تقسیم مالی که یکی از شرکا زکات سهم خود را نداده
مسأله ۲۰۰۴ ـ اگر دو نفر در مالى كه زكات آن واجب شده با هم شريك باشند و يكى از آنها زكات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسيم كنند ، هر چند بداند شريكش زكات سهم خود را نداده ، تصرّف او در سهم خودش اشكال ندارد.
تقدوم خمس يا زكات یا قرض بر كفاره و نذر
مسأله ۲۰۰۵ ـ كسى كه خمس يا زكات بدهكار است و كفّاره و نذر و مانند اينها هم بر او واجب است ، و قرض هم دارد ، چنانچه نتواند همه آنها را بدهد ، اگر مالى كه خمس يا زكات به آن تعلّق گرفته از بين نرفته باشد ، بايد خمس و زكات را بدهد ، و اگر از بين رفته باشد ، مال را ـ بنابر احتياط واجب ـ بر قرض و خمس و زكات به نسبت تقسيم كند ، و اداى اينها را بر اداى كفّاره و اداى مالى را كه نذر كرده مقدّم بدارد.
تقدوم كه خمس يا زكات یا حج یا قرض
مسأله ۲۰۰۶ ـ كسى كه خمس يا زكات بدهكار است و حجّة الاسلام بر او واجب است و قرض هم دارد ، اگر بميرد و مال او براى همه آنها كافى نباشد ، چنانچه مالى كه خمس و زكات به آن تعلّق گرفته از بين نرفته باشد ، بايد خمس يا زكات را بدهند و بقيّه مال او را بر حجّ و قرض قسمت نمايند ، و اگر مالى كه خمس و زكات آن واجب شده از بين رفته باشد ، در صورتى كه صروره باشد ـ يعنى اوّلين مرتبه رفتن او به حجّ باشد ـ و در راه حجّ قبل از احرام مرده باشد ، بايد مال او را صرف حجّ بنمايند ، و اگر چيزى باقى ماند بر خمس و زكات و قرض به نسبت قسمت نمايند ، و در غير اين صورت حجّ بر خمس و زكات مقدّم است ، ولى تقدّم آن بر قرض محلّ اشكال است.
دادن زكات به كسى كه مشغول تحصيل علم است
مسأله ۲۰۰۷ ـ كسى كه مشغول تحصيل علم است و اگر تحصيل نكند مى تواند براى معاش خود كسب كند ، چنانچه تحصيل آن علم بر او واجب عينى يا واجب كفايى باشد و ديگرى به آن وظيفه قيام نكرده باشد ، مى شود از سهم فقرا به او زكات داد ، و همچنين از سهم سبيل الله ، ولى در اين صورت احتياط واجب آن است كه تحصيل او مصلحت عمومى داشته باشد ، و اگر تحصيل آن علم براى او مستحبّ باشد ، زكات دادن به او از سهم فقرا جايز نيست ، ولى از سهم سبيل الله جايز است ، و بنابر احتياط بايد تحصيل او مصلحت عمومى داشته باشد ، و اگر نه واجب باشد و نه مستحبّ ، جايز نيست به او زكات بدهند.
شرايط وجوب زكات فطره و مقدار آن از غذاى معمول يا قيمت آن
مسأله ۲۰۰۸ ـ كسى كه موقع غروب شب عيد فطر بالغ و عاقل است و فقير و بنده كسى نيست ، به اين معنى كه ماه رمضان را ـ اگر چه به يك آن تا تحقّق غروب ـ با اين شرايط درك كند ، بايد براى خودش و كسانى كه نان خور او هستند ، هر نفرى يك صاع ـ كه تقريباً سه كيلوگرم است ـ گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج و مانند اينها به مستحقّ بدهد ، و بنابر احتياط واجب غذاى معمول محلّش باشد ، و اگر پول يكى از اينها را هم بدهد كافيست ، و بنابر احتياط واجب كسى كه وقت غروب شب عيد فطر بى هوش است ، بايد فطره را بدهد.
تعریف فقیر و زكات فطره او
مسأله ۲۰۰۹ ـ كسى كه مخارج سال خود و عيالاتش را ندارد و كسبى هم ندارد كه بتواند مخارج سال خود و عيالاتش را بگذراند، فقير است، و دادن زكات فطره بر او واجب نيست.
فطره كسانى كه در غروب شب عيد فطر نانخور انسان حساب مى شوند
مسأله ۲۰۱۰ ـ انسان فطره كسانى را كه در غروب شب عيد فطر نان خور او حساب مى شوند بايد بدهد ، كوچك باشند يا بزرگ ، مسلمان باشند يا كافر ، دادن خرج آنها بر او واجب باشد يا نه ، در شهر خود او باشند يا در شهر ديگر.
زكات دادن به زنى كه به عقد موقت درآمده اگر فقير باشد
مسأله ۲۰۱۱ ـ اگر كسى را كه نان خور اوست و در شهر ديگر است وكيل كند كه از مال او فطره خود را بدهد ، چنانچه اطمينان داشته باشد كه فطره را مى دهد ، لازم نيست خودش فطره او را بدهد.
ميهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه آمده
مسأله ۲۰۱۲ ـ فطره ميهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه وارد شده و در وقت وجوب زكات فطره نان خور او حساب مى شود ، بر او واجب است.
ميهمان و كسى كه بدون رضايت صاحبخانه آمده باشد
مسأله ۲۰۱۳ ـ مهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر بدون رضايت صاحبخانه وارد شده و مدّتى نزد او مى ماند ، بنابر احتياط واجب فطره اش را هم خودش و هم ميزبان بدهد ، و همين احتياط در مورد كسى كه انسان را مجبور كرده اند كه خرجى او را بدهد ، بايد رعايت شود.
فطره ميهمانى كه بعد از غروب شب عيد وارد مىشود
مسأله ۲۰۱۴ ـ فطره مهمانى كه بعد از غروب شب عيد وارد مى شود ، بر صاحبخانه واجب نيست ، اگر چه پيش از غروب او را دعوت كرده باشد و در خانه او هم افطار كند.
كسى كه موقع غروب شب عيد فطر ديوانه باشد
مسأله ۲۰۱۵ ـ اگر كسى موقع غروب شب عيد فطر ديوانه باشد ، زكات فطره بر او واجب نيست.
کسی که پيش از غروب بالغ يا عاقل يا بى نياز شود
مسأله ۲۰۱۶ ـ اگر پيش از غروب بچّه بالغ شود يا ديوانه عاقل گردد يا فقير غنى شود ، در صورتى كه شرايط واجب شدن فطره را دارا باشد ، بايد زكات فطره را بدهد.
كسى كه پيش از ظهر روز عيد شرايط واجب شدن فطره در او پيدا شود
مسأله ۲۰۱۷ ـ كسى كه موقع غروب شب عيد فطر زكات فطره بر او واجب نيست ، اگر تا پيش از ظهر روز عيد شرطهاى واجب شدن فطره در او پيدا شود ، بنابر احتياط مستحبّ زكات فطره را بدهد.
كافرى كه شب عيد مسلمان شود، يا مسلمانى شيعه شود
مسأله ۲۰۱۸ ـ كافرى كه بعد از غروب شب عيد فطر مسلمان شده ، فطره بر او واجب نيست ، ولى مسلمانى كه شيعه نبوده اگر بعد از ديدن ماه شيعه شود ، بايد زكات فطره را بدهد.
كسى كه فقط به اندازه يك صاع گندم و مانند آن دارد
مسأله ۲۰۱۹ ـ كسى كه فقط به اندازه يك صاع ـ كه تقريباً سه كيلوگرم است ـ گندم و مانند آن دارد ، مستحبّ است زكات فطره را بدهد ، و چنانچه عيالاتى داشته باشد و بخواهد فطره آنها را هم بدهد ، مى تواند به قصد فطره آن يك صاع را به يكى از عيالاتش بدهد ، و او هم به همين قصد به ديگرى بدهد ، و همچنين تا به نفر آخر برسد ، و بهتر است نفر آخر چيزى را كه مى گيرد به كسى بدهد كه از خودشان نباشد ، و اگر يكى از آنها صغير باشد ، ولىّ او براى خودش بگيرد ، و آنچه را براى خود گرفته براى صغير به قصد فطره بدهد ، و اگر براى صغير گرفت ـ بنابر احتياط واجب ـ آن را به كسى ندهد.
اگر بعد از غروب شب عيد بچهدار شود يا كسى نانخور او شود
مسأله ۲۰۲۰ ـ اگر بعد از غروب شب عيد فطر بچّه دار شود ، يا كسى نان خور او حساب شود ، واجب نيست فطره او را بدهد ، اگر چه احتياط مستحبّ آن است كه فطره كسانى را كه بعد از غروب تا پيش از ظهر عيد ، نان خور او حساب مى شوند بدهد.
نانخور كسى که پيش از غروب نانخور ديگرى شود
مسأله ۲۰۲۱ ـ اگر انسان نان خور كسى باشد و پيش از غروب نان خور كس ديگر شود ، فطره او بر كسى كه نان خور او شده واجب است ، مثلا اگر دختر پيش از غروب به خانه شوهر رود ، بايد شوهرش فطره او را بدهد.
كسى كه ديگرى بايد فطره او را بدهد
مسأله ۲۰۲۲ ـ كسى كه ديگرى بايد فطره او را بدهد ، واجب نيست فطره خود را بدهد.
فطره انسان به كسى واجب باشد و او فطره را ندهد
مسأله ۲۰۲۳ ـ اگر فطره انسان بر كسى واجب باشد و او فطره را ندهد ، احتياط مستحبّ آن است كه اگر واجد شرايط وجوب زكات فطره باشد ، خودش بدهد.
كسى كه فطره او بر ديگرى واجب است و خودش فطره را بدهد
مسأله ۲۰۲۴ ـ اگر كسى كه فطره او بر ديگرى واجب است ، خودش فطره را بدهد ، از كسى كه فطره بر او واجب شده ساقط نمى شود.
زنى كه شوهر مخارج او را نمى دهد
مسأله ۲۰۲۵ ـ زنى كه شوهرش مخارج او را نمى دهد ، چنانچه نان خور كس ديگر باشد ، فطره اش بر آن كس واجب است ، و اگر نان خور كس ديگر نيست ، در صورتى كه شرايط وجوب در او جمع باشد ، بايد فطره خود را بدهد.
دادن فطره كسى كه سيد نيست به سيد
مسأله ۲۰۲۶ ـ كسى كه سيّد نيست نمى تواند به سيّد فطره بدهد ، حتّى اگر سيّدى نان خور او باشد نمى تواند فطره او را به سيّد ديگرى بدهد.
فطره طفلى كه از مادر يا دايه شير مى خورد
مسأله ۲۰۲۷ ـ فطره طفلى كه از مادر يا دايه شير مى خورد ، بر كسى است كه مخارج مادر يا دايه را مى دهد ، ولى اگر مادر يا دايه مخارج خود را از مال طفل بر مى دارد ، فطره طفل بر كسى واجب نيست.
دادن فطره از مال حلال، فطره
مسأله ۲۰۲۸ ـ انسان اگر چه مخارج عيالاتش را از مال حرام بدهد ، بايد فطره آنان را از مال حلال بدهد.
كسى را اجير نمايد و شرط كند كه مخارج آن اجیر را بدهد
مسأله ۲۰۲۹ ـ اگر انسان كسى را اجير نمايد و شرط كند كه مخارج او را بدهد و به شرط خود وفا كند ، بايد فطره او را هم بدهد ، ولى چنانچه شرط كند كه مقدار مخارج او را بدهد ، مثلا پولى براى مخارجش بدهد و به عنوان نفقه نباشد ـ چه به عنوان مزد كارش باشد يا به عنوان ديگرى ـ واجب نيست فطره او را بدهد.
كسى بعد از غروب شب عيد فطر يا پيش از آن بميرد
مسأله ۲۰۳۰ ـ اگر كسى بعد از غروب شب عيد فطر بميرد ، بايد فطره او و عيالاتش را از مال او بدهند ، ولى اگر پيش از غروب بميرد ، واجب نيست فطره او و عيالاتش را از مال او بدهند.
مورد مصرف زكات فطره
مسأله ۲۰۳۱ ـ مشهور فرموده اند كه مصرف زكات فطره مصرف زكات مال است ، ولى احتياط واجب آن است كه به فقرا داده شود ، و بايد شيعه دوازده امامى باشد ، مگر در صورتى كه مؤمن پيدا نكند ، كه در اين صورت به غير ناصبى هم مى شود داد.
صرف زكات فطره براى طفل شيعه دوازده امامى فقير
مسأله ۲۰۳۲ ـ اگر طفل شيعه دوازده امامى فقير باشد ، به گونه اى كه در مسأله «۱۹۶۰» و «۱۹۶۱» گذشت مى تواند زكات فطره را به مصرف طفل برساند.
زكات فطره دادن به شرابخوار و تارك نماز و مرتكب كبيره علناً
مسأله ۲۰۳۳ ـ فقيرى كه فطره به او مى دهند لازم نيست عادل باشد ، ولى احتياط واجب آن است كه به شرابخوار و تارك نماز و كسى كه آشكارا معصيت كبيره مى كند ، فطره ندهند.
