل نمايد ، مثلا اگر ميهمان از گفته صاحب خانه گمان به قبله پيدا كند ، ولى بتواند از راه ديگر گمان قوى ترى پيدا كند ، نبايد به حرف او عمل نمايد.
